Tartankan ciyaareed ee Nabadda iyo ishex galka dhalinarada oo ay kawada qayb galeen kooxo ka kala socday xaafaaha Degmada Caabudwaaq ayaa ciyaartii u dambaysay waxaa isugu soo haray kooxaha Ubax iyo Oktoobar waxaanay guushu ay raacday kooxda Ubax oo kaga adgaatay hal iyo waxba kooxda oktoobar.

Wasaraada Dhalinyarada iyo cayaaraha ee Dawlada Goboleedka Gamudug oo dhigtay koobkan oo ay kooxuhu ku loolamayeen ayaa abaalmarino kala duwan Gudoonsiisay kooxaha soo gaaray kaalmaha hore iyo sidoo kale ciyaaryahanadii ugu wanaagsanaa tartanka.

Gudoomiyaha Isboortiska degmada Caabudwaaq Maxamed Risaaq Dhagaburo iyo Gudoomiyaha Olombikada Galmuug Mahad cabdullahi jaamac  iyo
Agaasimaha guud ee Wasaaradda Dhalinyarada iyo Cayaaraha Cumar cabdi Maxamed ayaa si wad jir ah  u abaalmariyay cayaartoya , masuuliyiintan ayaa sheegay in ujeedka tartanka loo qabtay uu ahaa isdhaxgalka bulshada si loo dhiiri geliyo nabada.

Dowladda Federaalka Soomaaliya waxa ay saxaafadda ugu hambalyeynaysaa maalinta caalamiga ah ee Xoriyadda Hadalka iyo Fikirka (Freedom of Expression) ee 3da May, 2017. Soomaaliya waxaa ka go’an ilaalinta iyo horumarinta xoriyadda hadalka iyo saxaafadda sida uu qabo qodobka 18aad ee Dastuurka dalka.

Wasiirka Warfaafinta Mudane Cabdiraxmaan Cumar Cismaan (Eng. Yarisow) oo ka hadlayey munaasabadan maalinta Xoriyadda Hadalka ayaa sheegay in Soomaaliya ay diyaar u tahay dhiirigelinta Xoriyada Hadalka. Eng. Yarisow ayaa yiri “Suxuufiyiinta Soomaaliyeed waa geesiyaal naftooda u hura maalin walba horumarka dalka iyo gaarsiinta wararka xaqiiqada ah bulshada. Dalkeenna waxaa jirta warbaahin madax badannaan oo kaalin wayn ku leh wacyi gelinta bulshada iyo in dadku ay helaan macluumaadka ay u baahan yihiin. Warbaahintaas oo sidoo kale ka qeyb qaadata dhowrista xuquuqda aadanaha, dimoqoraadiyadda iyo dib-u-dhiska waddanka Soomaaliya.”

Wasaaradda Warfaafintu waxa ay la tashiyo joogto ah la yeelataa ururrada metela saxaafadda iyo wariyeyaasha kuwaas oo aan kala shaqeyno abuuridda jawi ay warbaahintu si xor ah howladeeda ugu gudato. Wadatashiyadaas waxaa ka dhashay in wasaaraddu ay aqbashay in dib-u-eegis lagu sammeeyo Xeerka Saxaafadda oo ay wariyeyaashu cabasho ka keeneen qodobbo ku jira.

Wasiir Eng. Yarisow ayaa yiri “Waxa aan ka tacsiyaynaynaa dhammaan howl-wadeennadii saxaafadeed ee la dilay ama la dhaawacay ayaga oo howshooda gudanaya. Dhinaca kale, sida uu qabo Xeerka Saxaafadda iyo xeerarka kaleba waa in howl-wadeennada saxaafadeed la siiyaa xuquuqdooda sida in amnigooda la sugo, tababarro xirfadooda kor loogu qaadayo la siiyo, in la hubiyo in ay helaan mushaaraad joogta ah, iyo in la baro sidii ay naftooda u badbaadin lahaayeen.”

Ugu dambeyn, Wasiir Eng. Yarisow ayaa ku booriyey Saxaafadda in ay ka qeyb qaataan dib u dhiska dalka iyo nabadda, iyaga oo si aad ah isaga ilaalinaya waxyaabaha xadgudubka ku noqon kara sharafta iyo karaamada dalka iyo muwaadiniinta Soomaaliyeed.

