Hay’adda Lacagta Adduunka ee IMF ayaa ku dhawaaqday in dalka Mozambique la gaarsiin doona  gargaar lacageed oo degdegga ah, kaasi oo gaaraya $ 309 Milyan  si ay ugu kaashadaan la dagaallanka cudurka COVID 19.

War kasoo baxay  Hay’adda Lacagta Adduunka (IMF) ayaa lagu sheegay  in xanuunkan uu saameyn weyn ku yeelan karo dhaqaalaha dalka Mozambique, si taasi loga hortagana ay u qorsheyeen lacagahaan dhawaana ay gaarsiin doonaan, lacagahaan ayay sheegtay IMF in lagu taageeri doono adeegyadda Caafimaadka.

Sidoo kale IMF ayaa sheegtay in dalkaasi uu horay ula daaladhacayay Musiibooyin dabiici oo  ka dhalatay labo duufaan oo ku dhufatay intii lagu guda jiray sanadkii  tagay eee 2019-ka.

Sida la xaqiijiyay dalka Mozambique 65 Xaaladood oo Corona Virus ah ayaa laga helay , ilaa iyo hadda ma jirto wax dhimasho ah, waxaana Cudurka ka bogsaday 12 ruux sidda ay sheegtay Wasaaradda Caafimaadka dalkaasi.

Guddoomiyaha gobolka Banaadir ahna duqa magaalada Muqdisho mudane Cumar Maxamud Maxamed (Cumar Filish) ayaa ku baxay xalinta banaanbax ay dhigaayan dadweyne aad u tirabadan oo ka gudoodsan dil uu 2-qof oo shacab ah u geestay Askari katirsan ciidanka Boliiska Soomaaliyed gaar ahaan saldhiga degmada Boondhere.

Duqa magaalada Muqdisho mudane Mudane Cumar Filish ayaa fagaaraha taalada Daljirka Dahsoon kula hadlay dibadbaxyaasha.

“Waxaan marka hore idin kaga tacsiyeenaya dhibkii dhacay oo ahaa mid aad u foolxun islamarkaana qalbigeyga xanuujisay waana sababta keentay inaan hortiina imaado, sidoo kale madaxda dowlada wey xanuujisay waxeyna diyaar u yihiin in sida ugu dhaqsiyaha badan sharciga loo horkeeno gacan ku dhiiglihii falkaas arxandara ah geestay”.

Dhankale Guddoomiyaha gobolka Banaadir ahna duqa magaalada Muqdisho mudane Cumar Maxamud Maxamed (Cumar Filish) ayaa taliska qeybta guud gobolka Banaadir ee ciidanka boliiska Soomaaliyeed kula kulmay qoysaskii marxuumiinta wax uuna u sheegay in sharciga si deg deg ah loo horkeeni doono gacan ku dhiigle Xasan Aadan Xasan oo ah askarigii dilka geestay, sidoo kale duqa magaalada Muqdisho ayaa sheegay dolwada ay garab taagan tahay qoysaska marxuumiinta gardara lagu dilay.

Qoysaaska noloshooda ay ku tiirsantahay beeraha ayaa waxaa saameyn ku yeeshay  fatahaada Webiga Jubba  uu sameeyey 23-kii  bishan April.

ku dhawada 2321 beerood  oo ku teedsan afaafka Webiga Jubba ku waa so ku yaallah 63 tuulo  oo hoostaga degmada  Baardheere  ee gobolka Gedo ayaa fatahaadu sameeysay sida ay  sheegeen guddiga iskaashatada beeraleyada degmada  Baardheer.

Dalagyada ay fatahaada ay sameeynta ku sheey ayaa waxaa ka mid ah  Mooska, Bocorka,Cambaha,liinta,Yaanyo, Basal, Bataati, Basbaas, Qare, Digir,Galley iyo Sisinta oo ay beeraleyda abuureen  bilihii febarury iyo Marso ee sanadkan , ku waa soo ay Qorsheynayeen inay goostaan bisha Ramadaan.

