Safiirka cusub ee Soomaliya u qaabilsan Jimciyadda Qurumaha ka dhexeysa ayaa magaalada Newyorka ee xarunta QM kula kulmay Xog-hayaha guud ee QM Antonio Guterres  maalintii Arbacada ayagoo ka wada hadlay xiriirka QM iyo Dowladda Soomaaliya.

Abuukar Max’ed Cismaan Danjiraha cusub ee Dowladda Soomaaliya u magacowday Qaramada Midoobay ayaa warqadihii aqoonsiga Danjirenimo guddoonsiyay Xog-hayaha guud ee QM fadhiya Qaramada Midoobay Antonio Guterres .

Danjire Abuukar Max’ed Cismaan ayaa sheegy in uu xoojin doono xiriirka dib lomaasiyadeed ee u dhaxeeya Qaramada Midoobay iyo Dowladda Federaalka Soomaaliya.

“Waxaa warqadihii aqoonsiga safiirnimo iga guddoomay Antonio Guterres Xog-hayaha guud ee QM’ waan ku faraxsanahay xilkani in aan Soomaaliya u qabto, horey waxaan xilal kaladuwan uga soo qabtay Dowladihii dalka Soomaaliya soo maray.

W/Q Cali C/qaadir Cali 

Kadib shir jaraa’d uu maanta ku qabtay xafiiskiisa,Guddoomiyaha Bangiga Dhexe ee Soomaaliya Mudane Bashiir Ciise Cali ayaa wuxuu kaga hadlay dhibaatooyinka ka dhashey lacago been abuur ah oo la soo geliyay qaar kamid ah suuqyada dalka.

Wuxuu ka dalbaday Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Dowlad goboleedyada in ay ku dadaalaan sidii ay wax uga qaban lahaayeen lacagaasi oo been abuurka ah.

“Waxaa jira lacago been abuur ah oo dhawaan la soo geliyay suuqyada magaalooyinka dalka, lacagtaasi saameyn ayay ku yeelatay nolosha bulshada, marka waxaan  ugu baaqayaa Dowladda Soomaaliya iyo dowladd goboleedyada in ay wax ka qabtaan lacagasi”, Ayuu yiri Guddoomiyaha Bankiga Dhexe ee Soomaaliya.

Mudane Bashiir Ciise Cali ayaa dhanka kale sheegey in uu socdo qorshe ku aadan sidii lacago cusub oo shillin Soomaali ah loo soo daabici lahaa si looga gudbo dhibaatooyinka ka taagan dhanka lacagaha shillionka ah.

Hadalka ka soo baxay guddoomiyaha ayaa imaanaya xili muddooyinkii ugu dambeeyey suuqyada qaar kamid ah magaalooyinka gobolada dalka lagu arkayay lacago been abuur ah kuwaasi oo saameeyey nolosha bulshada.

Magaalada Beledweyne ee xarunta Gobolka Hiiraan ayaa kamid ah meelaha ay dhibaatooyinkaasi ay ka tagnaayeen ayadoo maamulka iyo ganacsatadu ay ka shireen sidii xal looga gaari lahaa arrintaasi, oo saameyn xoogan ay ku yeelatay nolosha dadka.

W/Q Cali C/qaadir Cali 

Ra’isul Wasaaraha Xukuumadda Soomaaliya ayaa ku booriyay  Mas’uuliyiinta iyo shaqaalaha Rayidka ee dowladda inay gutaan waajibaadka loo idmaday.

Mudane Xasan Cali Qeyre oo shaley aheyd kulan gaar ah la qaatay Shaqaalaha Rayidka ee Dowladda Soomaaliya ayaa hoosta ka xariiqay in Dowladdu ay Xuquuqda shaqaalaha iyo mushaaraadkooda xil gaar ah iska saari doonto, sidoo kalena looga baahanyahey dhankooda iney kaso baxaan dar dar galinta iyo habsami u socodka u adeeggidda bulshada.

