Ulaanbaatar –Safiirka Dowladda Federaalka Soomaaliya ee dalka Mongolia (ee aan degganaasho ku lahayn), Dr. Hodan Osman Abdi, ayaa kulan miro-dhal ah kula qaadatay magaalada Ulaanbaatar Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Ganacsiga ee Mongolia, Marwo Battsetseg Batmunkh, iyo Wasiirka Waxbarashada iyo Sayniska, Mudane Purevsurengiin Naranbayar.

Kulammadan ayaa diiradda lagu saaray xoojinta iskaashiga laba geesoodka ah ee u dhexeeya Soomaaliya iyo Mongolia, iyadoo si gaar ah loo falanqeeyay fursadaha iskaashi ee dhanka waxbarashada, ganacsiga, iyo isdhaafsiga aqoonta iyo khibradda.

Dowladda Mongolia ayaa gaartay heer sare oo waxbarasho, iyadoo gaartay 95% heerka aqris-qoris (literacy rate), waxana ay dhawaan heshay abaalmarin caalami ah oo lagu maamuusay tayada iyo hufnaanta barnaamijkeeda waxbarasho ee onlaynka ah, kaas oo suurtageliyay in dadka ku nool deegaannada fog-fog ay helaan fursado waxbarasho oo tayo leh.

Dhinaca Ganacsiga, labada dhinac waxay isku raaceen in ay jiraan fursado rajo leh oo lagu ballaarin karo iskaashiga dhaqaale, gaar ahaan dhinacyada dhoofinta wax-soo-saarka Soomaaliya sida waxyaabaha beeraha, kalluumeysiga, iyo badeecooyinka kale.

Mongolia oo leh dhaqaale kobcaya ayaa muujisay xiise ay u qabto horumarinta xiriir ganacsi oo dhaxalgal ah oo ay la yeelato Soomaaliya.

Danjire Dr. Hodan Osman Abdi ayaa sheegtay in Soomaaliya ay diyaar u tahay in ay la shaqeyso Dowladda Mongolia si loo dhiso xiriir waara oo ku saleysan iskaashi dhab ah, wax-wada-qabsi iyo dan.

Golaha Wasiirrada Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ayaa bogaadiyay guulaha ciidanka qalabka sida iyo kuwa deegaanka oo toddobaadkan guulo taariikhi ah ka soo hooyay furimaha dagaalka lagu ciribtirayo kooxaha Khawaarijta.

Shirka Golaha oo uu shir guddoomiyay Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda JFS, Mudane Xamsa Cabdi Barre, ayaa lagu soo bandhigay warbixinno ku saabsan xaaladda guud ee amniga, guulaha laga gaaray furimaha dagaalka, iyo sidoo kale hawsha iyo dadaalka ay waddaan guddiga taakuleynta dagaalka lagula jiro kooxaha Khawaarijta ah.

Dhinaca kale Golaha ayaa ansixiyey Hindise-Sharciyeedka wax ka beddelka Sharciga Shaqaalaha Rayidka ah ee dowladda oo qeexaya dib-u habeynta nidaamka shaqo iyo ilaalinta xuquuqda Shaqaalaha Rayidka ah ee dowladda, isaga oo la jaanqaadaya Qorshaha Isbeddelka Qaranka ee (NTP 2025-2029).

Wasiirka Maaliyadda Xukumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Biixi Iimaan Cige ayaa la wareegay hoggaanka Madasha Iskaashiga Dalalka Geeska Afrika kadib qabsoomidda shirka 24-aad ee madashan oo ay ku midaysan yihiin Wasiirada Maaliyadda dalalka kala ah Soomaaliya, Jabuuti, Eritrea, Ethiopia, Kenya, Sudan iyo South Sudan.