C/raxmaan Xaaji Maxamed  Ismaaciil oo 60 jir ah oo ku nool tuulada Mardhaa oo Baardheere 9 Km kaga beegan dhanka waqooyi , kana mid ah beeraleyda fatahaaddu ay ka baabi’isay dalagyadoodii ayaa sheegay in 15 hektar oo uu ku beertay dalagyo kale gedisan ayey biyahu kala tageen,C/raxmaan Xaaji Maxamed  Ismaaciil ayaa sidokale sheegay inuu beerista dalagyadaan uu geliyey dhaqaale gaaraya $2700 sanadkan.

Degmada Baardheere iyo tuulooyinka hoostaga waxaa ku yaalla dhul beereed lagu qiyaasay 123,kun oo hektar oo isugu jira beeraha waraabka iyo kuwa ku baxa biyaha Roobka, Gudiga Iskaashatada Beeraleyda Baardheere ayaa khasaaraha soo gaarey beeraleyda Baardheere ku sheegay in ka badan $975 kun oo dolar.

Waxaan daawaday muuqaal lagu daah-furay mashruuc loo bixiyay ”Baxnaano” oo dowladda Soomaaliya ay dhaqaale lacageed oo qoondaysan ku siinayso qaar ka tirsan danyarta Soomaaliyeed ee loo gartay in ay baahida ugu badan u qabaan qoondadan.

Labo arrin ayaa markiiba igu soo dhacday marka aan muuqaalkaas arkay:

• Tan koowaad waa, in Alle SWT ku hanuuniyay hoggaanka dalka in ammaanada ay qaadeen ay uga soo baxaan ugu yaraan qaab niyad wanaag iyo rabitaan leh.
• Tan labaadna waa in hal-ku-dhigga dowladdan ee ah ”Nabad iyo Nolol” uu dhaboobay ama uu qarka u saaranyahay in uu dhaboobo. Ku celcelinta hadal wanaagsan oo dhegaha u roon wuxuu ku soo aadaa sida marar badan dhacda wakhti ay samadu furantahay oo uu Alle SWT ajiibo wixi afka addoomihiisa ka soo baxa,Waxaan tan ula jeedaa, in Alle aqbalay ujeedada ku hoos duugan oraahda ”Nabad iyo Nolol” oo ah labada ammuurood ee ayna sida aadka ah ugu il-darannahay.

Waxaan hadda ku jirnaa wakhti iyo waayo uu qofba taagtiis uga gaashaamanayo xanuun aan daawo iyo daryeel laheyn, waxa kaliya ee lagula tacaali karana lagu sheegay in ay tahay ”guryaha oo la jooga, dhaqdhaqaaqa iyo xiriirka dadkana la yareeyo”. Waa yaab! Taladaas wax miyeey u taraysaa qofka ku nool meerto-nololeedka loo yaqaan ” Nin quwaax helay, Nin qaroon helay, Ha la qarafsado”? Jawaabto waa maya, waayo waxaa qofkaas la deris ah ”labo kala daran mid dooro”.  Waa Gaajo guri og iyo cudur geeri og!

Mar haddii haahaabad waa hagar la’aane ay dowladdu dhabarka u ridatay nafaqaynta tira qoondaysay, waxaa dad badan oo adiga iyo aniguba aan ku jiro la gudboon in ay dhankooda ka billaabaan samatabixinta walaalaheenna kale ee tirada badan oo aysan gacanta dowladdu wada gaari karin.

Ganacsatada Alle wax siiyay waxaan aaminsanahay in ay dalka iyo dadka u faa’iideeyeen kana faa’iideysteen, sidaas darteedna ay mudan yihiin in loo mahadceliyo.

Mahadcelintaas ka sokow waxaa saaran mas’uuliyad weyn oo ku aaddan in ay gacan u fidiyaan dadka markoodii hore dan-yaraa oo diihaalka gaajada qabay haddana dunida kale la qaba dayaca uu Korona keenay.

Dowlad waa shacab, shacabna waa dowlad! Gacmo wadajir ayeey wax ku gooyeen, isgarabsiga waa lagu guulaystaa!

 W/Q: Cabdi Muuse Macalin

Qoraagu waa Suxufi madaxbanaan, Macalliin Saxaafadeed, Turjubaan iyo Nabadjire

Ciidamada Kumaandooska Soomaaliya ayaa nabadiidka kala wareegay deegaanka Leego ee Gobolka Shabellada hoose.