DHAMAAD

Wasaarada Warfaafinta
media@moi.gov.so sidiqfaarax@gmail.com

Madaxweynaha Maamul Goboleedka Hirshabeelle Mudane Cali Cabdullaahi Cosoble ayaa u hambalyeeyay Madaxweynaha cusub ee  Galmudug Axmed Ducaale Geelle Xaaf oo Maanta Lagu doortay  Magaalada Cadaado ee xarunta KMG u ah  maamulka Galmudug.

Madaxweynaha ayaa sheegay doorashada ka dhacday Magaalada Cadaado in ay tahay mid taariikhi ah oo horumar u ah reer Galmudug,waxaana uu xusay in muhiim ay tahay in laga wada shaqeeyo sidii loo xoojin lahaa midnimada iyo helida Xasilooni siyaasadeed, waxaana uu u rajeeyay Madaxweynaha Cusub ee Galmudug Axmed Ducaale Geelle Xaaf in ilaah u fududeeyo xilka culus ee loo doortay.

“Doorashadda dhacday maanta ee lagu doortay Madaxweynaha, waxay caddeyn u tahay sida Soomaaliya u dhaqaaqday iyo horumarka la gaaray iyo sidoo kale sida shacabka Soomaaliyeed ugu bisil-yihiin ka qeyb-galka dowladnimada, Waxaan Madaxweyne Axmed Ducaale Geelle Xaaf u rajeynayaa in uu Alle la garab galo gudashada waajibka loo igmaday” ayuu yiri Madaxweynaha.

Madaxweynaha  Hirshabeelle Cali Cabdullaahi Cosoble ayaa sidoo kale ugu hambalyeeyay baarlamanka Dowlad Goboleedka Galmudug sida wanaagsan ee ay ugu guuleysteen qabashada doorashada madaxtinimada ee Galmudug.

Madaxweynaha Dowlad Goboleedka Hirshabeelle Cali Cabdullaahi Cosoble ayaa ugu baaqay guud ahaan maamulka Galmudug gaar ahaan Madaxweynaha la doortay in uu u guntado sidii loogu guuleysan lahaa wadahadalada  Ahlusuna Waljamaaca  si xal siyaasadeed looga gaaro maamulka Galmugna uu u noqdo mid guud ahaan Deegaanka Galmudug gaarsiiya adeegyada iyo maamulka dowliga ah.

Ugu dambentii  Madaxweynaha ayaa sheegay in dowladda Goboleedka Hirshabeelle si buuxda ula shaqeyn doonta maamulka Galmudug horeyna wada shaqeyn ay u lahaayeen isaga oo ku booriyey dhammaan shacabka Hirshabelle iyo maamul gobolleedyadda dalka ka jira inay la shaqeeyaan Axmed Ducaale Geelle Xaaf Madaxweynaha Dowlad Goboleedka Galmudug.

Doorashadii maanta ka socotay Magaalada Cadaado ee lagu dooranayay Madaxweynaha Cusub ee Galmudug yeelan doonto ayaa la soo gaba gabeeyay iyadoo Xubnaha baarlamaanka  Galmudug ay madaxweyne u Doorteen Axmed Ducaale Geelle Xaaf  oo isla Goobtii lagu doortay lagu dhaariyay.

Musharrixii la tartamayay Axmed Ducaale Geelle Xaaf  ee Axmed Shariif Cali Hilowle  ayaa Hambalyo u diray  Madaxweynaha Cusub ee Galmudug.

“Doorashadii maanta Dhacday  waxa ay ahayd mid xor ah oo xalaal ah waa layga guuleystay idinkoo madaxweyne u doorateen  Axmed Ducaale waan la shaqayn doonaa Intii dooratayna waxaan ka dalbanayaa in ay la shaqeeyaan Madaxweynaha Cusub”  Ayuu yiri  Axmed Shariif Cali Hilowle oo ahaa Musharrixii la tartamayay. Madaxweynaha la doortay.

