Saacadihii la soo dhaafay waxaa bilaawday cabsi xoogaan usoo wajahay bulshooyinka ku haray degmada afgooye iyo deegaanada kale ee ku hareereysan maadaama biyaha wabiga haatan la dareemayo in kordheen ama xawaare sare ku socdaan kuwaasi oo fatahaaado hore oo ay markale wajahayaan deegaanno badan oo ka tirsan Gobolka Shabeellaha Hoose.

Waxaa jiro warakale oo sheegay inuu sidoo kale u gudbay deegaanka walaweyn iyo deegaanno hoostago kuwaasi oo haatan ay ka bilaawdeen barakac ay sameynayaan dadka deegaano oo ay hore isku baheysteen daruufooyin kale duwan oo sanadahaan ka jiray maadaama ay hore u wajahayeen dhibaatoyinka ay kala kulmayeen kooxaha argagixisada.

Nabadoon Ibrahim Kuuloow Axmed oo ka mid ah dadka deegaanka oo la hadalay radio muqdisho ayaa sheegay in biyaha haatan socdo ay sidoo kale ku jiraan bahalo iyagoo dhawaan gabar yar ku cunay yaxaas waxaana sidoo kale laga cabsi qabaa inay ka dhashaan cuduro maadaama adeegyadii caafimaadka guud ahaan ay biyaha qaadeen biyaha.

“Waxaan ka cabsi qabnaa inay ka dhashaan cuduro ka dib markii dhammaan adeegyadii caafimaadka ay biyaha qaadeen waana dhibaayin nagu soo foodleh hase ahaatee waxaana u baahnahay in nagala soo gaaro ayuu yiri nabadoon Ibraahim Kuuloow.

Inta badan xaafadaha ay ka koobantahay Degmada Afgooye ayaa laga barakacay kaddib markii ay saameeyeen fatahaadaha wabiga shabeellle waxaana socda gurmad ay sameeynayaan dowlad goboleedka Koofur galbeed ,maamulka Gobolka iyo kan degmada oo wada qeylo dhaan iyo gurmad si wax looga qabto xaalada cakin ee ka taagan gobolka Shabeellha Hoose.

Dowladda Soomaaliyeed ayaa iyane dhankeeda ku biirtay gurmadka dadka ka barakacay Afgoyee iyadoo lacag dhan 500,000 ama nus milyan ugu deeqday dadkaasi u baahanyahay gurmadka deg deg ah.

Xaruntaan oo burburka weyn ka muuqda waxa la dhisay 2007 waxa loogu talagalay in lagu xanaaneeyo waxna lagu baro caruurta agoonta ah waxa ay ku taalaa duleedka Magaalada xuddur waa dhismo balaaran oo ka kooban qololka jiifka, qeybaha waxbarashada, Cuntada, Musqulo, Masaajid iyo meel banaan oo loogu talagalay in caruurta ay ku ciyaaraan, waana xaruunta keliya ee agoon lagu xanaaneyn jirey degmada xuddur ee Gobolka Bakool iyadoo dhismeed 2007 ilaa 2011.

Iyadoo meelkale looga soo duulin ayaa la bililiqeystay waxa laga qaatay Albaabadii, Dariishadihii jiingadihii iyo Alwaaxadii ku daboolnaa xitaa masaajidkii ayaa waxba loo reeban waxaana ka muuqda bur bur baahsan sidoo kale ma ahan oo keliya xarumaha dhaca iyo boobka loo geystay kuleejyada ee dhammaan xarumaha danta guud ayaa la boobay taasoo ugu wacnayd dhaxalkii qarankii dumay, sidoo kale waxa ay qeyb ka tahay nidaan la’aanta dalka soomartay.

