Siihayaha Duqa Muqdisho ahna Gudoomiye Ku xigeenka Maamulka iyo Maaliyadda ibraahim Cumar Mahad-alle (ibraahim dheere) ayaa maanta magacabay Guddiga xilwareejinta Gudoomiyaha Gobolka Banaadir ahna Duqa Casimadda Muqdisho.
Gudigaan oo ka kooban Sagaal Xubnood waxaana Gudoomiye u ah Shiikh Cumar Xuseen Maxamed.
Wasaaradda Beeraha dowlad goboleedka Hirshabeelle ayaa wada dadaal macno leh oo ganacsatada iyo bulshada lagu baraarujinaayo in ay ka qeybgalaan dhiigigelinta nuucyada kala duwan ee wax soo saarka dalagyada,gaar ahaan bariiska oo kaalin muuqata ka galay tijaabooyin lagu sameeyay debgada Jowhar.
Wasaaradda oo kaashaneysa aqoonyahano dhinaca beeraha ah iyo iskaashatooyinka beeraha Shabeelaha dhexe ayaa sameeyay tijaabada ilaa 7-nuuc oo bariis ah, kuwaas oo la ogaaday inay si wanaagsan uga baxayaan degmada Jowhar, hadii la kobciyo cilmiga abuurka iyo xanaanadiisaba.
Ilaa 50-beerood oo ku yaalla hareeraha Jowhar ayaa hadda waxaa ku beeran nuuyo kala duwan oo Bariis ah, inkassstoo beeralaydu ay wajahayaan caqabado ay ka mid yihiin xagga waraabka,qalabka iyo xirfadaha oo aad u yar..
Cabdi Aadan oo ah khabiir dhinaca beerah iyo Xasan Ibraahim Cali oo bartay cilmiga beeraha ,kana mid ah howlwadeenada beeraleyda bariiskaa yaa sheegay in wax soo saarka Bariiska uu marayo meel wanaagsan ,isla markaana uu ku xiran yahay xirfad sare oo dhinaca waraabka ah, iyo in uu helo cimilo ku haboon
Tijaabinta in bariis lagu beero dhul beereedka Jowhar waxa uu ku bilowday mashruuc Shiinuhu sameeyey sanadii 1957-dii,waxaana tallaabadasi sii xoojiyay dowladdii hore ee Mileteriga,inkastoo weli aan la sameyn mashruuc ballaaran oo xagga wax soo saarka Bariiska ah.
Dowlad goboleedka Hirshabeele oo kaashanaysa Wasaaradda Arrimaha gudaha Dowladda Federaalka Soomaaliya kana duulaysa ahmiyadda ay leedahay hoos u daa dejinta dhismaha iyo maamulka bulshad ayaa bilowday dadaal ku aadan sidii loo soo dhisi lahaa golayaasha deegaanka,iyadoo ay haatan ka bilaabatay gobolka Shabeelada Dhexe.
Degmada warshiikh ee gobolka Shabeelada Dhexe ayaa nasiib u yeelatay in lagu qabto doorashadii ugu horeysay ee isbedel loogu sameynayo maamulka degmadaasi,si ay bulshadu u noqoto mid ay taladeeda go’aamiso,iyadoo Munaasabad ay Xildhibaanada Golaha deegaanka ee Degmada Warsheekh ay ku Dooranayeen Maamulka Degmada Guddoomiyaha iyo ku Xigeenadiisa ay ka dhacday halkaasi.
Waxaa ka soo Qeyb galay Wasiiro oo uu ka Mid ahaa Wasiirka Arrimaha Gudaha Dowlad Goboleedka Hir Shabeele,Maxamed Cali Caadle,Guddoomiyaha Gobolka Shabeelaha Dhexe Axmed Meyre Makaraan, Madaxweyne ku Xigeenka Dowlad Goboleedka Hirshabeele Cali Cabdullaahi Xuseen(Caliguudlaawe) Mas’uuliyiin ka socotay Wasaaradda Arrimaha Gudaha Dowladda Soomaaliya iyo tan dowlad doboleedka Hirshabeele iyo marti sharaf kale .
Tartanka Doorashada Guddoomiyaha Degmada Warsheekh ayaa Waxaa ku Tartamay labo Musharax oo kala ahaa Axmed Xuseen Axmed shiidka oo ahaa Guddoomiyihii hore ee Degmada Warsheekh iyo Xasan Maxamed Axmed,waxaana looga guuleystay Axmed Shiidka 17 cod,waxuuna guddoomiyihii hore Axmed Shiidka uu helay afar cod sidaasi ayaa waxaa Guddoomiyaha cusub Degmada Warsheekh loogu Doortay guddoomiyaha degmada Warsheekh Xasan Maxamed Axmed.