Madashan oo inta badan diiradda lagu saaro wadaaga mashaariicda horumarineed ayaa ah madal loogu talagalay in ay isku xirto dalalka dhaca geeska qaaradda Afrika, iyadoo ilaa iyo hada wax yaabaya la hirgalinayo ay ugu muhiimsan yihiin waddooyinka isku xiraya dalalka geeska si ganacsiga iyo dhaqaalaha uu u noqdo mid sahal meel walba ku gaaro.

Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda Xukumadda Federal ka Soomaaliya Md. Biixi Imaan Cige oo qoraal kooban soo saaray kadib la wareegidda guddoonkq madasha ayaa yiri, “Sharaf ayey inoo tahay in aan xilka guddoomiyaha Iskaashiga Dalal Geeska Afrika kala wareego wasiir Axmed Shide. Soomaaliya waxa ay xubin muhiim ah ka aheyd aas-aaskii madashan, hadana waxa ay sidoo kale hoggaamin doontaa 2-da sano ee soo socota,Is dhexgalka gobolka iyo horumarinta dhaqaalaha ayaa ah mudnaan muhim u ah himiladeena. Inta lagu guda jiro 2 sano ee soo socota, waxa aan ku dadaali doonaa si kor loogu qaado ganacsiga, maalgalinta kaabayaasha guud ahaan Geeska Afrika” ayuu yiri Wasiirka Maaliyadda Xukuumadda Federaalka Soomaaliya.

Hindisaha Iskaashiga Geeska Afrika waa barnaamij goboleed lagu horumarinayo isdhexgalka ganacsiga, dhaqaalaha, iyo maalgelinta kaabayaasha dhaqalaaha. Soomaaliya oo kamid ah aasaasayaasha ururkani waxa ay xubin muuqdo ka tahay madashani lagu maalgalinayo dalalka geeska Afrika.

Wasiir ku-xigeenka Wasaaradda Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Cabdiraxmaan Yuusuf Al-Cadaala, ayaa si adag uga hadlay guulaha ay ciidamada qaranka iyo kuwa deegaanka ka gaareen dagaalka ka dhanka ah Khawaarijta, gaar ahaan howlgalka ka dhacay deegaanka Wargaadhi ee gobolka Shabeellaha Dhexe.

Wasiir Al-Cadaala ayaa sheegay in saakay Khawaarijta lagu jabiyay deegaanka Wargaadhi, isagoo tilmaamay in meydadkooda ay daadsan yihiin goobtaasi. Wuxuu sidoo kale sheegay in kooxdaasi aysan mustaqbal ku lahayn Soomaaliya, isla markaana ay yihiin naf la caarin aan u turayn dadka iyo dalka.

Wasiirku wuxuu xusay in howlgalladii ugu dambeeyay ee ciidamada ay fuliyeen ay ahaayeen kuwa lagu burburinayay saanadooda iyo hubkooda, sidoo kalena lagu joojiyay isku socodkodkoida. Wuxuu sidoo kale sheegay in la burburiyay isbaarooyin ay Khawaarijtu lacago baad ah uga qaadi jireen shacabka, gaar ahaan waddada xiriirisa Muqdisho iyo Baydhabo.

Wasiir Al-Cadaala ayaa ugu dambeyn sheegay in dowladda ay guul weyn ka gaartay howlgalka wajiga koowaad, islamarkaana todobaadyada soo socda ay dhici doonaan howlgallo xooggan oo ka dhan ah Khawaarijta.

Ciidamada Xoogga Dalka Soomaaliyeed oo garabsanaya kuwa deegaanka ayaa saakay howlgal qorsheysan ku qaaday kooxaha Khawaarijta ah ee ku dhuumaaleysanayay deegaanka Wargaadhi ee gobolka Shabeellaha Dhexe.

Howlgalka oo si xeeladaysan loo fuliyay ayaa sababay khasaare culus oo lagu gaarsiiyay kooxaha argagixisada, iyadoo saraakiisha hoggaaminaysay ay sheegeen in la dilay tiro ka mid ah Khawaarijta, halka kuwa kale ay goobta ka firxadeen.