Saraakiil ka tirsan Kumaandooska Soomaaliya oo la hadlay Idaacada Ciidamada ayaa sheegay in Ciidamada Kumaandooska Soomaaliya ay Labo jiho ka weerareen Deegaanka Leego ee Gobolka Shabellaha Hoose.

Sidoo kale Saraakiisha Kumaandooska waxa ay sheegeen in gudaha degaanka ay ka fuliyeen Howlgal baaritaano ah oo lagu xaqiijinayo Amniga

Kumaandooska ayaa Howlgalka kusoo qabtay labo gadiid oo nabadiidka ay ku diyaariyeen Qaraxyo iyagona howlgalka ku bur buriyay keydka hubka Al-shabaab ee Gobolka Shabellada Hoose.

Tartan cilmiyeedka bisha Ramadaan oo galay sanadkii sagaalaad oo ay qabaneyso Warbaahinta Qaranka, isla markaana si toos ah looga daawanayo Telefishinka Qaranka, lagana dhageysto Idaacadda Radio Muqdisho ayaa waxaa caawa kulankii koowaad oo ah wareegga koowaad ku tartamay tartameyaasha Degmooyinka Wadajir Vs Xamar Jajab oo ka wada tirsan Gobolka Benaadir, waxaana barnaamijka sanadkii lixaad oo xiriir ah taabagelineya Maamulka Gobolka Benaadir.

Tartameyaasha labada degmo ee Wadajir Vs Xamar Jajab  ayaa muujiyey tartan aad u adag, isla markaana ahaa mid xiiso gaar ah xambaarsan, iyagoo soo bandhigay aqoon iyo asluub wanaag.

Wadajir

Tartamayaasha Degmada Wadajir ee gobolka Benaadir waxaa la weydiiyay todobo su’aal, waxa ay ka jawaabeen afar su’aal, iyagoo iska qalday saddex su’aal, waxa ay ka faa’iideysteen hal su’aal oo soo hareermartay Xamar Jabjab,  sidaasi darteed wadarta guud ee dhibcaha ay heleen tartameyaasha Degmada Wadajir waxay noqotay toban (10) dhibcood.

Xamar Jajab

Tartameyaasha Degmada Xamar Jajab ee gobolka Benaadir oo ah tartamayaasha sanadkan difaacanaya maadaama ay ku guuleysatay tartanka sanadkii hore ayaa waxaa dhankooda la weydiiyey todobo Su’aal, waxa ay ka jawaabeen afar su’aal, waxaana ay iska qaldeen saddex su’aal, waxa ay ka faa’iideysteen hal  su’aal oo soo hareer martay tartamayaasha Degmada Wadajir, sidaa darteed wadarta guud ee dhibcaha tartameyaasha Degmada Xamar Jajab ay heleen waxay noqotay toban (10) dhibcood.

Sida sharciga tartanka uu dhigayo mar haddii labada degmo ay isku dhibco noqdaan, waxaa tartanka lagu daraa su’aalo dheeraad ah si loo kala saaro labada degmo ee loolamaya, waxaana su’aalaha dheeriga ah lagu daray ku guuleystay tartamayaasha degmada Wadajir oo keensatay 14 dhibcood, kadib markii ay ka jawaabeen su’aashoodii la weydiiyay, ayna ka faa’iideysteen su’aal kale oo dheeraad ahayd.

Tartamayaasha Degmada Wadajir ee Gobolka Benaadir ayaa caawa u soo gudbay wareegga labaad ee tartanka.

Habeen dambe haddii uu Alle idmo oo ah habeenka labaad ee tartanka, waxaa foodda is dari doono, tartamaayasha degmooyinka Beladweyne Vs Boondheere oo ka kala tirsan Gobollada Hiiraan iyo Banaadir.