Guddoomiyahii Hore ee Degmada Warsheehk Axmed Xusen Axmed shiidka ayaa aqbalay Natiijada tartanka doorashada,isagoo u hambalyeyey guddoomiyaha cusub ee xilkaasi loo doortay.
Agaasimaha Waaxda Dowladda Hoose Yaxye Cumar Xirsi, Guddoomiyaha Gobolka Shabeelaha Dhexe Axmed Meyre Makaraan iyo Wasiirka Arrimaha Gudaha Dowlad Goboleedka Hir shabeele Maxamed Cali Caadle ayaa ku ammaanay guddiga doorashada iyo bulshada deegaanka sida ay iskula jaanqaadeen,iyagoo bogaadiyay doorashadasi.
Madaxweyne ku xigeenka Maamulka Dowlad Goboleedka Hirshabeele Cali C/llaahi Xuseen Cali Guudlaawe ayaa kula dardaarmay gudoomiyaha cusub in uu dardar galiyo horumarka degmada warsheekh.
“Guddoonkii hore ee talada hayaya la shaqeeya ragan cusub,si maslaxada deegaanka kujirto,mas’uuliyad ayaa idin saaran,waxaad kamid tihiin Golihii deegaanka,waxaad kamid tihiin dadkii deegaanka marka waxaa la idinka rabaa in aad la shaqeysaan maamulka cusub”. Ayuu yiri Cali Guudlaawe.
Wasaaradad Arrimaha gudaha Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa dadaal ugu jirta sidii hoos loogu daa dejin lahaa dhismayaasha golayaasha deegaanak ee gobolada dalka,taasi oo sahlaysa in mustaqbalka la helo hanaan fudud oo dadku ay kaga qeybgali karaan doorashooyinka guud ee dalka.
Lix dal oo ka tirsan qaaradda Yurub ayaa oggolaaday 356 muhaajiriin Afrikaan ah oo ku go’doonsanaa markab badda Talyaaniga ku sugnaa iney qaabilaan, muhaajiriinta oo in mudda ahba laga hortaagnaa iney Talyaaniga iyo Malta ay galaan.
Muhaajiriinta intooda badan oo ka soo jeeda dalka Suudaan ayaa billaabay damaashaad iyo heeso marki ay mqaleen in la qaabilayo,Ciidamada badda ee Jaziiradda Malta ayaa muhaajiriintaasi soo badbaadiyey oo markabkooda ku hayey,balse Malta waxay diidday iney halkaasi ku sii sugnaadaan.
Dowladaha Faransiiska, Jarmalka, Ireland, Luxemberg, Portugal iyo Rumaaniya ayaa oggolaaday iney muhaajiriintaasi qaabilaan.
Hay’adda samafalka ee SOS Méditerranée, oo Faransiiska laga leeyahay ayaa si weyn uga howlgashay sidii dadkaasi loo qaabili lahaa, iyada oo waddamada Yurub baaq u jeedisay marki ay muhaajiriinta badda laba toddobaad ay markab badda taagnaa dushiisa ku sugnaayeen.
Waxay hay’adda baaqeeda ku sheegtay iney dad u dhimanayaan nidaamka qaabilaadda muhaajiriinta oo meel looga dhacay dartii.
Dadka burcadka ee dadka tahriibiya ayaa weli sii wada howlahooda tahriibinta oo ay sida weyn ugu macaashaan tahriibayaasha qaaradda Afrika ka soo jeeda ee doonaya iney Yurub gaaraan.
Dalka Liibiya ayaana waddanka ay dadkaasi marin ahaan u adeegsadaan,balse waa dal rabshado iyo qalalaasyo colaadeed ay hareeyeen.
Ra’iisul Wasaaraha xukuumadda federaalka Soomaaliya (XFS), mudane Xasan Cali Khayre, oo soo xiray bandhigga buugaagta Muqdisho, ayaa dhallinyarada qorayaasha ah ee Soomaaliyeed ku dhiirri geliyay in ay qalinkooda ku bedelaan sawirka qaldan ee dalkeenna horay looga bixiyay, si loo helo sawirka saxda ah ee dalka, loona dhiso mustaqbal ifaya oo dunida soo jiita.
Ra’iisul Wasaare Xasan Cali Khayre oo sheegay ay muhiim tahay in dhallinyaradu ay afka Soomaaliga wax ku qoraan, maadaama aqriska iyo qoraalku ay horseedaan ilbaxnimo iyo in laga fogaado xasarado iyo colaado, ayaa cadeeyay in sida kaliya ee dhibka looga bixi karo ay tahay in qorayaashu ay si daacadnimo iyo damqasho leh ay dalkooda wax uga qoraan.
