Munaasabadda lagu soo dhaweyayay Markabla shidaalka sahminaya Oruc Reis, kaasi oo ku soo xirtay Dekedda Muqdisho bishii Oktoobe ee sanadkii hore, balse haatan sahmin ka wada 3 Xermo oo ku teedsan Xeebaha magaalooyinka Mareeg ilaa Hobyo ee Maamul Goboleedka Galmudug ayaa la sheegay in tani ay muujineyso walaaltinimada labada Dal iyo labada Shacbi. “Imaatinka Mudane Baytaktar iyo wufuudda kale ee dalka soo gaaray ayaa caddeyn u ah loo daahfurka marxalad cusub oo horumar ku soo kordhinaya xiriirka iskaashiga dhaqaale ee labada dal” ayuu yiri Wasiirkii hore ee Batroolka iyo Keyraadka Dabiiciga ee XFS Cabdirisaaq Cumar.

“Markabka Oruc Reis ee Turkiga oo kala bar maraya cilmi-baaristiisa seismic ee Soomaaliya ee xeebaha”, waa Cinwaanka lagu daabacay Wakaaladda Wararka ee Turkiye ‘Anadolu Agency’ shalay oo taariikhdu aheyd 7-da bishan Febraayo, Wasiirka Tamarta iyo Kheyraadka Dabiiciga ah ee dalka Turkiga Alparslan Bayraktar ayaa Jimcihii shalay ku dhawaaqay in markabka Oruc Reis uu soo gabagabeeyay 50% cilmi-baaristii seismic ee badda Soomaaliya. Bayraktar ayaa magaalada Istanbul kula kulmay Wasiirka cusub ee Batroolka iyo Macdanta Soomaaliya Daahir Shire Maxamed iyo wafdigiisa, sida uu Wasiirka Turkiga ku sheegay qoraal uu soo dhigay X.

Labada Wasiir “waxay ka wadahadleen habka soo socda ee howlaha sahaminta iyo iskaashiga cusub ee aan ku horumarin karno dhulka,” ayuu yiri. Bayraktar waxa kale oo uu kulanka ka dib ku dhawaaqay in la bilaabay hannaan cusub oo wada shaqayneed oo ku saabsan macdanta Soomaaliya. “Waxaan sii wadi doonaa dadaalkayaga ku aaddan sidii aan iskaashigeenna xagga tamarta iyo macdanta u gaarsiin lahayn heer u qalma xiriirka dhow oo daacadda ah ee ka dhexeeya dalalkeenna,” ayuu sii raaciyay.

Markab laga leeyahay dalka Turkiga oo lagu magacaabo Oruc Reis, ayaa ku soo xirtay dekedda Muqdisho bishii Oktoobar ee la soo dhaafay howshiisa sahaminta shidaalka iyo gaaska dabiiciga ah ee xeebaha Soomaaliya. Oruc Reis waxa uu baaritaanno seismic ah oo saddex-geesood ah ka wadaa biyaha Soomaaliya, isaga oo ururinaya xogta sahaminta Saliidda iyo Gaasta dabiiciga ah muddo ku dhow lix ilaa toddoba bilood. Xogtan ayaa lagu falanqeyn doonaa magaalada Ankara, si loo ogaado meelaha la qodayo marka sahanku dhammaado. Sida ay ay daabacday Wakaaladda Wararka Soomaaliyeed ee SONNA ayaa lagu sheegay in Wasiirka Wasaaradda Batroolka iyo Macdanta Dowladda Federaalka Soomaaliya, Mudane Daahir Shire Maxamed, uu kulan muhiim ah la qaatay Wasiirka Tamarta iyo Kheyraadka Dabiiciga ah ee Turkiga, Mudane Alparslan Bayraktar. Kulankan oo ka dhacay Istanbul ayaa diiradda lagu saaray iskaashiga labada dal ee dhinacyada sahminta iyo horumarinta Batroolka.

kulanka ayaa lagu sheegay in markabka sahminta ee Oruç Reis uu dhammeystiray 50% sahmintiisa seismic ee Biyaha Soomaaliya, taasoo ah guul muhiim oo la gaaray, iyadoo Wasiirka Wasaaradda Batroolka iyo Macdanta muujiyay kalsoonida uu ku qabo in iskaashigan uu gacan ka geysan doono horumarinta dhaqaalaha iyo xoojinta xiriirka istiraatiijiga ah ee labada dal.