“Waajibkeena waxa uu yahay inaad heshaan xaquuqdiina, idinkana waxaa la idinka raba inaad ka soo baxdaan waajibkiina, waxaan shacabka u sheegnay in Aniga iyo Madaxweynaha aan ku dadaali doono in qofkasta oo u shaqeeya dowladda uu heli doono mushaar, laakiin qofka helaya mushaarka waa qof u shaqeeyay dowladda, marka waxaa la idinka rabaa inaad shaqada waqtigeeda lagu yimaado oo aad u adeegtaan bulshada” ayuu yiri Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya.

Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Xukuumadda Federaalka ah ee Soomaaliya Mudane Xasan Cali Kheyre ayaa xusay in dowladdu ay la dagaalameyso musuq maasuqa.

Wasiirka arrimaha dibadda ee dowladda F. Soomaaliya mudane Yuusuf Garaad ayaa galabta magaalada Nairobi kulan kula qaatay dhiggiisa dalka Kenya Amino. iyagoo ka wada hadlay xoojinta xiriirka u dhaxeeya labada dal.

Shir Jaraa’id oo ay si wadajir ah u qabteen labada wasiir kulanka kaddib ayeey ku sheegeen in shirkooda uu dabasocday heshiiskii labada madaxweyne ee Soomaaliya iyo Kenya ay Nairobi ku gaareen bishii Marso ee sanadkan, kaasoo ku saabsanaa, socdaalka, ganacsiga, isu furidda xuduudda labada dal iyo arrimo kale.

Wasiirka arrimaha dibadda ee dalkeenna Soomaaliya mudane Yuusuf Garaad ayaa sheegay in guddi labada dal ah ay ka shaqeyndoonaan dhaqangelinta heshiiski labada madaxweyne, wuxuuna intaasi ku daray in labada dalba ay isku aragti ka yihiin hirgelinta heshiiskaasi.

Si kastaba ha ahaatee kulankaasi ayaa muujinaya sida labada dowladood ee deriska ah wa Soomaaliya iyo Kenya ay uga go’antahay hagaajinta xiriirkooda. iyagoo iska kaashanaya dhinacyada ammaanka ganacsiga, socdaalka iyo arrimo kale oo muhiim u ah shucuubta labada dal.

Kulan dadweyne oo ku saabsan sida maamulka iyo shacabku isaga kaashalahaa ka hortagga falalka argagixisada Al-shabaab oo uu soo qabanqaabiyay maamulka gobalka Banaadir ayaa maanta lagu qabtay dagmada Wadajir ee magaalada Muqdisho.

Kulanka oo ay ka qeybgaleen boqolaal dadweyne ah ayaa waxaa ka qeybgalay Guddoomiyaha Degmada Wadajir Mudane Cumar Cabdulle Xasan, Guddoomiye Ku Xigeenka Degmada, Guddoomiyaha ururka Haweenka Gobalka Banaadir iyo Xubno matalayay Culimada Soomaaliyeed.

Kulanka oo qeyb ka ah Barnaamijyo Wacyigalinta Bulshada ee ka hortagga fikirka Xagjirnimada looguna talagalay in lagu baahiyo 17 degmo ee gobalka Banaadir ayaa hal ku dhiggiisu yahay “Ha qarsan dhagarqabayaasha Shabaab kuna wargali Maamulka iyo Ciidamada Amniga Qof kasta oo aad uga shakiso in uu yahay Al-shabaab”

Guddoomiyaha Ururka Haweenka Degmada Wadajir Aamina Cabdulle Maxamed Oo kamid aheyd dadkii ka badbaaday qaraxii Argagixisada Alshabaab ay ka geysteen Xarunta dagmadaasi ayaa la ilmeysay sida xaqdarrada ah ee lagu xasuuqay dadweyne aan waxba galabsan oo u soo shaqo tagay dagmada, kuwaas oo iyagoo Sooman qaarkoodna ay saf ugu jireen Wasoqaadashada Salaadda Duhur la xasuuqay.