Mudane Xasan Cali Khayre ayaa sheegay in caqabadda ugu weyn ee ee dalka xilligaan heysata ay tahay bedelaadda fikirka adduunyadu ay dalka Soomaaliya ka qabto, hase yeeshee uu aaminsanyahay in ay muuqato yadadiilo wayn maadaama ay dhallinyaradii ay xoogga saarayaan aqriska iyo qoraalka si ay dunida ugu sheegaan waxa ay tahay Soomaaliya, waxa ay ahaan jirtay iyo waxa ay noqon karto .
Shir ay isugu yimaadeen wadamada ku mideysan urur goboleedka IGAD oo ay Soomaaliya ku jirto ayaa lagu qabtay magaalada Addis,ababa ee caasimadda Dalka Itoobiya,kaasi oo looga hadlayay arrimo badan oo ka taagan dalalka IGAD sida Koonfurta Suudaan.
Waxaa uu shirkan quseeyey wasiirada Arrimaha Dibadda ee wadamada ku bohoobay urur goboleedka IGAD,iyadoo Soomaaliya uu uga qeybgalay Wasiirka arrimaha dibadda Xukuumadda Federaalka Soomaliya Axmed Ciise Cawad.
Soomaaliya waxaa ay kamaid tahay wadamada sida gaarka ah diiradda loo saarayo in laga taageero dib u soo kabashada,maadam dalka uu soo maray burbur muddo ka badan 25 sano.
Wasiirka Arrimaha dibadda ee Soomaaliya mudane Axmed Ciise Cawad oo Soomaaliya u matalayay shirkaasi ayaa muujiyay sida ay dowladda Soomaaliya uga go’antahay xoojinta wada shaqeynta iyo xiriirka kala dhexeeya Dowladaha ku bohoobay Urur Goboleedka IGAD.
Waxyaabaha diiradda la saaray waxaa kamid ahaa iskaashiga iyo wax wada qabsiga wadamada ku mideysan Urur goboleedka IGAD,dhinacyada ammaanka,nabadda,horumarka iyo dib u heshiisinta.
Arrimaha sida aadka ah loo gorfeyey waxaa kamid ahaa geedi socodka nabadda ee Koonfurta Suudaan oo in muddo ah xiisado siyaasadeed ay ka taagnaayeen,iyagoo soo saaray baaqyo ku aadan sidi loo xoojin lahaa nabad waarta oo ka dhalata dalkaasi Suudaanta Koonfureed.
Sidoo kale shirka wasiirada Arrimaha Dibadda ee IGAD waxaa loogu hambalyeyeey Golaha hoggaanka sare ee Ciidamada Qalabka sida ee dalka Suudaan sida ay ugu guuleysteen dhismaha dowlad wadaag ah,si looga gudbo marxaladda adag ee uu marayo dalkaasi.
Safiirka Soomaaliya u fadhiya dalka Kenya Danjire Maxamuud Axmed Nuur Tarsan iyo mas’uuliyiin kale waxa uu tacsi u dirayaa ehellada iyo qoyska marxuum Danjire Xasan Maxamed Siyaad oo ku geeriyooday dalka Cummaan.
Maxamuud Axmed Nuur (Tarsan) safiirka Soomaaliya ee Kenay ayaa eebe uga baryay in uu janadii fardowsa uu ka waraabiyo,marxuum Xasan Rubeeci.
Danjire Xasan Maxamed Siyaad waxa uu muddo dheer u soo shaqeyay qaranka, isaga oo soo noqday danjiraha Soomaaliya ee dalka Kuwait,sidoo kale waxaa uu ka soo shaqeeyey wadamo kale sida Dalka Cumaan oo haan uu ku geeriyooday.
Marxuun Danjire Xasan Maxamed Waxa uu ku geeriyooday magaalada Masqad ee dalka Cumaan oo uu sanadihii u dambeeyey ku noolaa.
Wasaaradda Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib u heshiisiinta Xukuumadda Federaalka Soomaaliya oo War kasoo saartay Kismaayo ayaa cadeysay ineysan aqoonsaneyn natiijooyinka kala duwan ee kasoo baxay Kismaayo, kuwaas oo tilmaamaya in shaqsiyaad kala duwan mid walba gaarkiisa u sheegto Madaxweynaha dowlad Goboleedka Jubbaland, waxaana dhinaca kale Wasaaradda Walaac ka muujisay dhacdooyinka kasoo cusboonaaday Kismaayo ee ku saabsan Is Caleema saarka baalmarsan habraacyada Doorashooyinka, Dastuurka iyo Shuruucda Dalka.
Halkaan hoose ka Akhriso War-saxaafadeedka
Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa Guddoomiyaha Gobolka Banaadir iyo Duqa Muqdisho u magacaabay Mudane Cumar Maxamuud Maxamed (Filish).
