Madaxweynaha Dowlad Gobolleedla Hirshabelle Dr. Maxamed Cabdi Waare ayaa munaasabadda Ciidul Fidriga awgeed cafis u Fidiyay Maxaabiis kala duwan oo ku jiray Xabsiyada deegaannada maamulkaasi.

Kulanka ay yeesheen Guddiga Qaran Ee Ka Hortaga Cudurka Covid-19 oo ahaa  qaab muuqaaleedka Internet-ka ah ayaa waxaa diiradda lagu saaray qiimeynta  guud ee lagu sameeyay saameynta uu dalka ku reebi karo safmarka Covid19, maadaama uu billowday hoos u dhaca heerka faafitaankiisa.

R/Wasaaraha Xukuumadda Federaalka ah ee Soomaaliya Xasan Cali Kheyre ayaa guddoomiyay shirka jogtada ah ee Guddiga Qaran ee xakameynta COVID-19, kaas oo looga hadlo arrimo dhowr ah.

Sidoo kale R/Wasaare  Kheyre ayaa Guddiga ka hortagga faray dardargelinta howlaha looga hortagayo faafitaanka dalka ee Cudurka Coronavirus iyo fatahaadaha ka jira meelo kamid ah dalka Soomaaliya.

Maalmihii la soo dhaafay waxaa la dareemayay inuu bilowday hoos u dhac ku imaanaya tirada dadka uu soo rito cudurka gaar ahaan gobolka Banaadir waxaana wali jira dadaalo lagu xakameynaya halista uu leeyahay covid-19 iyadoo guud ahaan dalka lasyka kaashanayo sidii dalka looga ciribtiri lahaa.

Guud ahaan tirada uu soo ritay cudurkaan Karoona ayaa gaartay 1,594 halka 204 ay ka bogsoodeen markii lala tacaalay.

Wasiirka Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska ee Xukuumadda Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdi Xayari Maareeye ayaa caawa si rasmi ah  u soo gabo gabeeyay tartan cilmiyeedka Warbaahinta Qaranka oo sanadkan ay ka qeyb galeen 30 degmo oo ka kala tirsan gobollada dalka oo ay ugu badnaayeen degmooyinka Gobalka Banaadir.

Munaasabadda xiritaanka tartan cilmiyeedka Warbaahinta Qaranka waxaa ka kaloo ka qeyb galay Guddoomiyaha Gobalka Banaadir ahna duqa Muqdisho Mudane Cumar Maxamed Maxamuud, Guddoomiye ku-xigeenka Arrimaha Bulshada ee Gobolka Banaadir Basma Caamir Jakeeti, Agaasimaha Radio Muqdisho Mudane Yaxye Cali Faarax iyo Guddiga tartan cilmiyeedka.

Mudan C/fataax Daahir Jeyte oo ka mid ah xubnaha guddiga ayaa ugu horeyn ku soo dhaweeyay Wakiilada Tartamayaasha Degmooyinka Buurhakaba iyo Dharkeynley, kuwaasi oo ka mahadceliyay sida wanaagsan ee uu tartanka u dhacay, iyagoo si wada jir ah u qiray inay aad ugu qanacsanyihiin hannaanka uu tartanka ku bilowday, kuna soo dhamaaday.

Agaasimaha Radio Muqdisho Mudane Yaxye Cali Faarax ayaa sheegay in sanadkan la qabtay tartankii ugu balaarnaa marka loo eego dhanka ku baahinta baraha bulshada ee Warbaahinta Qaranka, isagoo mahadcelin u jeediyay maamulka Gobolka Banaadir oo gacan ka geystay taaba gelinta tartanka.

“Waa tartankii sagaalad oo ay taabo geliso maamulka Gobolka Banaadir, waana tartanka ugu balaaran ee tartan aqooneed laga qabto magaalada, waxaa intaas dheer in ka badna shan kun oo qof ayaa si toos ah uga daawanayay baraha bulshada ee Warbaahinta Qaranka, waxaan rabaa inaan u mahadceliyo tartamayaasha kaalimaha koowaad, labaad iyo saddexaad galay,  howl-wadeenada Wasaaradda Warfaafinta ayaa u dhabar adeegay in uu tartanka heerkan soo gaaro” ayuu yiri Agaasime Yaxye Cali Faarax.

Guddoomiyaha Gobolka Banaadir Mudane Cumar Maxamed Maxamuud (Cumar Filish) ayaa sheegay in ay sharaf u tahay in uu ka soo qeyb galo gunaanadka tartan aqooneedka Warbaahinta Qaranka, isagoo intaa ku daray in aqoon lagu tartamo ay tahay wax aad u wanaagsan.