Wasiirka Wasaaradda Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdi Xayir Maareeye  ayaa si rasmi ah caawa u furay tartan cilmiyeedka bisha Ramadaan oo sanad waliba ay Warbaahinta Qaranka u qabato degmooyinka gobollada dalka, iyadoo sanadkii todobaad oo xiriir ah ay  barnaamijka taaba galineyso maamulka gobolka Banaadir.
Munaasabad kooban oo lagu furayey Tartan Cilmiyeedka Ramadaan ee sanadkan oo lagu qabtay Istuudiyaha Radio Muqdisho ayaa waxaa ka qeyb galay Agaasimaha Radio Muqdisho, Agaasimaha Telefishinka Qaranka, Wasiirka Warfaafinta Dhaqanka iyo Dalxiiska iyo xubnaha guddiga tartan cilmiyeedka Bisha barakeysan ee Ramadaan.
Agaasimaha Telefishinka Qaranka Faarax Salaad Dhahaar ayaa sheegay in uu aad ugu faraxsanyahay ka qeyb galka kulanka lagu daah furayo tartan cilmiyeedka Warbaahinta Qaranka, waxaana uu intaa ku daray in tartanka uu sanadkan ku soo beegmay xilli adduunka iyo dalka uu ka jiro cudurka safmarka ah oo COVID-19.
“Si kasta oo ay daruufo u jirto waxaan go’aansanay in aan qabano tartanka si ay uga faa’iideystaan ardayda, tartamayaasha kaalimaha ka gala tartanka sida ay caadadu ahayd waxa ay heli doonaan abaal marino” ayuu yiri Agaasimaha Telefishinka Qaranka Faarax Salaad Dharaar.
Wasiirka Wasaaradda Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdi Xayir Maareeye ayaa shacabka u diray hambalyo ku aadan bisha Ramadaan,
“Shacabka Soomaaliyeed meelkasta oo ay joogaan waxaan leeyahay Ramadan Mubaarak, Kheyrka bisha Ramadan Alle hana siiyo, anaga sida aad la soocotaan in uu dunida iyo Dalkaba ka jiro cudur safmar  ah, loona baahanyahay in la raaco talooyinka dhaqaatiirta si looga hortago faafidda cudurka halista badan ee Coronavirus, waxaan markasta ka hormarineynaa shaqo kasta oo la qabanayo caafimaadka bulshada, waxaana ku guubaabinayaa in wax waliba ay ka hormariyaan caafimaadka”. Ayuu yiri Wasiir Maareeye.
Wasiirka ayaa mar uu ka hadlayay ahmiyadda uu tartanka u leeyahay bulshada Soomaaliyeed iyo xaaladda adag ee lagu jiro waxa uu hoosta ka xariiqay in waxkasta laga hormariyo caafimaadka qofka, isagoo bogaadin u jeediyay howlwadeennada Wasaaradda Warfaafinta sida ay markasta uga go’antahay u adeegidda bulshadooda xilliyadan adag.
“Sida la sheegay tartan cilmiyeedka waxa uu yahay dood cilmiyeed aad u qiima badan oo ay ardayda cilmi ku kala faa’iideystaan, runtii daraasadda halkaasi ka soo baxdo cilmi baaris ayaa la qaadan doonaa, caawa waxaa ku tartamaya degmooyinka Xamar Jajab iyo Wadajir oo labaduba ka wada tirsan Gobolka Banaadir, waxaan u mahadcelinayaa shaqaalaha Wasaaradda Warfaafinta oo runtii u dhabar adeegay u adeegidda bulshadooda xilliyada adag, waxaana anigoo ka wakiil ah Guddoomiyaha Gobolka Banaadir oo howlo shaqo ku mushquulsan ku dhawaaqayaa in uu si rasmi ah noogu furanyahay tartanka”. Ayuu Wasiirka hadalkiisa ku daray.
Wasiirka Warfaafinta dhaqanka iyo Daxiiska ee Xukuumadda Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdi Xayir Maareeye ayaa shacabka ugu baaqay inay raacaan tallooyinka caafimaadka oo ay dhab u qaataan cudurka COVID-19
Wasiirka ayaa yiri “Waxaan shacabka ka codsaneynaa inay taxadaraan xanuunka aad aragteen in uu adduunka ka qeylisiiyay, tirooyin badan ay dhimanayaan wadamada qaar, marka shacabka ha u qaateen si dhab ah, runtii dowladda dadaal badan ay ku bixineysaa ka hortagga cudurka, waxaana rabaa in la raaco tallooyinka caafimaadka”.