Ciidamada ayaa wali ku sugan deegaanka, iyagoo fulinaya baaritaano dheeraad ah si loo xaqiijiyo amniga deegaankaas muhiimka ah.

Howlgalkan ayaa qeyb ka ah dadaallada joogtada ah ee lagu baacsanayo kooxaha Khawaarijta ee caadeystay dhibaataynta shacabka Soomaaliyeed.

Maareeyaha Guud ee Hay’adda Diiwaangelinta Dadweynaha iyo Aqoonsiga Qaranka (NIRA), Mudane Cabdiweli Cali Cabdulle (Timacadde), ayaa booqasho kormeer ah ku tegay xarunta NIRA ee magaalada Gaalkacyo.

Kormeerka Maareeyaha ayaa qeyb ka ahaa u-kuurgelidda habsami-u-socodka shaqada iyo xaaladda guud ee xarunta, isagoo si dhow ula kulmay shaqaalaha halkaas ka howlgala.

Dr. Cabdicasiis Aadan Xaashi, oo ah Madaxa NIRA ee Dowlad Goboleedka Galmudug, ayaa warbixin faahfaahsan ka siiyay Maareeyaha xaaladda shaqo ee xarunta iyo dadaalka ay hay’adda ugu jirto adeeg siinta shacabka.

Maareeye Timacadde wuxuu shaqaalaha ku dhiirrigeliyay inay xoojiyaan adeegyada hufan ee ay bulshada u hayaan, isagoo xusay in NIRA ay muhiim u tahay sugidda aqoonsiga muwaadiniinta Soomaaliyeed iyo horumarinta nidaamka dowladnimada.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa shir la yeeshay ergada Midowga Yurub ee Soomaaliya, kuwaas oo uu kala hadlay iskaashiga istiraatijiyadeed ee u dhexeeya Soomaaliya iyo Midowga Yurub.

Madaxweynaha ayaa uga mahadceliyay Midowga Yurub doorkooda muhiimka ah ee dib-u-dhiska hay’adaha dowladda, taageerada nidaamka federaalka iyo garab istaagga shacabka Soomaaliyeed, gaar ahaan xilliyadii adkaa.

Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa tilmaamay qorsheyaasha dowladda ee dib-u-heshiisiinta, xoojinta dowlad-wanaagga iyo horumarinta nidaamka dimoqraadiyadda ee salka ku haya doorashada tooska ah, waxa uuna soo bandhigay qaban-qaabada qabsoomidda wadatashiga qaran iyo tallaabooyinka xasilinta siyaasadda dalka.

Madaxweynaha ayaa adkeeyay in ay ka go’an tahay Dowladda Federaalka Soomaaliya xoojinta iskaashiga caalamiga ah, si loo xaqiijiyo mustaqbal wanaagsan, midnimada, iyo horumarka shacabka Soomaaliyeed.

Wasiirka Wasaaradda Isgaarsiinta iyo Teknolojiyadda Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Maxamed Aadan Macallin (Soomaali), ayaa shacabka Soomaaliyeed ugu hambalyeeyay guul taariikhi ah oo dalka uu ka gaaray hirgelinta maamulka tooska ah ee boostada caalamiga ah, 34 sano kadib.

Guushan muhiimka ah ayaa ka dhigan in Adeegga Boostada Qaranka Soomaaliyeed (SNPS) uu si rasmi ah ula wareegay maamulka is-weydaarsiga boostada caalamiga ah. Laga bilaabo 1-da May 2025, Soomaaliya waxay si madax-bannaan u maamuli doontaa boostada soo galeysa iyo tan baxeysa, iyada oo loo marayo xarunta cusub ee is-weydaarsiga ee Muqdisho.

Wasiir Maxamed Soomaal ayaa xusay in guushan la gaaray kadib dadaal dheer iyo geeddi-socod qaran oo ay horseed u ahayd Wasaaradda Isgaarsiinta iyo Teknolojiyadda, iyadoo ay garab-taagnaayeen hay’adaha dowladda, khubaro farsamo, iyo bahda boostada gudaha iyo dibadda.