“Waan uga mahadcelineynaa telefishinka Qaranka iyo Radio Muqdisho, anaga aan taabo gelino, balse in bulshada ay gaarsiiyaan waa talaabo aad u wanaagsan, waana soo dhaweyneynaa in la dhiiri geliyo dadka wax bartay” ayuu yiri Cumar Filish oo hadlakiisa ku daray in ay sii wadi doonaan taaba gelinta tartan Cilmiyeedka Warbaahinta Qaranka.

Guddoomiyaha ayaa tartamayaasha uga mahadceliyay sida wanaagsan ee ay uga qeyb qaateen, isagoo si gaar ah u mahadceliyay tartamayaasha caawa tartanka ku guuleystay ee Buurhakaba oo ka tirsan Gobolka Baay, halka kaalinta labaad ay galeen tartamayaasha degmada Dharkeynley.

Wasiirka Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska ee Xukuumadda Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdi Maareeye oo soo xiray tartan cilmiyeedka bisha Ramadaan ayaa ugu horeyn maamulka Gobolka Banaadir uga mahadceliyay taabo gelinta tartanka, isagoo hambalyo taa la mid ah u diray tartamayasha Degmada Xamar Jajab oo ku guuleystay tartanka iyo Kismaayo oo galay kaalinta labaad.

“Waxaan hambalyo u dirayaa tartamayaasha ka qeyb galay tartan Cilmiyeedka Warbaahinta Qaranka, waxaan si gaar ah hambalyo ugu dirayaa tartamayaasha kala galay kaalimaha 1aad, 2aad iyo 3aad oo kala ah Buurhakaba oo tartanka ku guuleysatay, Dharkeynley oo kaalinta 2aad gashay iyo Warta Nabadda oo kaalinta saddexaad soo tiigsatay, oo ka kala tirsan gobollada Baay iyo Benaadir”. ayuu yiri Wasiir Maareeye oo hadalkiisa ku daray “Waxaan  u mahadcelinayaa intii ka qeyb qaadatay iyo intii lahayd fikirka aqoonta lagu tartamayo, sidoo kale waxaan u mahadcelinayaa Guddiga tartan Cilmiyeedka Warbaahinta Qaranka oo maamulka Gobolka Banaadir taabageliyay tartanka”.

Wasiirka ayaa xusay inay aad u wanaagsan in tartamayaasha ay fursad u heleen inay bartaan degmooyinka Gobollada dalka.

“Tartanka waxaa laga faa’iidaa meelaha ay ku liitaaan ardaydeena iyo waxyaabaha ay ku fiicanyihiin, waxaan soo jeedinayaa in cilmibaarista ka soo baxda tartanka loo gudbiyo Wasaaradda Waxbarashada iyo Tacliinta Sare ee dalka” ayuu yiri Wasiirka Warfaafinta.

Wasiirka ayaa sheegay in uu aad ugu faraxsanyahay in tartanka ay ka qeyb qaateen dad aqoonyahanno ah oo dalka soo maray, ayna tahay talaabo lagu faano.

“Waxaan bulshada ugu baaqeynaa in ay qaataan talooyinka caafimaadka, anigoo ku hadlaya magaca guddiga la dagaallanka cudurka COVID-19, inay si dhab ah u qaataan cudurka oo ay ka taxa daraan waxkasta oo cudurka faafin kara”. Ayuu hadalkiisa ku soo gabo gabeeyay Wasiirka Warfaafinta dhaqanka iyo Dalxiiska ee Xukuumadda Soomaaliya.

Dowladda Soomaaliya ayaa si rasmi ah u bilowday in ay dib usoo celiso muwaadiniinta Soomaaliyeed kuwaasoo muddo bil ah ku xayirnaa dibadaha iyagoo doonayay in dalka ku soo noqdaan arintani ayaa waxaa fududeysay wasaaradda Arrimaha Dibadda Soomaaliya oo ku baaqday in dadka ay dib ugu soo laabtaan dalka islamarkaana ay u hogaansamaan tilmaamaha sharciga ee Kahortagga Cudurka Karoona.

Xoghayaha joogtada wasaaradda arrimaha dibadda iyo iskaashiga caalamiga, Mudane Danjire Maxamed Cali-Nuur Xaaji, ayaa sheegay in ku dhowaad 114 muwaadin Soomaaliyeed oo ku xayirnaa dalalka deriska sida dalka Kenya oo kale kuwaasoo si nabadgelyo leh ku soo gaaray garoonka caalamiga ee Aadan Cabdulle iyo magaalada Garowe ee Puntland.