Xaruntaan ayaa waxa markale dib loo dayactirey 2017 xiligaas oo deegaanka ka dilaacay cudurka shuban biyoodka waxana lagu karan tiilay bukaanadii uu soo ritay shuban biyoodka, hase ahaatee mar labaad ayaa dib loo burburiyey oo dhagxaantii xitaa laga qaatay dhul ahaan cid qabsatay malahan waxa ay ubaahan tahay in dib u dhis lagu sameeyo loogana faa’ideeyo caruurta agoonta ah oo aan haatan heysan daryeelka iyo xaqa ay ku lahaayeen dalkooda.

Dhallinyarada ku nool degmada Xudur ayaa haatan wada sidii loo bedeli lahaa fikirkaan saameynta ku yeeshay Agoontada waxaana socda da daalo ku aadan in markale dadka wax galka ah lagu baraarujiyo in dib loo dhiso xaruntaan xanaanada iyo hoyga u ah Agoonta deegaanka ee garabka u baahan.

Wasaaradda Caafimaadka dowlad Goboleedka Puntland ayaa shaacisay dad cusub oo laga helay Cudurka halista ah ee Coronavirus, iyada oo cudurka u muuqdo mid kasii yaraanaya deegaanada maamulkaas.
Qoraal ay soo saartay wasaaradda caafimaadka Puntland ayaa waxaa lagu sheegay in 24-saac ee lasoo dhaafay cudurka laga baaray 24 qof, isla markaana laga helay 7 kamid ah dadkaas, kadib markii baaritaano kala duwan lagu sameeyay.
Dadka Cusub ee laga helay Cudurka ayaa waxa ay ku sugan yihiin magaalada Garoowe ee caasimadda maamulka Puntland, waxaana da’dooda ay u dhaxaysaa 13 sano jir ilaa 43 sano, iyadoona Cudurka uu ka bogsaday 1 qof.

Madaxweyneyaasha maamul Goboleedyada Jubbaland, Puntland iyo Hirshabeelle ayaa Magacaabay xubnaha ku metelaya Guddiga farsamada ee dhawaan madaxda Dowlada dhexe iyo Maamul Goboleedyada ay ku heshiiyeen inay ka soo shaqeeyaan hannaanka Doorashada la filayo inay ka dhacda dalka 2020/2021.

Xubnaha Puntland ku metelaya ayaa waxaa ay kala yihiin, Maxamed Cabdiraxmaan Dhabancad, Wasiirka Wasaaradda arrimaha gudaha, Federaalka iyo Dimuqraadiyadda iyo Cabdiweli Cali Cabdulle, Agaasime ku-xigeenka guud ee Madaxtooyada Puntland.

Jubbaland ayaa Magacaawday , Xirsi Jaamac Gaanni , Wasiiru-Dowlaha Madaxtooyada iyo Xamze Cabdi Barre oo ah Gudoomiyaha guddiga Madaxa banaan ee Xuduudaha iyo Doorashooyinka Jubbaland, halka Madaxweyne Maxamed Cabdi Waare uu isagana Magacaabay laba xubnood oo kala ah Wasiirka arrimaha gudaha iyo Dowladaha hoose, Maxamed Cali Caadle iyo Madaxa Xafiiska Amniga Dowlad Goboleed Hirshabelle, Cabdi Maxamed Faarax Makaraan.

Xildhibaannada Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya ayaa Maanta oo Taariikhdu ku beegan tahay 25/7/2020 waxaa ay kulankoodii caadiga ah ku yeelanayaan Xarunta KMG Golaha Shacabka ee Magaalada Muqdisho.

Agendaha kulanka ayaa ah,  ka doodista doorashooyinka lagu wado in ay dalka ka dhacaan dabayaaqada sannadkan iyo billawga 2021-ka.

Xildhibaanannada Golaha Shacabka ayaa xalay lagu wargeliyay in Maanta oo Sabti ah uu jiro kulanka Baarlamaanka,isla markaana ay soo xaadiraan.