Madaxweynaha ayaa faray Guddoomiyaha Cusub ee Gobolka in uu sii dhammeystiro qorshayaashii horumarineed iyo waxqabadkii muuqday ee Guddoomiyihii hore, Alle ha u naxariistee, Shahiid Cabdiraxmaan Cumar Cismaan (Eng.Yarisow).
“Anigoo xeerinaya baahida loo qabo in guddoomiye uu yeesho Maamulka Gobolka Banaadir, si loo sii amba qaado qorsheyaashii horumarineed ee socday, sidoo kalena tixgelinaya soo jeedinta kala duwan iyo waayo-aragnimada uu Mudane Cumar Maxamuud Maxamed (Filish) uu u leeyahay gudashada waajibadka xilkan ayaan ugu magacaabay.”
Madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa u rajeeyay Guddoomiyaha cusub ee Gobolka Banaadir ahna Duqa Muqdisho in uu Eebe u fududeeyo masuuliyadda culus ee loo igmaday, isagoona kula dardaarmay in uu si hufan oo daacadnimo iyo wadaniyad leh ugu adeego bulshadeenna.
Xeerkan Madaxweyne ee lagu magacaabay Guddoomiyaha cusub ee Gobolka Banaadir, ahna Duqa Muqdisho ayaa ku dhaqan galay saxiixa Madaxweynaha ee maanta oo ay taariikhduna ku beegan tahay Khamiis, 22-ka Ogoosto, 2019.
Kulan uu xilka kula wareegayay Agaasimaha Guud ee Wasaaradda Beeraha iyo waraabka XFS, ayaa waxaa kasoo qeyb-galay masuuliyiin ka kala socatay qaar ka mid ah Wasaaraddaha XFS Xildhibaano ka tirsan Golaha shacabka iyo madax tirsan wasaaradda beeraha ee Dawladda Soomaaliya.
Agaasimahii hore wasaaradda Beeraha iyo Waraabka Pro: Maxamuud Maxamed Maxamuud ayaa tilmaamay inuu la shaqeyn doono Agaasimaha Cusub ee wasaaradda ,waxaana uu alle uga baryay inuu u fududeeyo Xilka culus ee loo dhiibay.
W”aan soo dhawweynayaa in aan xilka ku wareejiyo walaalkeey aniga waxaan wasaarada ka shaqo bilaabay 82-dii welina waxaan diyaar u ahay in aan la sii shaqeeyo” ayuu yiri Pro: Maxamuud Maxamed Maxamuud
Agaasimaha Cusub ee Wasaaradda Beeraha iyo Waraabka Dowladda Fedaraalka Soomaaliya Pro: Nuur Yuusuf Nuur ayaa sheegay inuu ka shaqeyn doono Horumarinta Arrimaha Beeraha.
“Waxaan rabaa in ka codsado agaasimaheenii hore koleey Mas’uuliyada waad igu wareejisay ee maadaama aadan waayo aragnimadaada igu wareeji karin Cilmigaaga ha igala dheeraan”Ayuu yiri Pro: Nuur Yuusuf Nuur
Xildhibaan Sakariye xaaji Cabdi oo ah Gudoomiyaha Guddiga Beeraha ee golaha shacabka ayaa ugu baaqay masuuliyiinta wasaaradda in laga faa’iideysto khibradda uu leeyahay Agaasimaha xilka wareejiyay, dardaaranna u jeediyey maamulka cusub.
Wasiirka Wasaaradda Beeraha iyo Waraabka Soomaaliya Xildhibaan Saciid Xuseen Ciid ayaa ugu hambalyeey Agaasimaha Guud Cusub ee Wasaaraddaasi xilka loo magcaabay waxaana uu urajeyay inuu kasoo bixi doono Howsha Culus ee loo dhiibay, sidoo kalena waxaa uu uga mahadceliyay shaqadii wanaagsaneed ee uu soo qabtay Agaasimahii Hore ee Wasaaraddaasi.
“Agaasimihii hore sida uu hada xilka u wareejiyay ayaa calaamad u ah qibradiisa waana ka sii faa’iideysan doonaa waayo aragnimadiisa, agaasimaha cusub waxa aan u rajeynayaa in uu ka soo dhalaali doono shaqadiisa” ayuu yiri Wasiirka Wasaaradda Beeraha iyo Waraabka Dowladda Soomaaliya Xildhibaan Saciid Xuseen Ciid.
Wasaaradda Beeraha iyo Waraabka ee Dowladda Soomaaliya ayaa looga fadhiyaa sara u qaadista wax soo saarka Beeraha dalka ,si looga kaaftoomo cunooyinka Dalka dibaddiisa ka yimaada,oo aan mararka qaar gaarsiisneyn heerkii loogu talagalay, dhinaca tayada.
