Shirweynaha 7-aad ee Xeer Ilaaliyeyaasha Soomaaliyeed ayaa maanta galay maalintii labaad, iyadoo sanadkan diiradda la saarayo mawduuca muhiimka ah ee la dagaallanka maalgelinta iyo ilaha dhaqaalaha argagixisada. Shirkan waxaa ka qeyb galaya madax sare oo ka tirsan dowladda Soomaaliya, xeer ilaaliyeyaasha heer federal iyo heer dowlad goboleed, iyo wakiillo ka socda hay’adaha amniga.

Shirweynahan ayaa ah mid lagu soo bandhigayo cilmi baarisyo iyo xog ururin muhiim ah oo ku saabsan sida looga hortagi karo maalgelinta argagixisada iyo curyaaminta dhaqaalaha u gudba, iyadoo la isku dayayo in la baabi’iyo ilaha dhaqaale ee u fududeeya argagixisada in ay ka howlgalaan gudaha dalka iyo gobolka.

Waxa la qorsheeyay in shirkan laga wada hadlo tallaabooyinka lagu xoojin karo iskaashiga hay’adaha amniga, xeer ilaaliyeyaasha iyo dowladda si loo joojiyo dhaqaalaha ka soo galay ilaha sharci-darrada ah ee argagixisada. Inta uu socdo shirku, waxaa lagu soo bandhigi doonaa dadaallada laga sameeyay gudaha iyo dibadda ee lagu xakamaynayo maalgelinta kooxaha argagixisada.

Shirweynahan ayaa sidoo kale ah fursad loogu talagalay in la xoojiyo wada-shaqeynta iyo isku xirnaanta ka dhexeysa hay’adaha kala duwan ee dalka si looga hortago dhaqaalaha xun ee ay ku taageeraan kooxaha argagixisada, waxaana la filayaa in ka qeyb galayaasha ay kasoo saaraan go’aanno muhiim ah oo ku aaddan sidii loo xoojin lahaa amniga iyo xakamaynta dhaqaalaha argagixisada.

Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga, Mudane Danjire Ahmed Moallim Fiqi, ayaa caawa casho sharaf ugu sameeyay Caasimadda Muqdisho wafdiga Azerbaijan ee booqashada ku jooga dalka oo uu hoggaaminayo Wasiir kuxigeenka Arrimaha Dibadda, Yalchin Rafiyev, tani oo caddayn u ah xiriirka diblomaasiyadeed ee kobaca samaynaya ee u dhexeeya labada dal.

Booqashada wafdiga Azerbaijan ayaa astaan u ah xiriirka horu-socodka leh ee u dhexeeya labada dal ee walaalaha ah oo ka marqaati ah ka go’naanshaha Soomaaliya iyo Azerbaijan taabagelinta iyo qoto-dheereynta iskaashi wadaag dhinac weliba leh.

Mudane Fiqi ayaa si gaar ah uga hadlay sida booqashadan ay u xaqiijineyso xiriir toosan iyo la-talin wadajir ah oo ku saabsan arrimaha muhiimka ah, isagoo ku dhiirrigeliyay labada dhinac inay ka wada shaqeeyaan mashaariicda horumarka iyo iskaashiga dhaqaalaha iyo amniga.

Wasiir ku xigeenka Arrimaha Dibadda ee Azerbaijan, Mudane Yalchin Rafiyev, ayaa sidoo kale sheegay in booqashadan ay ku timaaddo dardar-gelinta xiriirka labada dal iyo baahida loo qabo in laga wada shaqeeyo sidii loo horumarin lahaa iskaashiga dhammaan dhinacyada muhiimka ah.

Booqashadan ayaa ah tillaabo cusub oo lagu xoojinayo xidhiidhka Soomaaliya iyo Azerbaijan, iyadoo loo marayo wada-shaqeyn dhab ah oo danaha labada dhinac ka turjumeysa.

Wasiirka Shaqada iyo Arrimaha Bulshada ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Yusuf Maxamed Aadan, ayaa maanta si rasmi ah u daahfuray shirka 4-aad ee Kooxda Farsamada ee Socdaalka Shaqaalaha (Technical Working Group on Labour Migration), kaas oo ka dhacay magaalada Muqdisho.