Wasaaradda Batroolka iyo Macdanta Soomaaliya, Daahir Shire Maxamed, oo ka hadlaayay kulan muhiim ahaa ee uu la qaatay Wasiirka Tamarta iyo Kheyraadka Dabiiciga ah ee dalka Turkiga, Alparslan Bayraktar, si loo xoojiyo arrimaha ku saabsan sahminta shidaalka Soomaaliya iyadoo Kulankaasi oo ka dhacay magaalada Istanbul ee dalka Turkiga ayaa diiradda lagu saaray iskaashiga labada dal ee dhinacyada sahminta iyo horumarinta Batroolka, waxaana Wasiirka uu uga mahadceliyay Dowladda Turkida dadaalada horumarineed ay ka wada Soomaaliya.

Faahfaahinnada ka soo baxaya kulankaasi ayaa lagu sheegay in Markabka sahminta ee Oruç Reis uu dhammeystiray 50% sahmintiisa seismic ee biyaha Soomaaliya, taasoo ah guul muhiim oo la gaaray, marka uu dhammeeyo sahmintaani ayaa waxaa la sheegayaa in uu sidoo kale sameeyay dib u eegis ku saabsan istaraatiijiyadda sahaminta shidaalka dhulka Soomaaliya.

Dadka ka faallooda arrimaha Tamarta iyo Shidaalka ayaa sheegaya in dowldda Soomaaliya laga doonayo in ay shacabka mar walba la wadaagto warbixinada la xariira hadba xaaladda shidaal baarista dalku uu marayo, si ay dowladdooda ugu kalsoonaadaan.

Wasiirka Batroolka Turkiga Alparslan Bayraktar ayaa sheegay in ay Wasiirka Batroolka Soomaaliya ay isla qiimeeyeen habka mustaqbaliga ah ee howlaha sahaminta iyo iskaashiga cusub ee lagu horumarin karo howlaha sahminta shidaalka, waxa uu sidoo kale carabka ku dhuftay inay go’aansadeen in labada Dowladood ‘ waa Soomaaliya iyo Turkiye’ ay bilaabaan hannaan iskaashi oo cusub oo dhanka macdanta ah. “Waxaan sii wadi doonaa dadaalkayaga ah in aan kor u qaadno iskaashigayada dhinacyada tamarta iyo macdanta ah” ayuu yiri Wasiirka Batroolka Turkiga.

Wasiirka Wasaaradda Batroolka iyo Macdanta Soomaaliya Daahir Shire ayaa isna muujiyay kalsoonida uu ku qabo in iskaashigan uu gacan ka geysan doono horumarinta dhaqaalaha iyo xoojinta xiriirka istiraatiijiga ah ee labada dal.

Wara kale ee la helayo ayaa tibaaxaya in Khubarada ka socota wadanka Turkiye ay haatan qorsheynayaan inay goor dhow bilaabi doonaan sahminta Macdanta ee dhulka Soomaaliya guntiisa ka buuxda, taasi oo muujineysa inay dhulka Soomaaliyeed ay ka buuxaan Shidaal iyo macdanaha noocyadooda kala duwan, sida laga soo xigtay Khubaro ku xeel dheer howlaha macdanta iyo shidaalka. “Gaajo iyo Faqri Soomali waa is daayeen Shidaal baaristii Xooggeeda waa soo dhaamatay, Qudistii in ay bilaabato kaliya ayaa hartay, mid dhulkana dhawaan ayay bilaabanayaa”, sida uu qabo Wiil dhallinyaro ah, balse ‘waa haddii si fiican loo maamulo’.

