Wasiirka Wasaaradda Amniga Soomaaliya Mudane Maxamed Abuukar Islow Ducaale ayaa maanta si rasmi ah xarigga uga jaray hab-raaca cusub ee qadashada Baasaboorka Soomaaliya.

Wasiirka oo maanta kormeer guud ku sameeyay xarunta bixinta basaboorada Soomaaliya ayaa mid mid u kormeeray xafiiskayada hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadaha Soomaaliya, Sida Xafiiska Hubinta Muwaadinimada, Xafiiska Qaadashada baasaboorka, Xafiiska Daabacaada, Xafiiska Keydka iyo Xafiiska Shaqada iyo shaqaalaha.

Hab-raacan cusub ee qaadashada Basaboorka ayaa ah mid lagu kontoroolayo dadka qadanaya Baasaboorka in ay yihiin dadka xaqa u lahaa iyo sidoo kale in dib loo soo celiyo sharafta Basabooka Soomaaliya uu lahaa.

Wasiirka amniga ayaa warbixin ka dhageystay Taliyaha hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadaha Maxamed Aadan Koofi, isagoo uga waramay sida ay hay’adda u shaqeyso iyo qorsheyaasha ay hiigsanayaan.

Mudane Maxamed Abuukar Islow Wasiirka Amniga gudaha ayaa bogaadiyay howlaha ay qabato hay’adda, waxaana uu kula dar daarmay inay sii dar dargeliyaan howlaha loo igmaday.

Ciidammada  Nabad Sugida ee dowladda Soomaaliya ayaa maanta toogasho ku dilay labo nin oo madaafiic ka riday degmada Wadajir, sida ay xaqiijiyeen saraakiisha ammaanka.

Labada Nin ee la toogtay ayaa la sheegay in mid ka mid ah uu isku dayay inuu ciidanka iska caabiyo ka dibna uu galay Guri ku yaala degmadaasi Wadajir, iyadoo markii danbe ay toogteen Askartu.

Saraakiisha Ammaanka ayaa sidoo kale SONNA u sheegay Gaari ay wateen Ragaan oo ay ku xirnaayeen walxaha Qarxa in Ciidamadu ay qabteen hayeeshee markii Danbe uu Qarxay Gaarigaas.

Wasiirka Amniga Gudaha Maxamed Abuukar Islow (Ducaale) ayaa sheegay in shacabka ay la shaqeeyeen ciidanka ammaanka taas oo suurta gal ka dhigtay in laga hortago maleeshiyadaan caadaysatay inay shacabka Soomaaliyeed ay dhibaato u gaystaan.

Xalay ayay ahayd markii ciidammada ammaanka ay degmada Xamar Jajab ku qabteen labo nin oo qaf shacab ah ku dilay degmadaas, waxaana muuqatada Ciidammada ammaanka inay haatan xil wayn iska saareen sugidda ammaanka Caasimadda.

Maxakamada Ciidamada Qalabka sida Soomaaliya qeybta 60aad ayaa maanta xukun dil ah ku riday Askari ka tirsan Ciidanka Booliska gaarka ah ee Koonfur Galbeed oo dhawaan bartamaha magaalada Baydhabo ku dilay qof shacab ah oo ka mid ahaa Ganacsatada magaalada Baydhabo.

Sidoo kale Maxkamadda ayaa shan sano oo xabsi ciidan ah ku riday nin lagu eedeyey in uu ka tirsanyahay maleeshiyaadka Al-Shabaab, kaasi oo ay gacanta ku soo dhigeen ciidamada amniga.

Guddoomiyaha Maxakamadda ciidamada Qalabka sida Soomaaliya ee Qeybta 60aad Sheekh Aadan Abuukar Maxamed ayaa ku dhawaaqay xukunka Maxkamadda.