Shirkan oo ay ka qayb galeen hay’adaha dowliga ah iyo daneeyeyaasha la shaqeeya wasaaradda, ayaa diiradda lagu saaray dib u eegista horumarka laga sameeyay arrimaha socdaalka shaqaalaha, ka gudbidda caqabadaha jira, iyo dejinta istiraatiijiyado lagu dhisayo siyaasado waara oo kor u qaada xuquuqda iyo fursadaha shaqaalaha Soomaaliyeed ee gudaha iyo dibadda.

Wasiirka ayaa tilmaamay muhiimada ay leedahay in la sameeyo nidaam hufan oo lagu maareeyo socdaalka shaqaalaha, si loo xaqiijiyo in shaqaalaha Soomaaliyeed ay helaan xuquuq dhowran iyo fursado shaqo oo caddaalad ku dhisan.

“Socdaalka shaqaalaha waa fursad muhiim ah oo loo baahan yahay in si habsami leh loo hago, si loo xoojiyo kobaca dhaqaalaha, loo ilaaliyo xuquuqda shaqaalaha, loona abuuro jawi shaqo oo waara. Waa lagama maarmaan in la xoojiyo wadashaqeynta hay’adaha dowliga ah iyo daneeyeyaasha si loo gaaro hadafyada la hiigsanayo,” ayuu yiri Wasiir Yusuf Maxamed Aadan.

Shirka ayaa intii uu socdoy lagu falanqeeyay xalka dhibaatooyinka haysta shaqaalaha socdaalka ah, iyada oo la dejin doono talooyin lagu hormarinayo nidaamka socdaalka shaqaalaha ee Soomaaliya, si waafaqsan xeerarka caalamiga ah iyo dadaallada dowladdu ay ugu jirto horumarinta fursadaha shaqo.

Wasiirka Wasaaradda Hawlaha Guud, Dib u Dhiska iyo Guriyeynta Xukuumaadda Federaalka Soomaaliya, Dr. Cilmi Maxamuud Nuur, iyo Wasiir ku xigeenka Maxamed Cali Maxamuud, ayaa maanta xarunta Wasaaradda Hawlaha Guud ku qaabilay madaxa hay’adda TIKA ee Soomaaliya, Zefar Esk.

Kulanka labada dhinac ayaa ahaa isbarasho iyo ka wada hadal sidii ay iskaga kaashan lahaayeen dhinacyada dhismaha kaabayaal dhaqaalaha dalka, kor u qaadista aqoonta Injineerada Soomaaliyeed, iyo sidii loo horumarin lahaa shaybaarka hubinta tayada dhismaha ee Wasaaradda. Waxa lagu soo bandhigay qorshayaal cusub oo ku saabsan horumarinta kaabayaal dhaqaale iyo in la dhiirrigeliyo tababarka iyo xirfadaha farsamo ee loo baahan yahay si loo xoojiyo tayada dhismaha dalka.

Labada dhinac ayaa sidoo kale ka wada hadlay qorsheyaal mustaqbalka ah oo ku saabsan iskaashiga labada dhinac si loo hirgeliyo mashaariic waaweyn oo wax ku ool ah, kuwaas oo kaalin muhiim ah ka qaadan doona horumarinta dalka Soomaaliya. Wasaaradda Hawlaha Guud ayaa muujisay diyaar garowgeeda ku aaddan sidii ay ugu sii dardargelin lahayd howlaha dhismaha iyo kaabayaasha dhaqaalaha ee dalka, iyadoo ay TIKA kaalin muuqata ka qaadaneyso taageerada iyo horumarinta arrimahan.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo kulan soo dhaweyn ah ugu fidiyey Madaxtooyada Qaranka Hal-abuure Asad Xaajiyow, ayaa ku dhiirri geliyey go’aanka geesinimada leh ee uu ku wajahay dhibaatada ay u geysteen argagixisada.

Madaxweynaha ayaa sheegay in Asad Xaajiyow uu tusaale u yahay muwaadiniinta Soomaaliyeed ee adkaysiga iyo geesinimada kaga gudbay dhibaatada iyo waxyeellada ay argagixisada u geysteen dadka Soomaaliyeed.