Safaaradaha Soomaaliya ee Kenya, Turkiga iyo Pakistan ayaa si aad ah uga shaqeeyay howlaha soo daadguraynta muwaadiniinta Soomaaliyeed ee dalka dib loogu soo celiyay, iyadoo la hubiyay bad-qabkooda caafimaad gaar ahaan feyruska Karoona kahor inta aanay soo safrin.

Wasaaradda caafimaadka iyo daryeelka bulshada ayaa diiwaangelisay tan iyo 16 Maarso 1,594 bukaan oo uu soo ritay xanuunka Koroona feyrus, oo ay ka mid yihiin 204 ruux oo bogsatay iyo 61 ruux oo u geeriyootay.

Tartan Cilmiyeedka Bisha Ramadaan Oo galay sanadkii 9-aad oo ay qabaneyso warbaahinta qaranka ayaa kulankiisa 30-aad waxa xalay ku tartamay kaalinta 3-aad ee Degmooyinka Warta Nabadda iyo Garbahaareey oo ka kala tirsan Goballada Banaadir iyo Gedo, waxaana barnaamijka sanadkii  7-aad oo xiriir ah ay taaba gelineyso maamulka Gobalka Banaadir.

Tartameyaasha labada degmo ee Warta Nabadda Vs Garbahaareey ayaa muujiyey tartan aad u adag, isla markaana ahaa mid xiiso gaar ah xambaarsan, iyagoo soo bandhigay aqoon iyo asluub wanaag labada dhinac.

Warta Nabadda: -Tartameyaasha Degmada Warta Nabadda ee Gobolka Benaadir waxaa la weydiiyey todobo Su’aal, waxa ay ka jawaabeen Afar su’aal, waxaana ay iska qaldeen Saddex su’aal, waxa ay ka faa’iideysteen Saddex su’aal oo soo hareermartay dhigooda, sidaa darteed wadarta guud ee dhibcaha tartameyaasha Degmada Warta Nabadda ay heleen waxay noqotay Afar iyo toban (14) dhibcood.

Garbahaareey: – Tartamayaasha Degmada Garbahaareey ee Gobolka Gedo waxaa dhankooda la weydiiyay todobo su’aal, waxa ay ka jawaabeen Saddex su’aal, iyagoo iska qalday Afar su’aal, Waxa ay ka faa’iideysteen Labo su’aal oo soo hareer martay Warta Nabada, sidaasi darteed wadarta guud ee dhibcaha ay heleen tartameyaasha Degmada Garbahaareey waxay noqotay Toban (10) dhibcood.

Tartamayaasha degmada Warta Nabadda ayaa caawa ku guuleystay inay galaan kaalinta 3-aad ee tartanka.

Caawa haddii uu Alle idmo oo ah habeenka 31-aad ee tartanka, waxaa kulanka kama dambeyska ah (Final-ka) ku tartami doona degmooyinka Dharkeynley Vs Buurhakaba oo ka kala tirsan Goballada Banaadir iyo Baay.

Ka dib kulan warbixin looga dhageystay guddiga wadajirka ah ee labada Aqal ee Baarlamaanka Soomaaliya ee loo xil saaray dhameystirka hab-raacyada Doorashooyinka Qaranka, ayay ku sheegeen in shaqadii loo igmaday inta ugu badan ay u qabsoontay inta kalena gacanta ku hayaan dhowaana dhankooda ka soo wareeji doonto.

Guddoomiyaha guddigaas, Xildhibaan, Ibraahim Isaaq Yaraw, oo warbaahinta qaranka la hadlay ayaa sheegay  in qabyo qoraalkii u dambeeyay hadda ay gacanta ku hayaan isla markaana dhowaan guddoonka ku soo wareejin doonaan hab-raacyo dhameystira sharciga doorashooyinka qaranka.

Mudane, Maxamed Mursal Sheekh C/raxmaan, guddoomiyaha Golaha Shacabka ayaa guddigan ku amaanay shaqadii ay soo qabteen, isagoo intaas ku daray in dalka uu doorashooyin galayo isla markaana guddiga looga fadhiyo in ay shaqadooda ku idleeyaan muddo todobaad ku siman.

Guddoomiyaha golaha Aqalka sare, mudane Cabdi Xaashi Cabdulaahi, ayaa dhankiisa amaanay guddigan shaqadii ay soo qabteen.

