Wasiirka Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Eng Cabdiraxmaan Cumar Cismaan Yariisow oo ay wehlinayeen Agaaismaha guud ee Wasaardda iyo Agaasimaha Telefishinka Qaranka ayaa kormeer ku tagay Xaruntii Talefishinka Qaranka Soomaaliyeed oo kutaala xaafada Towfiiq ee Degmada Yaaqshiid, halkaasi oo hada qeybo kamid ah ay dagan yihiin dad shacab ah, iyadoo Wasaaraddu qorsheyneyso in dib loo dhiso xaruntaasi.

Wasiirka Warfaafinta iyo agaasimayaasha oo uu wehlinayay Guddoomiyaha Degmada Yaaqshid ayaa kormeeray dhammaan qeybaha uu ka kooban yahay dhismaha Telefishinka Qaranka Soomaaliyeed, iyagoo u kuur galayay sida loo wajihi karo dib u dhiska xarunta.

Shir jaraa’id oo kormeerka kaddib ay siwadajir ah u qabteen Wasiirka Warfaafinta iyo Guddoomiyaha Degmada Yaaqshiid ayaaa Guddoomiyaha Degmada Yaaqshiid Axmed Xasan Geedow waxa uu ka sheegay in ka maamul ahaan ay Wasaaradda la garab taagan yihiin dadaal kasta oo dib loogu howlgelinayo xaruntii Telefishinka Qaranka Soomaaliyeed.

Wasiirka Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska ee Xukuumadda Federaalka ah Eng Cabdiraxmaan Cumar Cismaan (Yariisow) ayaa xusay in mas’uuliyiinta Wasaaradda ay xoogga saarayaan sidii Telefishinka Qaranka uu ugu guuri lahaa xaruntiisi hore oo u baahan dayactir iyo dib u dhis.

Telefisnka Qaranka Soomaaliyeed oo la aas aasay 1983-kii ayaa xaruntiisa waxa ay ku taalaa xaafadda Towfiiq ee Degmada Yaaqshid ee Gobolka Benaadir, waxayna u baahan tahay xaruntaasi dayactir, iyadoo hadda Telefishinka uu si KMG ah ugu shaqeeya xarunta Radio Muqdisho codka Jmahuuriyadda Soomaaliya.

Wasiirka iyo mas’uuliyiinta la socday ayaa sidoo kale booqday Carwadii hore ee degmada Hodan iyo meelo kale si dib loo howlgeliyo xarumihii ay lahayd Wasaaradda Warfaafinta, dhaqanka iyo Dalxiiska, halkaasi oo ay kula kulmeen Guddoomiyaha degmada Hodan.

Sawir Qaade:- Qeys Cali Shire

Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Federaalka ah ee Soomaaliya Mudane Xasan Cali Khayre ayaa maanta ka qeyb galay munaasabad loogu magac daray kulanka madaxda sare iyo shaqaalaha dawladda oo lagu soo bandhigayey wax-qabadka shaqaalaha iyo wada shaqaynta ka dhaxaysa madaxdooda, sidoo kalena waxaa looga hadlayay xaquuqda ay leeyihiin shaqaalaha. Waxaana munaasabadda goob-joog ahaa Wasiirro ka tirsan Xukuumadda iyo Shaqaalaha dawladda.

Ra’iisul Wasaaraha oo tilmaamay in uu ku faraxsan yahay ka qeyb galka kulan-kan muhiimka ah, ayaa ku dhaaraaday dhibaatadii iyo daruufahii adkaa ee lagu soo shaqeeyay, iyadoo aysan horey u heli jirin shaqaaluhu xaquuq joogta ah.

“Waxaan ognahay inaad dalkaan ugu soo shaqeyseen duruufo adag, iyadoo aan la mari karin jidadka amni xumo awgeed, waxaan dareen sanahay qaar kiin inaad soo shaqeyseen iyadoo laga faano dawladda, balse ugu dambeyn waxaad soo gaarteen inaad shaqaysaan, idinkoo ku faanaya shaqada aad qarankiina u haysaan”

“Hadii aan rabno inaan dhibka ka baxno waa in la helaa shaqaale ku faana shaqadooda, bulsho kastana sida ay uga shaqo badan tahay tan kale ayaa lagu qiimeeyaa, taasina waa xaqiiqo ka jirta caalamka oo dhan” ayuu yiri raaciyey Ra’iisul Wasaare Khayre.