“Asad kuma niyad jabin weerarkii naxariis darrada ahaa ee argagixisada Al-Shabaab ay dhowr iyo toban sano ka hor isku dayeen in ay ku dilaan, kaas oo keenay in uu naafo noqdo. Inkastoo uu la kulmay dhaawac halis ah oo naafo ka dhigay haddana maanta waxa uu dalkiisa ku soo laabtay isagoo xambaarsan himilo iyo hiigsi ku aaddan horomurka dalkiisa iyo dadkiisa”.

Munaasabadda kaddib, Agaasimaha Guud ee Madaxtooyada Qaranka Mudane Cabdixakiim Maxamed Yuusuf ayaa guddoonsiiyey Asad Xaajiyow Billadda Adkaysiga Soomaaliyeed, taas oo ah abaalmarin la siinayo muwaadiniinta muujiyey geesinimo, dulqaad, iyo adeeg bulsho oo qiimo leh.

Wasiirka Wasaaradda Qorsheynta, Maalgashiga iyo Horumarinta Dhaqaalaha Xukuumaadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Maxamuud C. Sheekh Faarax (Beenebeene), ayaa maanta xafiiskiisa ku qaabbilay Wasiir Ku-Xigeenka Arrimaha Dibadda ee dalka Azerbaijan, Mudane Yalchin Rafiyev, iyo wafdi uu hoggaaminayo. Kulankan ayaa ahaa mid muhiim ah oo diiradda lagu saaray xiriirka labada dhinac ee dhinacyada maalgashiga iyo iskaashiga dhaqaale.

Kulanka, oo dhacay maanta, ayaa waxaa laga wada hadlay fursadaha maalgashi ee istiraatiijiga ah ee labada dal iska kaashan karaan. Wasiir Maxamuud C. Sheekh Faarax ayaa si gaar ah u faaqiday sidii loo xoojin lahaa maalgashiga caalamiga ah ee Soomaaliya, iyadoo lagu saleynayo qorshaha isbedelka qaranka (QIQ), kaas oo ah qorshe dhaqaale oo muhiim ah oo dalka Soomaaliya ka caawinaya in uu gaaro kobac dhaqaale oo joogto ah.

Mudane Maxamuud ayaa tilmaamay in fursadaha maalgashiga ee Soomaaliya ay yihiin kuwo sii kordhaya, isla markaana ay dowladda Soomaaliya ka go’an tahay in ay xoojiso iskaashiga dhaqaale ee ay la leedahay wadamada kale, gaar ahaan dalka Azerbaijan. Waxaa sidoo kale si gaar ah loo faaqiday sidii labada dal uga wada shaqeyn lahaayeen horumarinta sektorrada kala duwan ee dhaqaalaha sida tamarta, warshadaha, iyo adeegyada.

Wasiir Ku-Xigeenka Arrimaha Dibadda ee Azerbaijan, Mudane Yalchin Rafiyev, ayaa soo dhaweeyay horumarka iyo dadaallada dowladda Soomaaliya ee dhinaca maalgashiga iyo horumarinta dhaqaalaha. Wuxuu sheegay in Azerbaijan ay diyaar u tahay inay Soomaaliya la wadaagto khibrad iyo taageero dheeraad ah si loo xoojiyo iskaashiga dhaqaale ee labada dal.

Kulankan ayaa sidoo kale si qoto dheer loogu falanqeeyay sidii loo abuuri lahaa jawi maalgashi oo fursado badan siiya maalgashadayaasha gudaha iyo kuwa caalamiga ah, iyadoo la adeegsanayo qorsheyaal istiraatiijiyadeed iyo in la kordhiyo wadashaqeynta ka dhaxaysa hay’adaha dowladda iyo qeybaha gaarka loo leeyahay ee labada dal. Waxaa muhiim ah in kulankan uu muujinayo dadaallada Dowladda Soomaaliya ee xoojinta iskaashiga dhaqaale iyo maalgashiga, iyadoo loo arko mid ka mid ah dariiqyada ugu muhiimsan ee dalka uu ku gaari karo horumar dhaqaale oo waara.

Ugu dambeyntii, labada dhinac ayaa isku raacay in la sii xoojiyo xiriirka iyo iskaashiga labada dal, iyada oo la rajeynayo in fursadaha maalgashi ee ka dhalanaya kulankan ay kaalin muuqata ka qaataan horumarka dhaqaale ee Soomaaliya.