Munaasabadan oo uu Xilka Kula wareegaye Gudoomiyaha Cusub ee Gobalka Banaadir ahna Duqa magaalada Muqdisho Mudane Taabit cabdi Maxamed ayaa waxaa kasoo qeyb galay Ra’isul wasaaraha Xukuumada Fedraalka Soomaliya Mudane Xasan Cali Kheyre Wasiira katirsan xukuumada Xildhibaana katirsan Aqalka sare iyo Golaha shacabka Gudoomiyihii hore ee Gobalka Banaadir Saraakiil katirsan Ciidamada qalbka sida Fanaaniinta ubaxa Boondheere marti sharaf iyo dadweyne aad u tira badan kaas oo ka dhacday Aqalka dowlada Hoose ee Xamar.

Masuuliyiinta kala duwaneed ee munaasabada ka hadlay ayaa Gudoomiyihii hore ee Gobalka Banaadir ku amaanay da’daalka uu ku bixiyay hormarka Magaalada iyadoo dhanka kale sheegay in ay garab istaagi doonan Gudoomiye Taabit,

Gudoomiyihii Hore ee Gobalka Banaadir Mudane Yuusuf Xuseen Jimcaale (Madaale) oo munaasabada ka hadlay ayaa aad ugu mahad celiyay shacabka soomaliyed iyo maamulkii ay isla soo shaqeeyen.

“ waxaan  aad iyo aad ugu mahad celinaaya dhamaan shacabkii Soomaliyed iyo Maamulkii iyo shaqaala weynaha Dowlada hoose mudadii koobned sida ay iila soo shaqeeyen oo ay iigu garab siiyeen howsha adag ee la taaban karo ee laga qabtay magaalada Muqdisho waxaan idin lee yahay idinma hilmaami doon”

Gudoomiyaha Cusub ee Gobalka Banaadir ahna Duqa Magaalada Muqdisho Mudane Taabit Cabdi Maxamed ayaa dhankiisa sheegay in maamulkiisa uu xooga saari doono Hormarka iyo xasiloonida caasimada.

“ xamar cadey waxey horey u aheyd magaala qurux badan oo xasiloon maamul keyga waxuu waxbadan ka qaban doono sareenta sharciga xasilooni iyo wax qabad sidoo kale waxaan doorka koobaad ka dhigi doona ilaalinta nafta iyo hantida dadweynaha”

Duqa Magaalada Muqdisho Mudane Taabit ayaa dadka kasoo qeyb galay munaasabada ka dalbaday in ay ka qeyb qaatan tabarucaada loogu gurmanaayo dadka soomaliyed oo ay abaaruhu saameeyen kuwaas oo qaar kood kusoo barakacay magaalada Muqdisho.

Wasiirka Arimaha Gudaha ee Dowlada Soomaliya Mudane Cabdi Faarax Saciid Juxa ayaa kula dardaarmay Gudoomiyaha Gobalka Banaadir  in uu kasoo dhalaalo balad qaad yadiisa.

Ra’isul wasaaraha Xukuumada Soomaliya Mudane Xasan Cali Kheyre oo munaasabada ka hadlay waxa uu ka dalbaday umada Soomaliyed in ay wax waliba ka hormariyaan Soomalinimada islamarkaana ay Dowlada diyaar u tahay in lala xisaabtamo.

Munaasabada marka ay soo gaba gabootay ayaa waxaa shahaadooyin la gudoon siiyay qaar kamid ah masuuliyiinta iyo howl wadeenada Dowlada Hoose ee Xamar.

Waxaa Xalay ka bilowday Masjidka wayn ee Al-Rawda  Nadwo Cilmiyeedkii  15-aad ee Sannadlaha ahayd  oo ka dhici jirtay magaalada Boosaaso.

Nadwadan oo ciwaankeedu ahaaGundhigga Islaaxa Ummadda iyo Caqabadaha Hortaagan.

Kadib markii Aayadaha Quraanka lagu furfurtay, waxaa hadalka qaatay Boqor Burhaan Boqor Muuse oo bogaadiyay Nadwada iyo culumada soo qabanqaabisay, intaa kadib waxa uu boqorku  ka hadlay waddanka xaaladda uu ku jiro iyo abaaraha ka jira,  oo uu ku tilmaamay in ay abaartan tahay tii ugu darnayd oo abid nasoo marta,  waxa uuna tilmaamay in dhibaatadaas looga bixi karo Cabsida Alle iyo ummaddu in ay Ilaaheed u noqoto.