Hamas iyo Israel ayaa maanta isweydaarsanaya sadex maxaabiis oo Yuhuud ah iyo 183 Falastiiniyiin ah ,taas oo qeyb ka ah heshiiska xabbad joojintii ee Gaza ka dhaqangalay 19-kii Janaayo ee la soo dhaafay

Xamaas ayaa magacawday saddex maxbuus oo kala ah Eli Sharabi, Ohad ben Ami iyo Or Levy ,kuwaas oo maanta lagu wado in lagu badasho 183 maxbuus falastiiniyiin ah.

Tallaabadaan ayaa timid xilli uu dib u dhac ku yimid isdhaafsigii maxaabiista,kadib markii Xamaas ay ku eedaysay Israa’iil in ay jebisay xabbad joojinta iyada oo ka hortagtay ama hakisay gargaarka bini’aadanimo iyo sahayda kale ee galaya Gaza.

Saacadaha soo socda ayaa lagu wadaa in la isdhaafsado maxaabiista labada dhinac ,waana markii shanaad ee la isweydaarsanaayo dadka ay kala heystaan Israel iyo Hamas.

Illaa hadda 33 maxaabiis iyo in ka badan 2 kun oo Falastiiniyiin ah ayaa la isweydaarsaday lixdii isbuuc ee la soo dhaafay.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa soo gaaray magaalada Kambaala ee caasimadda dalka Ugaandha, halkaas oo si diirran loogu soo dhaweeyay.

Madaxweynaha ayaa la kulmay dhiggiisa Madaxweynaha Dalka Ugaandha Mudane Yoweri Museveni oo ay ka wada hadleen xoojinta xiriirka labada dal, gaar ahaan dhinacyada amniga, dhaqaalaha iyo dagaalka ka dhanka ah argagixisada.

Intaas kaddib, Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa galabta u amba-bixi doona magaalada Daarusalaam ee dalka Tansaaniya, si uu uga qayb galo shir aan caadi ahayn oo looga arrinsanayo colaadda ka aloosan Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Koongo.

Shirka Daarusalaam ayaa lagu xoojinayaa dadaallada lagu daminayo xiisadda colaadeed ee ka taagan gobolka, iyadoo Soomaaliya ay mar walba diyaar u tahay iskaashi buuxa iyo taageero ku aaddan nabadda iyo horumarka mandiqadda.

Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga, Mudane Danjire Ahmed Moallim Fiqi, ayaa maanta ka qeybgalaya kulan heer wasiir ah oo loogu gogol-xaarayo Shir madaxeedka wadaagga ah ee ay iskugu imaanayaan Madaxda dowladaha xubnaha ka ah Urur goboleedka dhaqaalaha Bulshada Bariga Afrika (EAC) iyo Urur goboleedka Horumarinta Koonfurta Afrika (SADC) oo la qorsheeyay inuu ku qabsoomo magaalada Dar es Salaam ee dalka Tanzania , soconna doonana muddo labo cisho ah 07-08 Febraayo.

Shirkan ayaa ujeedadiisu daaran tahay in la soo saaro talooyin, go’aanno iyo war-murtiyeed qabyo ah oo madaxda dowladuhu falanqayn doonaan inta aan la faafin, iyadoo diiradda lagu saarayo daminta xiisadda, joojinta colaadda, iyo xaqiijinta bedqabka dadka rayidka ah.

Soomaaliya oo ah xubin aan joogto ka ahayn Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay, waxaa ka go’an in ay ku baaqdo xal diblomaasiyadeed oo ku qotoma nabad iyo wadahadal in lagu maareeyo qalalaasaha taagan.

Wasiir Axmed Fiqi ayaa la filayaa in inta shirku socdo uu kulamo doceedyo la yeesho qaar ka mid ah Wasiirrada Arrimaha Dibadda dalalka xubnaha ka ah Urur goboleedyada EAC iyo SADC.

Hantidhowraha Guud ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Axmed Ciise Guutaale, ayaa kulan muhiim ah la yeeshay Madaxa Hay’adda Dhexe ee Hantidhowrka Masar, Mudane Maxamed Al-Faisal Yusuf, si loo xoojiyo xiriirka iskaashiga iyo wada-shaqeynta labada hay’adood ee arrimaha hantidhowrka.