Wasiirka Wasaaradda Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib-u-heshiisiinta Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Xildhibaan Cali Yuusuf Cali-Xoosh, ayaa xafiiskiisa kulan kula qaatay Danjiraha dowladda Shiinaha ee Soomaaliya, Mudane Wang Yuu. Kulankan, oo ahaa mid muhiim ah, ayaa waxaa looga hadlay arrimo dhowr ah oo si gaar ah ugu saabsan xoojinta xiriirka labada dal iyo iskaashiga dhinacyada kala duwan, gaar ahaan arrimaha xasilinta iyo dib-u-heshiisiinta Soomaaliya.

Kulanka ayaa diiradda lagu saaray xoojinta wadashaqeynta iyo iskaashiga labada dhinac, iyadoo si gaar ah looga wada hadlay sidii loo dardar-gelin lahaa dedaallada wadajirka ah ee xasilinta dalka iyo dib-u-heshiisiinta bulshada Soomaaliyeed. Wasiir Cali Yuusuf Cali-Xoosh ayaa sheegay in Soomaaliya ay ka go’an tahay in la xoojiyo iskaashiga Shiinaha, gaar ahaan dhinacyada taageerada dib-u-heshiisiinta iyo siyaasadda gudaha ee dalka.

Wasiir Xoosh ayaa ka codsaday dowladda Shiinaha inay sii waddo taageerada iyo iskaashiga dhinacyada amniga, dhaqaalaha iyo horumarinta bulshada, si loo hubiyo xasiloonida iyo horumarka dalka. Danjiraha Shiinaha ee Soomaaliya, Mudane Wang Yuu, ayaa si weyn u taageeray dadaallada Dowladda Soomaaliya, isagoo sheegay in Shiinaha uu diyaar u yahay inuu sii wado taageerada Soomaaliya, gaar ahaan dhinacyada amniga, dib-u-heshiisiinta iyo horumarinta dhaqaalaha.

Kulanka ayaa sidoo kale looga hadlay arrimo kale oo muhiim ah, sida la shaqeynta hay’adaha dowladda iyo sidii labada dal ay uga wada shaqeyn lahaayeen sidii loo horumarin lahaa xiriirka labada dhinac ee dhinacyada dhaqaalaha iyo ganacsiga, si loo kordhiyo maalgashiga iyo iskaashiga labada dal.

Wasiir Xoosh ayaa ugu dambeyntii xusay in kulanka uu ahaa mid miro dhal ah, isla markaana uu dhisaya mustaqbalka iskaashiga Soomaaliya iyo Shiinaha, gaar ahaan sidii labada dal ay uga wada shaqeyn lahaayeen xalinta arrimaha gudaha iyo horumarinta dalka. Kulankani ayaa sidoo kale muujinaya sida Soomaaliya ay u muhiimad siinayso taageerada caalamiga ah ee ka imaaneysa dalalka saaxiibka la ah, gaar ahaan dhinaca amniga, siyaasadda iyo dhaqaalaha.

Agaasimaha Guud ee Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadda Mudane Mustafa Duhulow, ayaa xarunta dhexe ee Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadda ku qaabilay Safiirka Dowladda Sweden u fadhiya Soomaaliya, Danjire Joachim Waern.

Kulankan ayaa diiradda lagu saaray xoojinta wadashaqeynta labada dhinac, gaar ahaan isku xirka hay’adaha socdaalka iyo jinsiyadda ee labada dal, wadaagista khibradaha iyo xogaha la xiriira socdaalka, iyo horumarinta aqoonta saraakiisha Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadda.

Agaasimaha Guud ayaa ugu horrayn uga tacsiyeeyay safiirka dhacdadii argagaxa lahayd ee ka dhacday dugsi ku yaalla Sweden, taas oo ay ku dhinteen ku dhawaad 10 qof, isagoo muujiyay dareen-wadaagga ay Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadda la leedahay dowladda iyo shacabka Sweden.