Waxaa Intaa kadib kalimado soo dhawayn iyo ula jeeddooyinka loo qabto nadwooyinka sannadlaha ah ka  hadlay labada sheikh ee kala ah Sh. Axmed Daahir iyo Sh.C/Raxmaan Bukhaari, waxayna labada sheekh u mahad celiyeen culumada ka qayb qaadanaysa Nadwada oo ka kala yimid dal iyo dibadba.

Intaa kadib waxaa si toos ah loo guda galay darsigii koowaad oo ku saabsanaa Sooyaalka Caqlaaniyiinta iyo dhibaatooyinka fikirkaas oo uu soo jeediyay Sh. Fu’aad Maxamuud X.Nuur.

Ugu horrayn waxa uu sheekhu qeexay waxa ay yihiin Caqlaaniyiintu, waxa uuna sheegay in lagu tilmaamo ”Koox isu taagtay in ay baddasho Sooyaalka ay ummadi leedahay ” ,  sidoo kale waxa uu sheegay in lagu tilmaamo “Koox aaminsan in diinta la oggolaysiiyo fikirada ku xooggan adduunka”.

Intaa kadib waxa uu ka warramay fikirkaan meesha uu ka soo jeedo iyo cidda bilowday, waxa uuna sheegay in uu kasoo jeedo firqada culumada islaamku ay u yaqaannaan MUCTAZILAH(المعتزلة) kooxdaas oo aaminsan In Caqliga laga hor mariyo wax walba oo diintu sheegtay, kooxdaas oo diidday in qabriga la isku cadaabayo, axaadiithta tilmaamaysa dheelmiska nabiga NNKH, Soo dagista Nabi Ciise NKH iyo waxyaabo badan oo diintu sugtay.

Gabagabadii waxaa soo gunaanaday darsigaas sh.axmed faarax Garaase oo tilmaamay sababaha keenay caqlaaniyadda iyo hababka looga hor tagi karo.

Wasiirka Maaliyadda Xukuumadda Federaalka Soomaaliya mudane Cabdiraxmaan Ducaale Bayle ayaa  qado sharaf ugu sameeyey shaqaalaha Wasaaradda Hotel City Palace ee Magaalada muqdisho, waxaana ka soo qayb galay Wasiiru dowlaha Wasaaradda, Xooghayaha Joogtada ah, dhamaan Agaasimayaasha Wasaaradda, iyo La taliyayaasha.

Ugu horayntii Wasiiru Dowlaha Wasaaradda Maxamuud Xayir Ibraahim ayaa sheegay in maanta ay qiimo weyn ugu fadhido wasaarada, maadaama hal meel lagu wada qadeeyey, u jeedka laga leeyahayna ay tahay is xog waraysi iyo isbrasho.

“Waa arin lagu farxo, maxaa yeelay waa markii kowaad ee shaqaalaha wasaaradu ay isugu yimaadaan dhamanatood kulan noocaan ah, wuxuuna kulankaan ku saabsan yahay isbarashada shaqaalaha dhexdooda iyo Wasiiradda. In ay maanta is bartaan waaxyaha dhexdooda ayaa leh muhiimad gooniya, madaama ay ka shaqeeyaan shaqaalaha qaarkood meel ka baxsan Wasaaradda, waxaa intaas dheer in lagu iclaamiyo kulankaan inuu bilowday isla xisaabtan dhab ah oo shaqaaluhu wajahayaan, cidii shaqaadeeda ka soo bixi weydana si adag loola xisaabtamayo cidi shaqo wacan la timaadana la abaal marin doono” ayuu yiri Wasiiru dowluhu.

Sidoo kale Wasiirka Maaliyadda Bayle ayaa dhankiisa sheegay inuu ku faraxsan yahay in maanta Madaxdii Wasaarada Maaliyadda oo dhaqaalaha dalka gacanta ku haysay hal meel ku wada qadeeyaan kuna sheekaystaan, si ay isu bartaan si wacana isula shaqeeyaan.