Ciidamada Dalalka Jabuuti iyo Itoobiya oo qaybta ka ah howl-galka midowga Afrika ee AMISOM ayaa deeq dawo ah gaarsiiyay Isbitaalka weyn ee Magaalada Baladweyne.

Dawadan oo noocyo badan isugu jira noocyo kala duwan ayaa ah qaybtii Labaad ee ay Midowga Afrika gaarsiiyaan Baladweyne Bishan gudaheeda, waxaana loogu tala galay in loo qeybiyo xarumaha Caafimaadka ee Gobolka Hiiraan.

Guddoomiyaha Gobolka Hiiraan, Cali Jeyte Cusmaan ayaa ka guddoomay deeqda ay midowga Afrika ku yabooheen Isbitaalka Baladweyne, wuxuuna ugu mahad celiyay caawinaadda ay lasoo gaareen SHacabka tabaalaysan.

Maxkamadda Ciidamada Oo Xukunno Ku Ridday 2-Ka Tirsan Al-Shabaab
Maxkamadda darajada 1aad ee Ciidamada Qalabka sida ee Soomaaliya ayaa waxaa ay xukuno xabsi daa’in ah ku ridday laba Nin oo ka tirsan Al-Shabaab, isla markaana lagu eedeeyay in ay qaraxyo ka fuliyeen Magaalada Muqdisho.

Guddoomiyha Mxakamadda darajada 1aad ee Ciidamada Qalabka sida soomaaliya Xasan Cali Nuur Shuute ayaa sheegay in Mustaf Maxamed Xuseen iyo Maxamed Axmed Muumin lagu helay eedeynta loo soo jeediyay sidaas darteedna lagu Xakumay Xabsi daa’in.

Xeer ilaalinta Maxkamedda Ciidamada ayaa shegtay in Mustaf loo hetsto 8-qarax oo lagu xiray gawaari, ,halka ninkaasi horay Maxkamada ay ugu riday Xukun Shan Sano ah oo uu soo dhameeystay dibna ugu laabtay howlihii uu u haayay AL-shabaab.

Mid ka mid ah labadaasi nin oo lagu magacaabo Maxamed Axmed Muumin,ayaa la xukumay isagoo maqan,kaas oo lagu eedeeyay in uu ahaa hagaha iyo mareeynta Lacagaha ee uu wax ku Fulin Jiray Mustaf Maxamed Xuseen.

Danjiraha Soomaaliya ee Suudaan iyo Wasiirka Beeraha iyo Khyeraadka Dabiiciga ah ayaa isku afgartay adkeynta xiriirka dhinacyada kala duwan sida horumarinka iyo iskaashiga Beeraha iyo wax soo saarka, ka dib markii ay ku kulmeen caasimadda Suudaan ee Khartoum.

Kulanka danjire Maxamed Sheekh Isxaaq iyo Wasiirka Beeraha iyo Kheyraadka Dabiiciga ah ee Suudaan Eng. Cabdiqaadir Turkaawi waxaa ku wehliyay uqeybsanahay arrimaha ganacsiga ee Safaaradda Soomaaliya ee Suudan.

Mas’uuliyiintan ayaa intii Kulankoodi uu socday waxaa ay ka wada hadleen xiriirka sooyaal ee u dhaxeeya labada dowladood, iyo sidii sare loogu qaadi lahaa xiriirka soo jireeynka ee ka dhaxeeya Soomaaliya iyo Suudan.

Waxyaabaha ay isla garteen waxaa kamid ah adkeynta xiriirada dhinacyada kaladuwan leh,horumarinta iskaashatadda beeraleeyda iyo Wax soo saarka dalagga beeraha iyo kuwo kale oo badan.