Danjire Joachim Waern ayaa uga mahadceliyay Agaasimaha Guud tacsida iyo soo dhaweynta diirran, isagoo hoosta ka xariiqay sida Dowladda Sweden uga go’an tahay xoojinta iskaashiga ay la leedahay Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadda , isaga oo caddeeyay in Sweden ay sii wadayso dadaallada ay ku taageerayso horumarinta adeegyada socdaalka iyo jinsiyadda ee Soomaaliya, isla markaana ay muhiim tahay in la sii ambaqaado dadaallada lagu xoojinayo xiriirka labada dal.

Wasaaradda Caafimaadka iyo daryeelka Bulshada Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa Muqdisho ku qabatay xuska maalinta Kansarka adduunka.

Munaasabaddan oo uu furey Agaasimaha Waaxada Caafimaadka guud ee Wasaaradda Caafimaadka mudane Mukhtaar Shube, waxaana kasoo qeyb galey agaasimayaal ka tirsan Wasaaradda Caafikaadka xildhibaano ka tirsan Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Hey’adaha ka shaqeeya arrimaha Caafimaadka ee ka howlgala Soomaaliya, wakiilo ka socdey Isbitaalada dalka, Dhakhaatiir, aqoon yahan iyo marti sharaf kale.

Yoolka maalintan ayaa ahaa in la dhiirri geliyo lana xasuusto dhibanayaasha cudurkan noocyada badan, waxaa kale oo looga dan leeyahay xuska maalintan in la sameeyo wacyi gelin la xiriirta khatarta cudurka, astaamaha lagu garto iyo sida ugu habboon ee ah in wakhti hore la oggaado, ku dhawaad 8 Milyan oo qofood ayaa u dhinta cudurkan sanad kasta, waana sababta abuureysa walaaca iyo walwalka ugu badan ee laga qabo xanuunkan, dhibanayaasha ugu badan ee cudurka waxaa la tilmaamaa inay yihiin dadka ku nool miyiga oo aan helin inta badan daryeel Caafimaad.

Goobta ayaa lagu soo bandhigey warbixinno ka looga hadlayey heerka xanuunkan iyo saameynta uu ku leeyahay bulshadeena iyadoo warbixinnadu ay barbar socdeen farriimo wacyi gelin ah oo ka qeyb qaadanaya ka hortagga iyo yareynta xanuunkan dunida oo dhami la daalaadhaceyso.

Khubarada iyo mas’uuliintii kasoo qeyb gashey munaasabadda xuska maalinta caalamiga ah ee cudurka Kansarka waxay ka wada dhawaajiyeen in si dhow ay bulshada ula socoto farriimaha ka imaanaya Wasaaradda Caafimaadka iyo daryeelka bulshada Xukuumaadda Federaalka Soomaaliya iyo sidoo kale hey’adaha ka shaqeeya arrimaha Caafimaadka, iyadoo la raacayo tilmaamaha si loo badbaadiyo bulshadeenna.

Guddoomiyaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Cabdi Xaashi Cabdullaahi oo uu wehelliyo Guddoomiye ku xigeenka labaad Mudane Cabdullaahi Cali Xersi (Timacadde),ayaa shir Guddoomiyay kulanka koowaad ee Guddiga Joogtada Aqalka Sare ee Baarlamaanka 11-aad

Ajandaha kulanka maanta ayaa ahaa ka doodista qorshe hawleedka Golaha iyo Guddiyada ee Kalfadhiga lixaad, waxaana Guddoomiyayaasha Guddiyadu ay soo bandhigeen qorshayaashooda shaqo ee hortebinta u leh guddi walba, ka shaqaynta shuruucda la horkeenayo Golaha, metelaadda Shacabka iyo dardar gelinta hannaanka isla xisaabtanka iyo kor-joogtaynta hay’adaha dowladda, iyadoo intaas ka dib dood iyo falanqayn dheer kadib la meel mariyay ajandaha Golaha iyo qorshe hawleedka Guddiyada ee kalfadhiga lixaad.

Guddoomiye Cabdi Xaashi oo kulanka soo xiray ayaa xubnaha guddiga joogtada Aqalka Sare ku bogaadiyay howsha ay Qaranka u hayaan, isagoo faray in ay dardar geliyaan arrimaha korjoogtaynta iyo islaxisaabtanka hay’adaha dowladda, islamarkaana ay si dhow u wada-shaqeeyaan Guddiyada meelaha qaar shaqo wadaagga ka noqonaya.