“Waxaan isugu kiin yeeray inaan is barano, in aan la socdo dhibaatoyinka mar kasta idinka hor imanaya, waxaan idinka mahad celinayaa  sida aad ugu dhabar adeegteen dhibaatooyinka amnni iyo nololeed ee dalka ka jira, qaarkiin ayaa iyagoo  xabadu meel kasta ka dhacayso jaamcado dhiganayey, waana ku farax sanahay  sida diiran oo aad isoo dhaweyseen, waana idinla shaqaynayaa, waajibka layga rabo waa in idinka iyo shaqaalaha kale ee dowladda ay helaan mushaarkooda si joogta ah”.

Wasiirka oo sii hadlayey ayaa yiri “Inaan la soo noqono xornimadeena waxay u baahan tahay inaan isku tashano, qof walbana masuuliyadiisa oo dhab ah ka soo baxo, wadana kuma hormaro inuu haysto Macdan, Dahab, Shidaal iyo Dheeman, ee waa dadka iyo sida ay uga fa’iidaysataan maskaxdooda ayaa abura horumarka, una fakaraan horumarka dalkooda. Hadaa nahay Soomaali inta caalamku shaqeeyo laba jibarkeed waa in la shaqeeyo, si dalkaan meesha uu joogo looga hormariyo, waxaa jira wadamo aan khayraad lahayn, lakiin dadkooda ay ka go’an tahay in ay wax qasadaan” ayuu yiri wasiir Bayle oo dhanka kale xusay in miisaaniyadda dalka ay tahay 260 milyan,  120 milyan oo kamid ah ahna laga sugo deeq bixiyayaasha caalamka, sidaas daraadeena uu qof walba dareemi karo culayska dhaqaale ee dowladda haysta.

Wasiirka ayaa ugu danbayn sheegay in dalkeena uu aad uga hooseeyo wadamada Africa, sidaas daraadeedna looga baahan yahay shaqaalaha dowladda in ay xooga saaran sidii dalku dib ugu soo kaban lahaa. Sanadka aakhirkiisana laysla xisaabtamo si dhaqaalaheenu u noqdo mid horumar sameeya.

Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan,ayaa jeediyey khudbaddii gabagabada isu soo baxyadii ugu dambeeyey ee ku aadan aftida Axada dhacaysa ee ku aadan in isbaddal ballaaran lagu sameeyo dastuurka taasi oo isaga siinaysa awoodo cusub.

Wuxuu u sheegay taageerayaasha in isbaddalka uu keeni doono in Turkigu uga wareegayo Jamhuuriyada Baarlamaniga ah mid madaxtooyo , taasi oo uu sheegay inay wadanka ka dhigayso mid xoogan.

Wuxuu saadaaliyey in codeynta “Haa” ay Turkiga siinayso isku kalsooni Yurub dhexdeedda ah, kuwa isaga [Erdogan] ka soo horjeeda ayaa iyaguna qabanaya dibadbaxyo inta aanay soo gabagaboobin dhacdooyinka ugu dambeeyaa, waxayse ka digeen isbadal yimaada kaasi oo horseed ka dhigaya xukun nin kaliya ah, iyadoo saadaashu tilmaamayso codbixin isku dhow.

Madaxwaynaha dowladda Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdilaahi Farmaajo ayaa maanta warqaddaha aqoonsiga safiirnimo ka gudoomay Safiirka dowladda Shiinaha u fadhiisan doonna Soomaaliya.

Shirkan ayaa waxaa arimaha ugu muhiimsan waxaa kamid ah Xoojinta  xiriirka wada shaqeyneed ee dowladda federaalka iyo Maamul Goboleedyada, xasilinta amniga dalka iyo shir dhawaan la filayo in uu ka dhaco dalka Ingiriiska oo looga hadalayo horumarinta iyo taageeridda Soomaaliya, kaas oo ay dowladda Soomaaliya doonayso in ay la tagto qorshe mid ah isla markaana loo dhan yahay.