“Qaraxa 20 Jun ka dhacay xarunta Degmada wuxuu igu reebay tiiraanyo ii gaar ah, waan weyseesanayay, wiil kamid ahaa dhallinyaradii shihiiday ayaa markaas i dhahay hooyo caaga markaa weysada dhameysato isii waan ku weysaqaadaneynaa, Allaha u naxariisto dhammaantood, fikir xagjirnimo ah ayaa dadkaas oo dhan lagu laayay” ayay tiri hooyo Aamina.

Sh Cabdullaahi Axmed Garruun oo kamid ah Culimada Soomaaliyeed ayaa kulanka ka sheegay in bulshadu uu waajir diini ah ka saaranyahay in laamaha ammaanka ay kala shaqeeyaaan sudiida Amniga, isagoo bulshada goobta joogtay Xasuusiyay sida uu Alle wax walba uga fadilay dhiigga qofka Muslimka ah oo xaqdarro loo daadiyo.

”Waxaa laga weriyay ibn Mascuud (RC) Inuu yiri Rasuulka Illahay (scw) Qof muslim ah ma bannaana in dhiiggiisa la daadiyo haddaanu saddexda arrin midkood uusan ku kicin:-Qofkii isagoo reer leh, ama horay reer u yeeshay ee dhilleysta, Kii qof muslim ah dila, Qofka diinta ka baxa ee ururka muslimka ka faquuqma.” [Bukhaari iyo Muslim]

Sheekh Garruun oo sharaxista Xadiiska siiwata ayaa yiri ”Xadiiskani wuxuu caddeynayaa halka islaamku ka taagan yahay dembiyada foosha xun, maxaa yeelay, dhiigga islaamku aad buu qaali u yahay mana oggola Muslimku in dhayal lagu daadiyo, marka waxaa loo banneeyay dhiigga gof ka dembiyadaa midkood falay waa iney yihiin dembiyo halis ah oo halbowlaha goynaya xasilloonaanta iyo nabadgelyada bulshada muslimka ah ee ku dhisan isku kalsoonaanta iyo iskaashiga”

Guddoomiyaha Ururka Haweenka Gobalka Banaadir Marwo Jawaahir Baarqab ayaa sheegtay in maalintii ay dalka ku soo laabatay degmada Wadajir ay aheyd degmada ugu nabadgalyada badan magaalada Muqdisho, balse maanta ay dagmada ka jirto amni xumi taasina looga bixi karo marka bulshadu ka xuroobaan cabsida kooxaha xagjirka ah ayna la shaqeeyaan laamaha ammaanka.

“Reer Wadajir waxaa la idinka rabaa in aad la timaadaan isbadal muuqda oo aad soo gudbisaan kuwa idinku dhex dhuumanaya ee maalin kasta usoo tagan in ay mid mid idiin beegsadaan, laamaha ammaankana waxaa laga rabaa in ay damaanadqaadaan amniga dadka ku dhiirada in ay soo sheegaan goobaha ay cadawgu ku dhuumaaleysanayaan” ayay tiri Jawaahir

Qaar kamid ah Bilshada ka qeybgalay Kulanka Dadweyne ayaa Ballanqaaday in ay la shaqeynayaa laamanaha Ammaanka, iyagoo bogaadiyay barnaamijka wacyigalinta Bulshada ee maanta lagu qabtay degmada Wadajir.

Ugu Dambeyntii Guddoomiyaha Degmada Wadajir Mudane Cumar Cabdulle Xasan oo kulanka Soo Gunaanaday ayaa xusay in kulankaan wacyigalinta bulshada uu ahmiyad gaar ah u leeyahay hormarinta Amniga degmada Wadjir, Wuxuuna xusay loo baahanyahay in si wadajir ah ay gacmaha isku qabsadaan bulshada deegaanka iyo laamaha amniga si meesha looga saaro kooxaha xambaarsan fikirka qatarta ah ee Xagjirnimo.