Kulanka ayaa si gaar ah diiradda loogu saaray sidii loo horumarin lahaa awoodda shaqaalaha iyo xirfadaha hantidhowrista ee Soomaaliya iyo Masar, iyadoo la isku raacay in la sameeyo qaab-dhismeed wada-shaqeyn joogto ah oo labada dhinac ka wada faa’iidaysan karaan.

Mudane Axmed Ciise Guutaale ayaa carabka ku adkeeyey muhiimadda ay Soomaaliya u leedahay in ay ka faa’iideysato waaya-aragnimada qotoda dheer ee Masar ee ku aaddan isla-xisaabtanka iyo ilaalinta maaliyadda dadweynaha. Sidoo kale, Mudane Maxamed Al-Faisal Yusuf ayaa caddeeyey sida ay Masar uga go’an tahay inay Soomaaliya la yeelato xiriir iskaashi oo waara, iyada oo diiradda la saarayo baarista maaliyadda iyo xoojinta dowladnimada.

Kulankan ayaa sidoo kale gogol-xaar u noqday fursado cusub oo iskaashi, kuwaas oo horumarin doona is-dhaafsiga khibradaha farsamo iyo awoodaha aqooneed ee labada hay’adood. Waxaa la isla gartay in la abuuro qaab-dhismeed wada-shaqeyn oo degdeg ah si loo horumariyo korjoogteynta, daah-furnaanta iyo isla-xisaabtanka labada dal.

Kulankan ayaa sidoo kale gacan ka geysan doona mideynta dadaallada labada dal ee xoojinta dowladnimada iyo isla-xisaabtanka maaliyadda, taasoo kaalin weyn ka qaadan doonta horumarinta dhaqaalaha iyo maamulka wanaagsan ee labada waddan.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa sii xoojiyay baaqa Golaha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ee ku aaddan howlgalka ka dhanka ah argagixisada Daacish ee ku dhuumaaleysanaysa buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari. Madaxweynaha ayaa bogaadiyey guulaha taariikhiga ah ee ay soo hooyeen ciidanka iyo shacabka Dowlad Goboleedka Puntland.

Madaxweynaha ayaa faray Xukuumadda in ay dardargeliso hirgelinta go’aanka taageerada geesiyaasha Soomaaliyeed ee u istaagay xoreynta deegaannada ay argagixisada Daacish kaga sugan yihiin buuraleyda gobolka Bari. Waxa uu xusay in dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed oo isku duuban ay ka adkaanayaan argagixisada isa soo baheysatay, islamarkaana ay ka xoreynayaan taako kasta oo ka mid ah dhulka Soomaaliyeed.

Ugu danbayn, Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa adkeeyay in Dowladda Federaalka ah ay ka go’an tahay la dagaallanka iyo ciribtirka argagixisada caalamiga, iyadoo la xoojinayo awoodda ciidanka, korna loo qaadayo daryeelka caafimaad ee halyeeyada ku dhaawacmay xoreynta deegaannada lagu baacsanayo argagixisada.

waxaa maanta Magaalada Riyadh ee Boqortooyada Saudi Arabia lagu soo gabagabeeyay shir muhiim ah oo u dhexeeyay Hey’adaha Maaliyadda Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Hey’adda Lacagta Adduunka ee IMF, shirkaas oo diiradda lagu saaray arrimaha horumarinta dhaqaalaha Soomaaliya iyo sidii loo maalgalin lahaa mashaariicda wax ku oolka ah oo ay ugu muhiimsan yihiin ilaha wax soosaarka dalka.

Wasiirka Maaliyadda Xukumadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Biixi Imaan Cige oo hoggaaminaya xubnaha kala duwan ee shirkaan ka qeyb galaya oo ka kooban Xafiisyada Madaxeynaha, Ra’iisul Wasaaraha, Wasaaradaha kala ah Wasaaradda Maaliyadda, Wasaaradda Qorsheynta, Wasaaradda Batroolka, Bangiga Dhexe, Hey’adda Warbixinada Maaliyadda, Hay’adda Istaatistikada Qaranka iyo Xafiiiska Xisaabiyaha Guud.