Madaxwaynaha jamhuuriyadda federaalka, mudane Maxamed C/laahi Maxamed Farmaajo ayaa furitaanka shirkan ka sheegay in waxa ugu weyn ee lagaga wada hadlayo ay tahay sugidda amniga qaranka, wuxuu madaxwayne Farmaajo cadeeyay muhiimadda ay leedahay in Soomaaliya ay yeelato hagista hawlaha ammaanka dalka.

Madaxwaynaha oo ka hadlayay qorshaha shirka London ayaa tilmaamay in dowladda dhexe iyo Maamulada xubnaha ka ah ay la tagayaan shirkaas wax ay ku midaysan yihiin, caalamkana ay tusayaan sida dadka Soomaaliyeed isugu duubanyihiin.

Shirka waxaa goob joog ka ahaa guddoomiyaha golaha shacabka, guddoomiyaha aqalka sare, Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya ,waxaana lagu wadaa in maalinta barri ah la soo gabagabeey.

Dhanka kale, madaxweynaha jamhuuriyadda federaalka Soomaaliya mudane Maxamed C/laahi Farmaajo ayaa maanta waraaqaha aqoonsiga danjirenimo ka gudoomay danjiraha cusub ee dowladda China u soo magacowday Soomaaliya.

Madaxweynaha oo xafiiskiisa ku qaabiley safiirka cusub ee China QIN JIAN ayaa kala hadlay xoojinta xiriirka labada dhinac iyadoo madaxweynuhu warbixin ka sii yaya xaaladda dalka uu marayo.

Dowlada China, oo kamid ah dalalka dhaqaalahooda uu aadka u xoogan yahay ayaa kamid ah dowladaha gacanta siiya Soomaaliya.

Mudanayaasha Baarlamaanka Federaalka ah ee Soomaaliya oo kulan ku yeeshay xarunta Villa Hargeysa ee magaalada Muqdisho ayaa doortay qaar ka mid ah Guddoomiyeyaasha Guddiyada joogta ah ee golaha Shacabka.

Kulanka oo ay goob joog ka ahaayeen Guddoomiye ku-xigeenka Koowaad ee golaha Shacabka Cabdiweli Sheekh Ibraahim Muudeey iyo Guddoomiye ku-xigenka labaad ee golaha Mahad Cabdalla Cawad ayaa waxaa lagu doortay ilaa iyo shan guddi iyo ku-xigeenadooda.

Cabdifataax Ismaaciil Daahir ayaa waxaa loo doortay Guddoomiyaha Guddiga Howlaha guud, Dekadaha iyo Gaadiidka, Xildhibaan Maxamuud Macalin Yaxye waxaa loo doortay Guddoomiyaha Guddiga Xeer Hoosaadka ee Baarlamaanka, Gudoomiyaha guddiga xaqiiqo raadinta, dib u heshisiinta iyo Hanti isu celinta waxaa loo doortay Xildhibaan Maxamed Cabdi Maxamed Gaandi, Xildhibaan Cabdiqaadir Cosoble waxaa loo doortay Guddoomiyaha Guddiga arrimaha dibadda iyo XIldhibaan Sacdiyo Yaasiin Xaaji Samatar oo loo doortay Guddoomiyaha guddiga arrimaha gudaha iyo Federaalka, iyadoo sidoo kale la doortay shan guddoomiye ku-xigeen iyo xoghayeyaal oo hoostagaya Guddoomiyeyaasha la doortay.

Qaar ka mid ah guddoomiyeyaasha guddiyada maanta la doortay ayaa Warbaahinta Qaranka u sharxay waxbaaha u qorsheysan iyo sidii loo xoojin lahaa isla xisaabtan dhex mara guddiyada iyo hay;adaha kale ee ay ka dhexeyso wada shaqeynta.

13-kii bishan ayay ahayd markii mudanayaasha ay iska dhex doorteen ilaa iyo saddex guddoomiye, kuwaasi oo loo doortay inay qabtaan xilalka Guddiyada Kheyraadka dabiiciga, Xuquuqul Insaanka iyo Guddiga Beeraha,