Mudane Xasan Cali Khayre ayaa xusay in dalka Soomaaliya uu qaaday jidkii horumarka, taasina ay keentay in ay dib-u-soo noqoto sharaftii Soomaaliya ku lahayd adduunka. Wuxuuna faray in qof walba looga baahan yahay in uu ka soo hor-jeesto musuq-maasuqa, si loo helo sinnaan iyo caddalad, dalkuna u gaaro horumarka uu higsanayo.

“Haddii aan ku guuleysanay in aan bixinno mushaarka shaqaalaha mudadii aan xafiiska joognay, waa in qof walba ogaadaa in bil walba heli doono xuquuqdiisa, isna laga rabo shaqo dheeraad ah”. Ayuu yiri Ra’iisul Wasaare Khayre.

Kulanka ayaa intii uu socday sidoo kale waxaa hadallo ka jeediyey Wasiiro ka tirsan Xukuumadda iyo Guddiga Shaqaalaha Rayidka.

Falastiiniyiinta ayaa ka soo horjeestay talaabada isra’iil oo ku aadan wax ka badalka qalabka wax lagu baaro oo ay dhawaan ku rakibtay albaabka laga galo masjidka Barakaysan ee Al-aqsa ee kuyaala magaalaad Qudus, kadib markii maamulka Israel uu qaaday qalabkaasi Electronikada ahaa.

Hogaamiyaha Falastiin Max’uud Cabaas Abuu-Maasin ayaa sheegey in ay sii wadidoonaan talaabooyinka ay u qaadayaan joojinta xiriirka israiil , waxaana arintani ay ka dambeysay markii rabshado ay ka dhasheen qalabkaasi ay rakibtay Israel, kaasi oo Falastiiniyiintu ay u arkaan mid Israel ay ku doonayso Sal balaarsi.

Maamulka Israel ayaa sheegay in lagama maarmaan ay tahay in ay ka hortagto waxa ay ku tilmaantay hubka sida sharci darada ah la isaga gudbinayo deegaanadaasi, balser waxay intaasi ku dareen Israeliyiintu in qalabkaasi mid ka duwan oo aan wax dhibaato ah lahayn ay ku bedeleen.

Dhinacyada Falastiin iyo Israel ayaa lakulmaya cadaadis caalami ah oo ku aadan in ay xal waara ka gaaraan ismaan dhaafka ka dhashay qalabka lagu rakibay masjidka Xarram- AlShariifayn oo Yuhuuduu u taqaano Temple Mount

Danjiraha QM u qaalbilsan Bariga Dhexe ayaa sheegey in loo baahan yahay in xal laga gaaro muranka ka taagan masjidka Al-aqsa.

Madaxweynaha Falastiin oo lakulmay culimada ugu waaweyn ee Falastiin ayaa shuruudoa adag ku xiray israiil taasi oo ah in gebi ahaanba la joojiyo qalbkaasi laguna celiyo magalaad Jerusalem.

 W/Q Cali C/qaadir Cali 

Danjiraha Soomaaliya u fadhiyo dalka Masar ahna wakiilka joogtada ah ee Jaamacadda Carabta  Mudane Cabdi Qani Maxamed Wacays oo wareysi gaar ah uu siiyay warbaahinta qaranka uga warbixinayay adeegyada ay safaaradda bixiso iyo xiriirka ka dhaxeeyo Dowladaha Soomaaliya iyo Masar.

Wariyaheena dalka Masar Mowliid Xasan Cabddi ayaa wareystay waxaana uu waydiiyay adeegyada ay safaaraddu bixiso ugu horeyn.

“Safaaradda waxa ay bixisa adeegyo fara badan oo waxa kamid ah warqad cadeyneysa qofka muwaadinka Soomaaliyeed, waxaan bixinaa,warqadaha dhalashada, guurka iyo dhimashada ee qofka dhinta u ogolaaneysa in la duugo waan bixinaa”

“Wixii adeeg ah ee dadka Soomaaliyeed uga baahdan xafiisyada Masar waan  u gudbinaa sido kale waxaan bixinaa Baasaboorka Soomaliyaa waxaana adeegaas qaabilsan  qeybta arimaha qunsuliyada iyo shaqaalaha hoos jooga” ayuu yiri Danjire Cabdi Qane Wacays.