Wasiirka Maaliyadda Soomaaliya Mudane Biixi Imaan Cige oo xiritaanka shirka ka hadlayay ayaa tilmaamay sida ay Dowladda Soomaaliya muhiimad gaar ah u siinayso in la helo maalgalin ku saabsan ka faa’iideysiga kheyraadka Dalka, sidoo kale Wasiirka Maaliyadda ayaa xaqiijiyay qorshaha Dowladda ee ku aadan dib-u-habeynta Maaliyadda iyo casriyeynta hannaanka dakhli uruurtinta si sare loogu qaado dakhliga gudaha.

Guddoomiyaha Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Madoobe) oo uu wehliyo Guddoomiye Kuxigeenka Labaad ee Golaha Shacabka Mudane Cabdullaahi Cumar Abshirow ayaa shir guddoomiyay kulanka Guddiga Joogtada oo ka dhacay xarunta Guddoonka iyo Guddiyadda ee Villa Hargeysa.

Kulanka oo looga hadlayay furitaanka kalfadhiga 6-aad ee Golaha Shacabka ayaa xubnaha guddiga joogtada looga dhageystay guddi walba qorshayaashiisa kalfadhiga lixaad iyo shuruucda uu gacanta ku haayo.

Guddoomiyaha Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Madoobe) oo kulanka soo xiray ayaa sheegay in kalfadhiga lixaad oo dhowaan furmi doona Golaha Shacabka ay horyaalaan howlo muhiim ah iyo sidoo kale ka shaqeynta shuruuc kala duwan oo dowladnimada dalka muhiim u ah.

Shirka Golaha Wasiirrada Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, ayaa lagu ansixiyey laba heshiis oo ay wada gaareen dowladaha Soomaaliya iyo Aserbajaan, kuwaas oo ku saabsan dhinacyada Waxbarashada, Tababarrada iyo Tamarta.

Heshiisyada is-afgarad ee ay wada gaareen Soomaaliya iyo Aserbajaan, ayaa wax weyn ka tari doonaa horumarinta dhinacyada Waxbarashada, Tamarta iyo tayeynta xirfadaha.

Golaha Wasiirrada Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, ayaa bogaadiyey Ciidamada geesiyaasha ah ee Dowlad goboleedka Puntland, kuwaas oo guulo waaweyn ka gaaray jab xooggana gaarsiiyey kooxda Khawaarijta Daacisha ee ku dhuumaaleysanaysa buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari.

Golaha ayaa go’aamiyey in hey’addaha dowladda ay mid walba qaadato doorkeeda waxtarka ah ee kaga aaddan garab istaagga ciidamada iyo shacabka Puntland ee dagaalka kula jira cadowga.

Guddoomiyaha hay’adda maareynta musiibooyinka Soomaaliyeed -SoDMA mudane Maxamuud Macalin Cabdulle, ayaa Xarunta dhexe ee Hay’adda SoDMA kula kulmay Pia Weurlander, Ku-simaha Madaxa xafiiska haweenka Qaramada Midoobay (UN Women), si loo xoojiyo xiriirka adag ee u dhexeeya labada hay’adood ee ka shaqeeya wax ka qabashada arrimaha muhiimka ah ee maareynta musiibooyinka ee Soomaaliya.

Kulanka ayaa diiradda lagu saaray kor u qaadista ka-qaybgalka haweenka ee dadaallada yaraynta khataraha musiibooyinka (DRR), hubinta in codadka haweenka lagu daro geeddi-socodyada go’aan-qaadashada iyo abuurista goobo ammaan ah oo loogu talagalay haweenka ku nool bulshooyinka ay musiibooyinku saameeyeen, iyadoo ay soo fool leeyihiin abaarihii ka dhashay La Niña, haweenku waa kuwa ugu nugul, taasoo ka dhigaysa mid aad muhiim u ah in la xoojiyo adkaysigooda iyo in la hubiyo inay helaan taageerada iyo agabyada lagama maarmaanka ah.

SoDMA iyo UN Women waxay sii wadi doonaan inay ka shaqeeyaan sidii loo dhisi lahaa Soomaali adkeysi badan leh oo loo dhan yahay.