“Hadda wey fiicantahay isku xirnaanta bulshada, maamulka degmada iyo laamaha ammaanka, dadku wey baqayeen markii hore laakiin hadda markii ay ogaadeen in kooxaha argagixisada alshabaab in aysan cidna u aabayeeleynin wuu isbadalay dareenka iyo fahamka bulshada ee arrintaas ku saabsan, anagana waxaan idiin ballanqaadeynaa in aan habeen iyo maalin idin garab taaganaano” ayuu yiri Guddoomiye Cumar.

Guddoomiyaha ayaa xusay in xaruntii dagmada ay burburiyeen kooxaha argagixisada ayna ku xasuuqeen dad shacab ah oo aan waxbagalabsan, haddii aan loo midoobin oo aan lasoo gudbin kuwa xagjirka ah waxaa dhaceysa in maalin walba nala dilo ama nala qarxiyo.\

Wasiirka Maaliyadda XFS mudane Cabdiraxmaan Ducaale Bayle iyo Wasiir ku xigeenka mudane Cabdullahi Sheekh Cali Qaloocow ayaa saaka boqosho ku tagay qaar ka mid ah xarumihii Wasaaraddu ay  lahayd Dagmooyinka Xamarweyn iyo Howlwadaag ee magaalada Muqdisho.

Ujeedad kormeerka mas’uuliyiintani ay ku tageen xarumihii hore ee wasaaradda maaliyadda ayaa ah sidii loo heli lahaa wadiiqooyin sahlaya dib u dhis lagu sameeyo xarumahaasi.

Xarumahaan oo ahaa Laamihii Canshuuraha Berriga ee Wasaaradda ayaa qaarkood  laga saaray dadkii daganaa halka qaar kalana bur bur xoogan uu ka muuqdo.

Wasiirka ayaa sheegay in Xarumaha hada gacanta dowladda ku soo noqday lagu samaynayo dayactir si loogu qabto adeegyadii shacabka loo hayey.

“Xarumihii ay lahayd wasaaradda maaliyadda ee hadda gacanta Dowladda ku soo noqday waxaa lagu sameynayaa dayactir, si loogu qabto adeegyada muhiimka ah ee wasaaraddu ay u hayso shacabka”ayuu yiri wasiirka maaliyadda Soomaaliya.

Wasaaradda maaliyadda Xukuumadda Soomaaliya aya wadad dadaalo ku aadan sidii dib u dhis loogu sameyn lahaa guud ahaan xarumihii ay ku lahayd dalka si loogu qabto adeegyada muhiimka ah, waxaa dhawaan lagu guuleystay in dib loo dhiso xaruntii weynayd ee wasaaradasi oo kutaala ka so horjeedka Bankiga Dhexe ee degmada Shingaani.

Madaxweynaha Dawlad-goboleedka Puntland Dr. Cabdiweli Maxamed Cali Gaas ayaa maanta xadhiga ka jaray dhismaha cusub ee Wasaaradda Maaliyadda ee Puntland oo laga hirgeliyey dhismaheeda magaalada Garoowe ee caasimadda Puntland.

Xafladda Xarigjarka Wasaaradda ayaa waxaa Madaxweynaha ku wehelinaayey, guddomiyaha golaha Wakiilladda Puntland Mudane. Axmed Cali Xaashi, Madaxweynihii hore ee Puntland, ahna Xildhibaan Aqalka Sare ee Baarlamaanka DFS Dr. Cabdirahmaan Shiikh Maxamed Maxamuud Faroole, Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda Puntland Cabdulaahi Shiikh Axmed, Mas’uuliyiin ka tirsan goloyaasha dowladgobleedka Puntland, saraakiil ka tirsan Madaxtooyada Puntland, Isimo, Aqoon yahanno, iyo qaar ka mid ah bulshada rayid ka ah ee magaalada Garoowe.

Madaxweynaha Dawlad-goboleedka Puntland ayaa ugu horrayn tilaamay in uu aad ugu faraxsan yahay furitaanka iyo ka soo qayb galka xafladda dhismaha cusub ee Wasaaradda Maaliyadda Puntland, waxaana uu Madaxweynuhu ammaan iyo bogaadin u  jeediyey cidwalba oo ka  qayb qaadatay hirgelinta dhismahani oo ay ugu horreyaan madaxda Wasaaraddu iyo farsama yaqaankii dhisay dhismahani ( Engineer ).