Dalalka Soomaaliya iyo Suudaan ayaa waxaa ka dhexeeya xiriir soo jireen ah,kaasi oo ku qotoma iskaashiga dhinacyo badan sida Siyaasadda,Dhaqaalaha diplomaasiyadda beeraha iyo wax soo saarkooda.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed C/laahi Farmaajo oo ka qeyb galay Shirweynaha Wadatashiga Heer Federaal iyo Heer Dowlad Goboleed ayaa ka warbixiyey Geeddi socodka dheer ee loo soo maray sidii shacabka Soomaaliyeed loogu soo celin lahaa xuquuqdooda dastuuriga ah ee ku aaddan in ay doortaan hoggaan ay ku aaminayaan talada dalka.

Madaxweynaha ayaa sheegay in Dowladda Federaalka Soomaaliya ay wadaxaajoodka ku saabsan dhammeystirka hannaanka doorashooyinka iyo khayraad wadaagga la furtay Dowlad Goboleedyada bilowgii muddo xileedkiisa, taas oo tilmaamay sida ay uga go’an tahay in wadatashi iyo midnimo loogu guuro hannaanka doorshaada loo dhanyahay.
“Danta guud in aan ka shaqeyno waa masuuliyad ina wada hortaalla. Rajadu maanta aad ayey u wacan tahay. Shacabka Soomaaliyeed waxaa looga baahan yahay in ay ku kalsoodaan hor u socodka siyaasadeed ee dalkeenna.”

Madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa ku bogaadiyey Madaxweyneyaasha Dowlad Goboleedyada ka qeyb galka shirkan iyo dadaalka ay ku bixiyeen sidii looga mira dhalin lahaa, iyada oo mudnaanta la siinayo rabitaanka shacabka Soomaaliyeed iyo horumarka dalkeenna.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa si gaar ah ugu mahadceliyey Dowlad Goboleedka Galmudug, bulashada iyo waxgaradka deegaanadan soo dhaweynta diirran iyo martigelinta qiimaha badan ee ay u sameeyeen Madaxda heer Federaal iyo heer Dowlad Goboleed.

Tartankaan oradka ah wuxuu qeyb yahay, tartamo isdaba joog ah oo jaaliyadda Koofur-galbeed Soomaaliya ee Waqooyiga Ameerika ay u qabanayaan dhalinyarada degmada Xudur, kaas oo loogu gol leeyahay dhiirigelinta da’yarta jecel sportiga, waxaana fududeeyey orad yahan Cabdi Warsame Isaak oo gobolka bakool ku matali jirey tartanka marathonka.

Waxa ka qeybgalay tartanka oradka lagu qabtay duleedka magaalada xuddur 20 cayaar yahan oo lasoo xuley waxayna ordeen 1,500M, waxana goob joog ka ahaa wasiiro Koofur-galbeed ka tirsan, xildhibaano, maamulka gobolka, maamulada degmooyinka Xuddur, TIyeeglow, Rabdhuure, guddiga isboortiga iyo boqolaal dadweyne dhalinyaro ubadan oo u soo daawasho tagay.

Garsoorayaasha ayaa firimbiga u yeeriyay cayaartooyda, kadibna waxaa bilowday oradkii oo ay daba socdeen garsoorayaal iyo dhakhaatiir loo diyaariyey in ay caawiyaan qofkii xaalad caafimaadaro lasoo derista.

Cayaartoyda uma dhameystirneyn agabka lagu ordo, waxay isugu jireen qaar kabo la’aan orday kuwo dacaswatay iyo kuwo buud caadi ah xirnaa, waxaa la sugaaba 3 cayaartoy ayaa ku guuleystay waxana kaalinta koowaad galay Mowliid Xasan Cabdulaahi, kaalinta 2 aad Mursal Xasan, iyo Maxamed Macalin Cali oo galay kaalinta 3 aad, iyadoo suxid mudan tahay in sedexda cayaartoy ee guusha raacday ay xirnaayeen Dacas iyo kabo caadi ah waxana lagu doonsiiyey bilLado iyo hadiyadihii loogu talagalay.

Waa marathonkii ugu horeeyay oo lagu qabtay Xuddur, muddo shan sano ka badan.