Fursaddan waxa ay si gaar ah uga faa’iideynsan doonaan ganacsatada Soomaaliyeed oo heli doona adeegyo boosto oo casri ah, degdeg ah, ammaan ah, kuna xiran shabakadaha boostada caalamiga ah. Sidoo kale, shacabka Soomaaliyeed waxay si fudud u diri doonaan una heli doonaan waraaqo, alaabo, iyo fariimo muhiim ah meel kasta oo ay dunida kaga sugan yihiin.

Wasiirku wuxuu si gaar ah ugu mahadceliyay dhammaan cidii ka qayb qaadatay hirgelinta qorshahan, isaga oo mar labaad shacabka Soomaaliyeed ugu hambalyeeyay guushan qaranka u soo hoyatay.

Guddoomiyaha Golaha Shacabka Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya, Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Madoobe), iyo Guddoomiyaha Aqalka Sare, Mudane Cabdi Xaashi Cabdullaahi, ayaa maanta kulan muhiim ah la yeeshay Guddiga La-socodka iyo Dib u Eegista Dastuurka ee Baarlamaanka labada Aqal, iyo Guddiga Madaxa-bannaan ee Dib u Eegista iyo Hirgelinta Dastuurka.

Kulanka oo ka dhacay xarunta Villa Hargeysa, waxaa sidoo kale ka qeyb galay Guddoomiye ku-xigeenka labaad ee Golaha Shacabka, Mudane Cabdullaahi Cumar Abshirow, iyo Guddoomiye ku-xigeenka labaad ee Aqalka Sare, Senator Cabdullaahi Xirsi Timacadde, iyadoo ay goob joog ka ahaayeen habdhowrayaal iyo xoghayeyaasha guud ee labada Aqal.

Guddiyada ayaa guddoonka labada Aqal la wadaagay warbixin ku saabsan marxaladaha ay marayaan howlaha dib u eegista Dastuurka, gaar ahaan qorshayaasha la xiriira cutubyada harsan iyo waqtiga la filayo in Baarlamaanka la horgeeyo.

Ugu dambeyn, dhinacyadu waxay isku raaceen in la dardargeliyo hawlaha dib u eegista iyo dhameystirka Dastuurka, si loo xaqiijiyo in Dastuurka Kumeelgaarka ah uu u gudbo heer rasmi ah, taasoo muhiim u ah xasiloonida iyo horumarka dalka.

Guddiga Miisaaniyadda, Maaliyadda, Qorsheynta iyo La Xisaabtanka Hay’adaha Dowladda ee Golaha Shacabka Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya ayaa maanta doortay Guddoomiye cusub. Kulanka oo ka dhacay xarunta Villa Hargeysa, waxaa shir guddoominayay Guddoomiye kuxigeenka labaad ee Golaha Shacabka, Mudane Cabdullaahi Cumar Abshirow.

Xubnaha guddiga ayaa cod gacan taag ah ku doortay Xildhibaan *Cabdi Ibraahim Warsame (Qawdhan)* inuu noqdo Guddoomiyaha cusub, isagoo beddelaya Xildhibaan Maxamed Faarax Nuux oo loo magacaabay Wasiirka Wasaaradda Gaadiidka iyo Duulista Hawada.

Mudane Cabdullaahi Cumar Abshirow ayaa kula dardaarmay Guddoomiyaha cusub inuu dardargeliyo shaqada guddiga, gaar ahaan doorkiisa muhiimka ah ee la xisaabtanka hay’adaha dowladda. Wuxuu sidoo kale xubnaha kale ku dhiirrigeliyay inay si dhow ula shaqeeyaan guddoomiyaha si loo gaaro natiijooyin wax ku ool ah.

Doorashada cusub ayaa la filayaa inay horumarin ku keento hufnaanta iyo daahfurnaanta howlaha maaliyadeed ee dowladda Federaalka Soomaaliya.