Guddigan Wadajirka ayaa guddoonka baarlamaanka waxaa ay u xil saareen in ay soo dhiraandhiriyaan hab-raacyo affar ah oo uu tilmaamayo sharciga doorashooyinka         Qaranka sida; Koontada haweenka ee baarlamaanka, sida deegaanada loo qeybinayo kuraasta xubnaha baarlamaanka, waxa laga yeelayo magaalada Muqdisho iyo sida loo dooran doono xubnaha baarlamaanka ee ka soo jeeda gobolada Waqooyi ama Soomaaliland.

Sida uu qorshuhu yahay 27 bishan Maajo, waxaa baarlamanka hor imaan doono guddigga doorashooyinka Qaran si ay u soo bandhigaan nooca doorasho ee dalka galayo iyo qaabka loo qaban doono.

Sida ay baahisay Jaamacadda Johns Hopkins, oo uruurisa xogta COVID-19 ayaa sheegtay in tirada dadka qaba ee Coronavirus ay gaartay 5 milyan oo ruux guud ahaan caalamka, sidoo kale 328,000 oo ruux ayaa u dhimatay xanuunkan. Iyadoo ku dhowaad 1.9 milyan oo qof ay ka bogsoodeen.

Hey’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan ee WHO ayaa xaqiijisay in 106,000 oo kiisa guud ahaan caalamka laga diiwaan geliyay waana tiradii ugu badneyd oo maalin la soo wariyo, taas oo walaac hor leh abuureysa maadaama COVID-19 uu ku faafayo dalalka saboolka ah.

Madaxweynaha Falastiin Maxamuud Cabbaas ayaa sheegay in uu maamulkiisa joojinayo dhammaan heshiisyadii iyo is fahamkii ay la saxiixdeen Israel iyo Mareykanka, oo ay ku jirto amniga.

Madaxweyne Cabbaas ayaa hadalkan ku dhawaaqay,  Talaadadii shalay kaddib markii hoggaamiyayaasha Falastiin ay kulan ku yeesheen magaalada Ramallah.

Go’aanka ayaa yimid isagoo ka jawaabaya soo jeedinta Israel ee ku saabsan in la ballaarinayo dhismayaasha ay ka dhiseyso Daanta Galbeed.

Cabaas wuxuu sheegay inay mas’uul ka tahay dowladda Maraykanka oo raali uga ah falalka Israel iyo go’aanada ka dhanka ah xuquuqda dadka reer Falastiin.

Israel ayaa la filayaa in 1-da bisha Julaay ay dhaqangeliso heshiisyadii ay la gashay Falastiiin, sida ay ku heshiiyeen Ra’iisal wasaare Netanyahu iyo Benny Gantz, oo ah madaxa xisbiga buluuga iyo cadaanka.

Saraakiisha Falastiiniyiinta ayaa ku hanjabay inay baabi’in doonaan heshiisyada laba geesoodka ah ee ay la galeen Israa’iil haddii ay ka gudubto istiraatijiyadda, taas oo wiiqi doonta xalka labada dowladood.

Qorshuhu wuxuu ku baaqayaa in la dhiso dowlad Falastiin oo ah jasiirad ku xeeran buundooyin iyo burooyin.

Saraakiisha Falastiiniyiinta ayaa sheegaya in qorshaha Mareykanka uu rabo ay tahay in Israa’iil ay 30% ama-40% ku darsan doonto Daanta Galbeed, oo ay ku jirto dhammaan Bariga Qudus.

Wasiir ku xigeenka Wasaarada Awqaafta iyo Arrimaha Diinta ee Xukumadda Federaalka Soomaaliya Cismaan Aadan Dhuuboow ayaa daah furay wajigii 2-aad ee wacyigalin diimeedka ka hortaga cudurka karoonaa feyruska waxaana iska kaashanaya xafiiska Ra.isulwasaaraha dalka Maamulka gobolka Banaadir iyo Wasaarada Awqaafta oo hormuud u ah.

Wasaarada Awqaafta ee Soomaaliya ayaana soo bandhigtay book ka hadlayo sida loo aasayo qofka udhinta cudurkaan covid 19 iyo sidoo kale cod baahiyaal loo qeybin doonaan masaajida ku yaalla caasimada iyo agabyo kale oo qeyb ka qaadanaya ololahan wacyigalinta sida uu sharaxayo Agaasimaha Guud ee Wasaarada Awqaafa Cumar faaruuq.