Madaxweynaha Galmudug Axmed Ducaale Geelle Xaaf oo goobta ka hadlay ayaa bogaadiyay  intii dooratay iyo intii la tartantay oo uu ka guuleystay, isagoo ballan qaaday in uu  ka shaqayn doono  Howsha adag ee loo doortay, dowladda Dhexe ee  Federaalka Soomaliya  ayuu ka codsaday in ay kala shaqeeyaan Arrimaha Galmudug.

Wasiir Arrimaha Gudaha Dowladda Federaalka Soomaaliya Axmed Cabdi  Faarax Juxaa ayaa  u mahad celiyay Guddigii Doorashada Madaxweynaha galmudug Howshii ay Soo qabteen, isagoo sheegay in ugu dambayn Galmudug ay yeelatay Madaxweyne .

Wasiir Juxaa ayaa kula dardaarmay Madaxweynaha Cusub  sii amba qaadista Howsha adag ee hortaalla  oo ay ka mid tahay  wada hadalladii dhawaanahaan u socday galmudug iyo Ahlusunna.

Natiiyada Horu Dhaca ah ee Doorashadii Maxweynaha galmudug ayaa sheegaysa in Wareeggii labaad ee Doorashada Madaxweynaha  Dowlad Gobolleedka Galmudug la soo  Gaba-gabeeyay iyadoo uu ku guuleystay in Galmudug  Madaxweyne ka noqdo Axmed Ducaale Geelle Xaaf oo ahaa xilligii doorashada ay socotay Musharrixii ugu codka Badnaa waxaa halkaas ku haray Musharrixii labaad ee la Tartamayay Axmed Shariif Cali Hilowle.

Hoolka ay ka socoto Doorashada madaxweynaha ayaa buuq hareeyay  taas oo muujineysa u dabaal degga Madaxweynaha Cusub ee galmudug.

Goordhow Waxaa Billaaban Doonta Tirinta Codadka sida ay ku dhawaqeen Guddiga Doorashada Madaxweynaha Galmudug Wixii soo kordha halkaan kala soco

Doorashada Madaxweynaha  Dowlad Gobolleedka Galmudug ayaa ka billaabatay Xarunta ku meel gaarka ah ee maamulkaasi ee magaalada Cadaado, halkaasoo ay ku sugan yihiin Xildhibaannada dooran lahaa Madaxweynaha iyo Musharaxiintii u tartameysa.

Waxaa hoolka Doorashada ay ka dheceyso  ku sugan Mas’uuliyiin ka socota Dowladda Federaalka soomaaliya oo u ka mid yahay  Wasiirka Arrimaha Gudaha Cabdi Faarax Juxa iyo Xubno kale.

Musharaxiinta u tartamaysa Doorashada Xilligaan socota waxaa ka mid ah

1-Axmed Shariif Cali Hilowle

2 Axmed Ducaale Geelle Xaaf

3- Prof. C/qaadir Shirwac

wareeggii koowaad ee doorashada ayaa u dhacday

1 Axmed Shariif Cali Hilowle oo helay  24

2 Axmed Ducaale Geelle oo helay  57

3- Prof. C/qaadir Shirwac oo helay  7

Tirada Xillibaannada Cod bixiyaasha ayaa ah 89 Xildhibaan, iyadoo guddiga  doorashada Galmudug ay ku dhawaaqeen natiijadaan  horu dhaca ah taas oo keentay in Wareegga labaad ay u tartamaan

Axmed Shariif Cali Hilowle oo helay  24 iyo

2 Axmed Ducaale Geelle oo helay  57

Haddaba wixii soo kordha dib nagala soco Insha Allah

Madaxweynaha jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ayaa maanta kormeeray qaar ka mid ah xeryaha ay ku nool yihiin dadka soo barakacayaasha ee magaalada Muqdisho, si uu u hubiyo xaaladda nololeed ee dhabta ah oo ay ku sugan yihiin Barakacayaasha ku sugan gudaha iyo hareeraha magaalada.