Sidoo kale safiirka oo  si faahfaahsan uga hadlay shuruudaha looga baahan yahay muwaadinka Soomaaliyeed ee raba inu qaato Baasaboorka iyo muddada uu sugayo”

“Qofka shuruudaha uu ku qaato ee looga baahan yahay waa marka hore inu haysto wax cadeyn  oo Soomaalinimadiisa ah ama teesaro lee yahay ama uu leeyahay baasaboor hore oo u sameystay ka dhacay ama koobigiisa, ama qoraal rasmiya ee Dowladeed oo cadeynaya shaqsiyadiisa, taariikhdiisa,dhalashadiisa iyo magaciisa intaas hadii mid kamida uu wato waa toos,

“ Hadii intaas midna uu ka haysan ee fara maran yahay waa in uu la yimaada odayaal Soomaaliyeed oo jaaliyadda kamid ah sadax qof ah oo marqaatiyaal ka noqda in uu magaca uu sheeganayo iyo xogta uu bixinayo ay sax yihiin, oo sidaas loogu soo saari karo baasaboor waa in dadka marqaatiga ka noqonayana ay yihiin dad deegaan ku ah magaalada oo sharci iyo Iqaamo ku leh baasaboor Soomaali ahna haysta” ayuu hadalkiisa ku sii daray safiirka Soomaaliya ee Masar.

“Waxaa u baasaboorka ku qaadan karaa markii xogtaas laga buuxiyo oo loo diro Soomaaliya waxay ku maqnaaneysa mudo 15 bari ugu badnaan 15kaas bari wixii ka danbeeyo waa loo soo diraa”

Dhanka kalle safiirka oo ka waramayo  xiriirka ka dhaxeeyo Soomaaliya iyo Masar aya yiri”

“Dowladaha Masar iyo Soomaaliya xiriirka ka dhaxeeyo waa mid soo jireen ah oo taariikh fac weyn leh, waxaa jirtay marxaladooyin ay isla soo mareen oo midna uu midka kale dhayalsan karin laga soo bilaabo xoriyadii ay qaadatay Soomaaliya 1960kii Masar waxay ahayd Dowladihii ugu horeeyay ee taageeray Soomaaliya marxalad adag ka jirta ee Dowladda Masar gacantii aysiisay  Soomaaliya ama kaalmadii ay siisay  63 ama 64 ay ahayd lama ilaawaan qof kasto xiligaas  noola ama taariikhdeeda soo aqriyayna ay meel weyn kaga taalo” ayuu yiri Danjire Cbadi Qani Wacays.

“Masar, sidoo kalle xiligii dagaalkii 76 ay Masar la gashay cadawga kaalintii ay ka qaadatay Soomaaliya iyadana qof kastoo mas’uul ama shacab Masaari ah mid ay ilaabi  karaan, ma ahan intaas oo idil waxa kasii dambeeyay xiligii Dowladaha carbeed oo idil ay ka goosteen xiriirka Masar iyadoo taariikhda soo dhax martay Soomaaliya iyo Masar laga shidaal qaadanaya Dowladda Soomaaliya way ku gacan seertay ama wey diiday oo waxa ay ahayd Dowlada kaliya ee carbeed oo ku sal adeegtay in calanka Masar Soomaaliya uu ka taagnaado safaaradeenana ay ka furnaato”Safiirka ayaa sidaasi yiri.

Wasiirka Wasaaradda Arrimaha Dastuurka ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane AVV Cabdiraxmaan Xoosh Jibriil ayaa la kulmay Safiirka Midowga Yurub (EU) u fadhisa Soomaaliya Amb Veronique Lorenzo, kulanka waxaa Wasiirka ku wehliyay Agaasimaha Guud ee Wasaaradda Mudane Maxamed Abuukar Zubeyr.

Wasiirka iyo Safiirka ayaa intii uu kulankooda socday kawada hadlay sidii EU ay u taageeri lahaayeen hannaanka dib-u-eegista Dastuurka.

AVV Cabdi Xoosh ayaa ugu horeeyn Midowga Yurub uga mahadceliyay taageerada ay siiyaan dawladda Soomaaliya, dhanka kalena waxa uu ka codsaday in Wasaaradda lagu garab istaago hawlaha ay dadka Soomaaliyeed u hayso.

“Midowga Yurub waxa ay door wayn ka soo qaateen guulaha ay Soomaaliya ka gaartay dhismaha dawladnimada iyo xoojinta amniga, waanan uga mahadcelinaynaa sida ay noo garab istaageen waqtiyadii adkaa ee ina soo maray, dhinaca kale waxa aan idinka codsaneynaa in aad nagu garab istaagtaan Geedi-socodka dib-u-eegista Dastuurka ee dhawaantan dalka ka bilaabmaya” ayuu yiri Wasiirka.