“Waa muhiim in aan tababarno dad ka shaqeeya aaska dadka u dhinta cudurka Covid-19 maadaama loo baahanyahay in la barto habka ugu macquulsan ee looga fijignaan karo faafitaankiisa lana aaso dadka u geeriyooda”sidaas ayuu yir agaasime Cumar Faaruq.

Sheekh Cabdul Jabaar oo ku hadlayay afka culumada iyo Kooshin Cabdi Xaashi oo ka socday Xafiiska Ra.isulwasaaraha dalka ayaa ku booriyay in lagu baraaruga fariimaha dowladda iyo bahda caafimaadka ee looga hortagayo cudurkaan qatarta ee Covid-19.

“Dadweynaha waxaa looga baahan yahay in ay qaataan fariimaha wacyigalinta ee lagu xakameynayo cudurkaan caalamka aafeeyay ee Karoonaa waxaana sidoo kale aan bogaadineynaa dadaalka wasaaradda”ayay yiraahdeen ka qeyb-galayaasha

Wasiirka ku xigeenka Wasaarada Awqaafta iyo Arrimaha Diinta ee xukumadda federaalka Soomaaliya Cismaan Aadan dhuuboow  ayaa sheegay in ka wasaarad ahaan ay xooga saarayaan wacyigalinta bulshada iyadoo loo maraya waxa ay diinta ka qabto sida loo wajahayo ka horataga cudurkaaan Karoona.

“Buugaan waxaa ugu talo galnay in dhammaan macluumka looga hortagi karo aan ugu bandhigna bulshada Soomaaliyeed waxaana gaarsiin doonaan dhammaan masaajida ku yaalla caasimada si dadka ugu baraarujino qatarta uu leeyahay cudurka Covid-19 ayuu yiri Wasiir ku xigeenka Awqaafta Mudane Cismaan Aadan Dhuuboow

Dhanaca kale waxa ay cod baahiyaal oo ay ku jiraan sameecado iyo mikroofano iyo sidoo kale maaska afka lagu xerto ay gaarsiiyeen masjidka al-imaam ee degmada Waaberi  gobolka Banaadir waxaana dhammaan la geyn doonaan masaajida caasimada si dadka looga wacyigalinyo qatarta uu leeyahay cudurkaan safmarka ah ee Karoona Feyruska.

Dadka Reer Burundi ayaa maanta oo Arbaco ah dooranaya madaxweyne cusub oo beddala madaxweyne Pierre Nkurunziza, oo xukunka hayay muddo 15 sanno ah.

In kastoo ay jirto khatarta safmarka Corona, haddana dadweyne badan ayaa aroortii horre ee saaka la arkyay iyagoo safaf dhaadheer ugu jira goobaha codbixinta si ay doorashada uga qayb qaataan.

Dalkan oo ay ku nool yihiin 11 milyan, in ka badan shan milyan oo qof ayaa la filayaa inay u codeeyaan madaxweynaha cusub iyo baarlamaanka, sida ay sheegeen guddiga madaxa bannaan ee doorashooyinka Qaranka.

Goobaha codbixinta ayaa la furay saaka 6-dii aroornimo xilliga maxalliga ah, waxaana lagu wadaa in la soo gabagabeeyo 4ta galabnimo.

Toddobo murashax ayaa u taagan doorashada maanta ka dhaceysa Burundi, waxaana mid kasta uu rabaa inuu beddelo Nkurunziza, laakin fallaqeeyayaasha siyaasadda ayaa sheegeya in labo ka mid ah ay yihiin tartamayaasha ugu sarreeya.

Waxay yihiin Evariste Ndayishimiy, oo ah musharraxa xisbiga talada haya ee CNDD-FDD, iyo musharaxa ugu weyn ee mucaaradka National Congress for Liberty (CNL) ee loo magacaabay Agathon Rwasa.

Musharraxiinta waxay ku ololeeyeen ballan-qaad lagu hagaajinayo dhaqaalaha, in ay shaqooyin u abuuri doonaan da’ yarta, iyo midaynta dalka.

Ololaha doorashada, oo biloowday 27-ka Apriil ayaa soo dhammaatay Axaddii, waxaana hareeyay rabshado aan kala go ‘lahayn oo u dhexeeya taageerayaasha xisbiga talada haya iyo xisbiga mucaaradka ee CNL.

Ammaanka ayaa aad loo adkeeyay goobaha doorashada, waxaana jira cabsi la xiriirta in ay dhacaan rabshado.