Madaxwayne Farmaajo ayaa isagoo tixgalinaya xilli roobaadka la guda galay wuxuu u qaybiyay Barakacayaashaasi ku nool Muqdisho iyo hareeraheeda ee aan haysan hoyaga Bacaha roobka laga galo iyo Bustayaal, taasi oo ay si aad ah ugu diirsadeen.

Madaxwaynaha Soomaaliya ayaa dhowr jeer horay u sheegay in dowladda Soomaaliya ee uu hoggaamiyo barnaamijkeeda koowaad uu yahay ka shaqaynta danta dalka iyo dadka, taasi uu ficil ahaan u muujiyay.

Dhanka kale Madaxweynaha  Jamhuuriyadda Fadaraalka ee Soomaaliya mudane Maxamed C/llaahi max’ed Farmaajo iyo wafdi uu hoggaaminayo ayaa maanta lagu waadaa in booqasho rasmi ah ugu ambabaxaan magaalada Addis Ababa ee dalka Itoobiya.

Madaxweynaha Soomaaliya ayaa casuumaad rasmi ah ka helay Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Haile Mariam Desalegn, waxaana lagu wadaa inuu la kulmo Madaxweynaha Itoobiya Mulato Tshome iyo Ra’iisul Wasaare Hailemariam.

Booqashada Madaxweynaha ee dalka Itoobiya oo socon doonta muddo laba maalin ah, wuxuuna inta uu halkaasi joogo masuuliyiinta dalkaasi kaga wada hadli doonaan horumarinta xiriirka labada dal.

Madaxweynaha Dowlad goboleedka Hirshabeelle Cali Cabdullaahi Cosoble ayaa maanta magaalada Muqdisho ka furay Tababar Wasiirada Dowladda Hirshabeele ay ka qeyb galayaan kaasi oo diirada lagu saarayo horumarinta qorshayaasha wasaaradaha iyo qaab dhismoodkooda, waxaana soo qaban qaabisay Hey’adaha UNDP, Iyo UNSOM.

Madaxweynaha dawlad Goboleedka Hirshabeelle Cali C/llaahi Cosoble ayaa ka dalbaday Hey’aha Qaramada Midoobay inay xafiisyadooda ka furtaan magaalada Jawhar oo ah xarunta dawlad goboleedka, isagoo xusay taasi macnaheedu in uusan eheyn hala xiro Xafiiska Qaramada Midoobay ee Beledweyne isaga oo furan ayay Jowhar ka furan karaan waxaana uu u balanqaaday amni buuxa in ay ku shaqeeyaan Magaalada Jowhar.

“Waxaan ka fiicanahay Maamul goboleedyo aanan xaruumahoodu ku shaqeyn oo magaalooyin kale ku shaqeeya laakiin anaga waxaan ku faaneynaa in aan ku shaqeyno xarunta Dowladda Hirshabeele waxa aan u muuqanaa kuwa xiisa ku haya Muqdisho oo inta badan yimaada anagoo amni ahaan ka wanaagsan halkan, hadana taasi waxa nagu qasbaya Hey’adihii shaqada nagala dhexeysay ayaa Muqdisho jooga, marka si wada shaqeyntu ay u fududaato waxaa qasab ah in ay xafiisyadoo ka furtaan Hey’adaha Qaramada Midoobay Jowhar” ayuu Yiri Cali Cabdullaahi Cosoble.

Madaxweyne Cosoble oo sii hadlay ayaa kaga mahadceliyay hey’adihii Tababarka soo qaban qaabiyay, waxaana uu sheegay isu imaatinada noocaan ah in uu wax ka tari doono horumarinta iyo sal u dhigida Hey’adaha Dowladda Hirshabeelle.

Madaxweynaha Dowladda Hirshabeelle Cali Cabdullaahi Cosoble oo sii hadlay ayaa ka dalbaday hey’adaha UN-ka in ay ka qeyb qaataan horumarinta Maamulkani ayna u diyaarsanyihiin qorshayaasha ay ku doonayaan in ay ugu shaqeeyaan Dadka ay matalaan lana xoojiyo dhismaha heykalkii dowladnimo.