Safiirka ayaa dhinaceeda aad usoo dhaweysay isla markaana bogaadisay howlaha iyo latashiyada baaxadda leh oo ay Wasaaradda muddooyinkaan waddo, waxayna dhiirigelisay in la sii xoojiyo. Safiiradda waxey ballanqaaday in EU ay si buuxda u taageereyso dib u eegista Dastuurka.

Ugu dambeyn, Wasiirka ayaa uga mahadceliyay Safiirka sida ay uga go’antahay in ay Wasaaradda taageerto iyo guud ahaanba hay’adaha dawladda.

Saraakiil  ciidan oo ka socda Dowladaha Talyaaniga,Ingiriiska iyo maraeykanka ayaa maanta waxaa ay gaareen magaalada Baydhaboee Xaruunta Gobolka Baay waxaana Garoonka Baydhabo kusoo dhaweeyey Saraakiisha Xooga Dalka Soomaliya.

Saraakiishaan ka socday Dowladaha reer Galbeedka ayaa booqosho kala duwan ku tagay Xeryaha Ciidamada Xooga Dalka ku leeyihiin Xaruunta Gobolka Baay waxaana ka mid ah Xaruumaha ay kor meereen Xerada taliska qeybta 60 aad ee Ciidamada Xooga Dalka iyo Xaruumo kale.

Waxaa ayna balan qaadeen inay dhawaan deegaanada Maamulka koofur Galbeed ay ka hirgalin doonaan Xaruumo Ciidan taasooo qeyb ka noqonaysa Xoojinta iyo tayaynta Ciidamada Xooga Dalka Soomaaliyeed.

Amaanduulaha  taliska qeybta Lixdanaad ee  Ciidamada Xooga Dalka G/ sare Cismaanciil Khaliif Shire ayaa sheegay inay Saraakiisha ka socday Dalalka Talyaaniga,ingiriiska iyo mareykanka ay kala hadleen inay ka taageeraan dhinacyada tababarada iyo taakulaynta Ciidamada Xooga Dalka gaarahaan kuwa ka howl-gala Gobolada Baay iyo Bakool.

Madaxweynaha Puntland Dr. Cabdiweli Maxamed Cali Gaas ayaa maanta 25 July 2017 magaalada Garoowe gaar ahaan Hotel Garand kaga qayb galay shirka Isimada Puntland ee xalinta tabashada beesha Tanade Daarood ee Golaha Wakiiladda Dawladda Puntland.

Shirkani ayaa waxaa Madaxweynaha ku wehelinaayey Madaxweyne ku xigeenka  Puntland  Egn. Cabdixakiin Xaaji Cabdulaahi Cumar Camey, Masuuliyiin ka tirsan golaha Wasiiradda Puntland, saraakiil ka tirsan Madaxtoyada Puntland, Isimadda Puntland, aqoon yahano, siyaasiyiin iyo marti sharaf kale.

Madaxweynaha Puntland oo ka hadlay muhiimadda shirkani ayaa tilmaamay inuu yahay mid ka turjumaya wax wadda lahaan shaha shacabka Reer Puntland, isla markaana waxa uu madaxweynuhu xaqiijiyey in loobaahan yahay in Maamulku sanadkiiba mar isugu yeedho isimada, si ay uga arrin sadaan xaaladda dalka,  fekerna ugu darsadaan masiirka wadaninimo iyo kan horumarineedba.

Sidoo kale Madaxweynaha ayaa Isimada xasuusiyey  in aasaaskii Puntland iyo  jiritaanka Puntlandba ay u ahaayeen hormuud, isla markaana ay weligood u ahaan doonaan, loona baahan yahay inay gartaan Isimadu musuuliyadda waaraysa ee ay u hayaan dalkooda iyo dadkoodaba.

” Jiritaanka Puntland iyo aasaaskeediiba idinkaa saldhig u ahaa, idinkaa buldhig u ahaa inay Puntland  midnimadeedii sii sugnaato, is jacaylkii iyo mar xabayntii dadka Puntland ka dhexayseyna sii socdaan weli masuuliyadeedii idinkay idin saaran tahay, qofka siyaasiga ahi waana imaanayaa waana tegayaa, laakiin idinka masuuliyad kale oo aan dhammaanayn ayaa idin saaran ilaa aad ka god-gashaan” ayuu yiri Madaxweynaha Puntland.