” Waxaan rabaa inaan ammaan iyo bogaadhin u soo jeediyo Wasaaradda Maaliyadda dhammaanteed, ku bogaadiyo dhismahan cusub iyo hoggaamiyaha wanaagsan ee mashruucani hogaaminayey Wasiir Cabdulaahi Shiikh Axmed, runtii qofku wakhti yar ayuu joogayaa shaqaduna waa meerto.” ayuu yiri Madaxweyne C/weli Gaas.

Sidoo kale Maxweynaha ayaa caddeeyey in dhismaha Wasaaradda Maaliyadda lagu hirgeliyey si isku tashiya, kaasi oo hore uga go’anaa  Puntland in ay wax ku qabsato isku tashi dhanwalba leh, Madaxweynaha ayaa sheegay in shaqaalaha Wasaaraddu ku hirgeliyeen dhismahani 1.5% oo ay ka beekhaamiyeen gunnadooda.

”waxaan leeyahay Wasiir Cabdulaahi iyo intii la shaqaynayseyba waxay ka tegayaa taariikh aan weligeed la iloobi doonin oo ah in 1.5% adeegooda intay beeshaamiyaan dhismaha saas u quruxda badan ay dhisaan, runtii waxa weeye waxaan weli la arag loogana baran Puntland ” ayuu yiri Madaxweynuhu.

Dhinaca kale Madaxweynaha ayaa sheegay in dalku u baahan yahay in la wadda ilaasho oo qof walba oo muwaadini masuuliyad iska saaro danta guud ee dalka, isla markaana meel looga soo wadda jeesto wax kasta oo dan u ah horumarka iyo dhisidda kaabayaasha dhaqaalaha Puntland.

”Puntland waxay u baahan tahay ilaalin cidkastana masuuliyad baa ka saaran, waxaa loo baahan yahay inaan meel uga soo wadda-jeedsano horumarkeena iyo difaaca dalkeena intaba, insha Alla wixii hadda ka danbeeya inaan u wadda dhaqaaqno horumarinta dawladda nimadeena iyo dufaaca dawladdeena ayaan rajaynaynaa, cadawgeena hadii aynaan iska qaban dabcan horumarkaan ka hadlaynaa ma suuroobayo” ayuu yiri Madaxweynuhu

Guddomiyaha Baarlamaanka Puntland Mudane. Axmed Cali Xaashi ayaa dhankiisa amaan iyo bogaadin usoo jeediyey dhammaan shaqaalaha iyo maamulka Wasaaradda Maaliyadda Puntland sida wanaagsan ee xil kasnimadda leh ee ay isugu hawleen dhismahan quruxda baddan, Guddoomiyaha ayaa sidoo kale shacabka reer Puntland ugu baaqay in laga wadda shaqeeyo markasta waxa uu ku jiro wanaaga iyo masiirka danaha Puntland, isla markaana beri laga ahaado fadhi ku dirirka aan waxba siyaadinayn.

Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda Puntland Cabdullahi Shiikh Axmed ayaa ku dheeraaday dedaalka iyo masuuliyadda gaar  ka ah ee ay iska saareen sidii ay  u hirgelin lahaayeen dhismaha Wasaaradda, waxaana uu cadeeyey in shaqaalaha iyo Masuuliyiinta sareba ay  hirgeliyeen dhismaha cusub ee Wasaaradda iyagoo ka duulaya halku dhigii Madaxweynaha ee ahaa ”Puntland ha isku tashato”.