“Shaqaalaha UN-ka ay qaataan iyo qandaraasyada ay bixiyaan ee laga fulinayo Hirshabeelle ma ahan dad aan u dhalan Hrshabeelle in ay u qaataan iyadoo hirshabeelle ay leedahay aqoonyahano iyo farsamayaqaano hanan kara shaqooyinkaasi, intii looga faa’ideyn lahaa dad kale oo aan u dhalan deegaanka kana soo jeedin, marka muhiimada koowaad waa in la siiyaa dadka deegaanka ee baaga muudada ah aqoontana leh”Ayuu hadalkiisa sii raaciyay Madaxweynaha Hirshabeelle.

Atul Shekhar oo ah u qaabilsanaha Hay’adda UNDP mashruuca tayeynta hey’adaha  dawlad goboleedyada ayaa halkaasi ka sheegay in Qaramada Midoobay Hirdhabeelle ka taageerayso dhinacyo badan oo la xiriira horumarinta iyo tayeynta hey’adaha kale duwan ee maamulka sida dowlad wanaaga iyo dhisida kaabayaasha dhaqaalaha.

Hirshabeelle ayaa ah dawlad goboleedkii ugu dambeeyay ee dhisma, waxaana maamulku wadaa dadaalo dhidibadda loogu aasayo hay’daha maamulkan curdunka ah iyo sidii loo tayeynlahaa shaqo abuurna loo sameyn lahaa.

Allaha u naxariistee Ugaas Maxamed Macalin Xasan oo ka mid ahaa dhaqanka Soomaaliyeed ayaa waxaa lagu aasay  qabuuraha Isbitaalka Madiina ee magaalada Muqdisho, waxaana ka qeyb galay aaskiisa Xildhibaano ka tirsan golaha shacabka iyo aqalka sare ee dowladda, Guddoomiyaha Gobolka Shabeellaha Hoose,  saraakiil ciidan iyo mas’uuliyiin kale.

Senator Cabdikaafi Macalin Xasan oo la dhashay Allaha u naxariistee Ugaas Maxamed Macalin ayaa si kooban uga sheekeeyay taariikhda Ugaaska, waxaana uu Eebbe ugu baryay inuu ka waraabiyo naxariista Janno.

Guddoomiyaha Gobolka Shabeellaha Hoose Ibraahim Aadan Najaaxi iyo qaar ka mid ah salaadiinta dhaqanka Soomaaliyeed ayaa ehelada iyo dhaqanka Soomaaliyeed waxaa ay uga tacsiyadeeyeen geerida Allaha u naxariistee Ugaas Maxamed Macalin Xasan.

Ugaas Maxamed Macalin Xasan ayaa ka mid ahaa dhaqanka sida weyn Gobollada Koofureed ee Dalka looga yaqiinay, waxaana uu u geeriyooday xanuun in mudda ah hayay.

Hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan  arrimaha Carruurta ee UNICEF ayaa magaalada Geneva ka soo saartay warbxin ay kaga hadlayso xaaladda nolaleed ee iminka ay ku sugan yihiin Caruurta Soomaaliya.

Waxayna hay’ddu wrbxinteeda ku sheegtay in Caruur tiradoodu garayso  1.4 Milyan ay iminka la ildarn yihiin, Gaajo iyo abaar saamaysay sanadkan qeybo badan oo ka mid ah Gobolada dalka Soomaaliya,waxayna intaa raacisay in ay dhici karto dhibaatadaasi inay sii kororto 50% isla sanadkan gudihiisa.

Afhayeenka UNICEF oo saxaafadda la hadlayay ayaa intaa raaciyay  in dhibaatada cunta yarida haysata Caruurta Soomaaliyeed ay u wehiliso cudurka dilaaga ee Cholera oo la sheegy inuu ku faafay degaano badan oo dalka Soomaaliya, ayna iminka la ildaran yihiin sida Afhayeenku sheegay 275 kun oo Caruur ah.

Afhayeenku wuxuu kaloo intaa raaciyay in Hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan  arrimaha Carruurta ee UNICEF, ay sanadkii tagay xalisay dhibaatada cunta yarida haysata Caruurta Soomaaliya    88% Sanadkii tagay, balse bilawgii sanadkan ay sii korartay dhibatadaasi.

WD/Mukhtaar