Dhinaca kale Madaxweynaha ayaa xasuusiyey shacabka Puntland in maanta horumar lixaadle ka socdo dhammaan degaanada Puntland, kaasi oo salka ku haya kabidda kaabayaasha dhaqaalaha Puntland, waxaana uu Madaxweynuhu tilmaamay in horumarku leeyahay wanaag iyo farxad, dhanka kalena uu leeyahay cadaw badan oo ka xun horumarkaaga.

Madaxweynaha ayaa sheegay in loo baahan yahay in dib loo cusboonaysiiyo axdigii lagu dhisay Puntland 1998-dii maadaama ay wax walba oo bini aadan samaysto u baahan yahay bid u cusboonaysiin ama dib u eegid, sidoo kale Madaxweynaha oo ka hadlay muhiimada ay u leeyihiin beesha Tanade Darood jiraanka Puntland ayaa sheegay.

” waxaan rabaa in wax ka iraahdo in beeshani laba siyaaboodba Puntland muhiim ugu tahay, waxay muhiim ugu yihiin difaaca iyo jiritaanka Puntland, midnimadda Puntlandna muhiim ayay u yihiin, waxaa jirta haddaba tabasho, ka jirta matelaadda shacbiga ee Baarlamaanka, tabashadaasi muday soo jirtey, waana soo socotey, waxayna u baahan tahay in wax layska yiraahdo lagana jawaabo” ayuu yiri Madaxweynuhu.

Kulankaan  uu maanta la qaatay Xogayaha u qaabilsan arrimaha Soomaaliya wasaaradda arrimaha Dibadda ee Dalka Filand  qaar ka mid ah Soomaalida haysata Sharciyada Dalka Filand ayaa ka wada hadlay arrimo badan oo ay  ka mid yihiin caqabadaha haysta iyo baahiyaha ay qabaan jaalliyada Soomaaliyeed.

Intii uu kulanka uu socday ayaa laysku dhaafsaday talooyin,figrado ku qotama baahiyaha, caqabadaha heysta jaaliyada iyo qaabka loga guddbi karo waxayna jaaliyadu inta badan ay ku celceliyeen iney baahi weyn u qabaan hirgilinta xafiis cusub oo logu adeego Dadka heysta sharciga dalka filand.

Waakan Drs mulki Cilmi Rooble oo ka mid ah jaaliyada heysata shariciga Dalka filan ayaa ugu horeyn madasha kulnka hadal ka jeydisay ayaa sharaxaad ka bixisay booqashada maanta uu soo booqday xogayaha iyo waxyaabihi ay kala hadleen xogayaha.

Mr Toni Sinder xogayah u qaabilsanaha arimaha soomaaliya ee wasaarada arimaha dibada ee Dalka filan oo ugu danbeyntii kulankaasi hadal ka jeydiyay ayaa balan qaaday inuu horgeyndoono dhamaan warbixnida ay usoo bandhigeyn Qurba-joogta Soomaaliyeed madaxda filand.

Guddoomiyaha Golaha Shacabka Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Sheekh Cusmaan ‘’Jawaari’’ ayaa maanta xafiiskiisa ku qaabilay madaxa qeybta horumarinta ee laanta haweenka ee Qaramada Midoobay ee Soomaaliya Faadumo Dayib Qaasim oo ay ka wada hadleen arrimo ay ka mid yihiin horumarinta Haweenka Soomaaliyeed, gaar ahaan haweenka ku jira Baarlamaanka waxaana kulanka oo ay goobjoog ka ahayd  Guddoomiyaha haweenka ee Baarlamaanka.

Xildhibaan Biibi Khaliif Maxamed uu Guddoomiyaha Golaha Shacabka ku bogaadiyay howsha ay u heyso haweenka Soomaaliyeed, isagoo wax lagu farxo ku tilmaamay in Gabar Soomaaliyeed ay ka mid noqoto madaxda laanta haweenka ee Qaramada Midoobay.

Dhinaca Kale qaar ka mid ah Guddiyada Golaha Shacabka ayaa maanta xarunta Villa Hargeysa ku yeeshay kulamo ay kaga hadlayeen qorshe howleedkooda ,waxaana Guddiga golaha shacabka u qaabilsan arimaha garsoorka iyo awqaafta uu maanta la kulmay wasiirka owqaafta iyo arimaha diinta Soomaaliya sida uu warbaahinta qaranka u sheegay Gudoomiyaha Guddigaasi Xildhibaan Shariif Sheekhquna -Maye ,waxaana ka qeyb galay  Guddoomiyaha Golaha Shacabka.