Madaxweynihii hore ee Dawladda Puntland ahna xildhibaan Aqalka Sare ee Baarlamaanka  DFS Dr. Cabdiraxmaan Shiikh Maxamed Maxamuud Faroole ayaa isna dhankiisa ku tilmaamay guushan maanta mid taarikhda gelidoonta beri ka maalina lagu maamuusi doona cidkasta oo gacan ka gaysatey, Sidoo kale xildhibaan Faroole ayaa ugu baaqay shacabka Soomaaliyeed in laga wadda qayb qaato dhamaystirka Dastuurka DFS, isla mar’ahaantaana waxa uu fariin u diray cid kasta oo faragenlin danagaara leh kuwadda dhamaystirka Dastuurka DFS.

Ugu Danbayntii, Madaxweynaha  Puntland Dr. Cabdiweli Maxamed Cali Gaas ayaa hoosta ka xariiqay in Wasaaraddu dhismayaal kale ka waddo qaar ka midda magaalooyinka waaweyn ee Puntland, waxaana uu Madaxweynuhu ballan qaaday in horumarka ka socda Puntland uu gaari doono dhammaan degaannadda Puntland, isla markaana waxa uu madaxweynuhu shaagay in caddaaladda loo siman yahay muwaadin kastana uu ku naloondoono horumarka.

Dowladda Soomaaliya ayaa faah faahin ka bixisay isku dhac u dhaxeeyay ciidammo ka tirsan dowladda oo maanta ka dhacay magaalada Muqdisho kaasi oo sababay khasaaro isugu jira dhimasho iyo dhaawac.

Taliyaha Hay’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka C/laahi Maxamed Cali Sanbaloolshe ayaa sheegay isku dhacaasi inuu ahaa shil ku dhacay si kama isla markaana ay ka xuntahay dowladda Soomaaliya.

Sidoo kale Taliyaha ayaa sheegay in haatan uu socdo baaritaan ku aadan dhacdadaasi.

Dhanka kale Wasiirka Wasaaradda Gaadhaanshigga Soomaaliya C/rashiid c/laahi Maxamed ayaa sheegay in falkaan dhacay dowladdu ay ka xuntahay sidoo kalana aysan saamayn ku yeelanaynin wada shaqaynta ka dhaxaysa ciidanka Qaranka.

Ciidamada XDS oo ay wehliyaan kuwa Jubbaland iyo AMISOM ayaa howlgallo qorsheysan oo ka dhan ah maleeshiyaadka Shabaab waxa ay ka billaabeen deegaanka Kulbiyow oo ka tirsan gobolka Jubbada Hoose.

Taliyaha ciidamada Jubbaland ee Kulbiyoow Maxamed Cabdi Qabbaan ayaa VOA u sheegay in howlgalkaasi uu haatan si xowli ah uga socdo deegaankaasi, isagoo xusay in ujeeddada howlgalkaasi yahay sidii ay ula wareegi lahaayeen gacan ku heynta Kulbiyoow.

“Ujeeddadeenu waa in aan maleeshiyaadka Shabaab ka xoreyno deegaanka Kulbiyoow, waxaanna ku rajo weynnahay inaan saacaadaha soo socda si buuxdo ula wareegno gacan ku heynta Kulbiyoow ” ayuu yiri Maxamed Cabdi Qabbaan.

Isagoo hadalkiisa sii wata ayuu intaasi ku daray in dagaalkani uu qeyb ka yahay howlgallo qorsheysan oo maleeshiyadka Shabaab looga sifeynayo deegaannada Jubbooyinka, wuxuuna tilmaamay in dadkii degganaa deegaanka Kulbiyoow ay badankood u qaxeen ama u carareen magaalada Kismaayo.

Sarkaalkan oo sii hadlay ayaa tibaaxay ineysan jirin wax qasaare ah oo soo gaaray ciidamada inta uu socday dagaalka lagu xoreynayo deegaanka Kulbiyoow, wuxuuna hoosta ka xarriiqay in qasaare xoog leh ay gaarsiiyeen maleeshiyaadka Shabaab,  walloow uusan caddeynin nooca qasaarahaasi, laakiin wuxuu ballan qaaday in ay saxaafadda u soo bandhigi doonaan qasaaraha dagaalkaasi ka soo gaaray maleeshiyaadka Shabaab.