Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Xamsa Cabdi Barre, ayaa maanta magacaabay Guddiga Qaran ee Taakuleynta Dagaalka lagula jiro kooxaha Khawaarijta ah ee Shabaab iyo Daacish.Guddigan ayaa ka mid ah qorshayaasha dowladda Soomaaliya ee lagu xoojinayo dadaallada dagaalka ka dhanka ah kooxaha argagixisada, waxaana loogu talagalay in la helo taageero, iskaashi, iyo dardar-gelin lagu xaqiijinayo guulaha horey looga gaaray dagaalka.

Guddiga ayaa waxaa hoggaaminaya Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka Labaad ee Xukuumadda, Mudane Cabdisalaan Cabdi Cali, waxaana xubnaha guddigan laga soo xushay qaybaha kala duwan ee dowladda iyo qaybaha bulshada si loo helo wadashaqeyn buuxda oo la isku afgartay. Xubnahani waxay ku hawlan doonaan taageero dhinacyada dhaqaalaha, adeegyada caafimaadka, iyo qoysaska ay ku dhacaan dhibaatada dagaalka, si loo daboolo baahiyaha dadka ku barakacay iyo ciidamada la dagaallamaya Khawaarijta.

Magacaabista guddigan ayaa waxaa loogu talagalay inay horumariso maamulka iyo maaraynta habka dagaalka, iyadoo la adeegsanayo xirfadaha iyo khibradaha xubnaha guddiga. Waxa kale oo la filayaa in guddigu uu kor u qaado howlaha socda ee dib-u-dhiska iyo taageerada loogu talagalay bulshada ku nool deegaanada ay dagaallada ka jiraan.

Dadaallada iyo qorshayaasha guddigan waxay qeyb ka yihiin qorshaha guud ee dowladda Soomaaliya ee lagu xoojineyo nabad-gelyada, horumarinta dhaqaalaha iyo ka hortagga khatarta argagixisada ee gobolka. Waxay sidoo kale muhiimad gaar ah leedahay, maadaama ay dowladda Soomaaliya rajeyneyso inay si rasmi ah ugu gacan-siiyaan bulshada Soomaaliyeed iyo ciidamada dowladda ee kula dagaallamaya kooxaha Khawaarijta.

Golaha Wasiirrada Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya oo maanta yeeshay kulankoodii caadiga ahaa, ayaa looga hadlay dagaalka lagu ciribtirayo kooxaha Khawaarijta ah ee ka socda qeybo ka mid ah gobollada dalka.

Kulanka ayaa lagu soo bandhigay warbixin faah-faahsan oo ku aaddan dagaallada socda ee lagu ciribtirayo argagixisada, iyada oo goluhu bogaadiyey geesinimada iyo naf-huridda ciidanka Qaranka iyo kuwa deegaannada ee dagaalka kula jira Khawaarijta, isla markaana caddeeyey muhiimadda ay leedahay in la joogteeyo booqashada furimaha dagaalka, si loo dhiirageliyo geesiyaasha Qaranka u halgamaya.

Sidoo kale, Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xamsa Cabdi Barre, oo kulanka guddoominayey, ayaa golaha warbixin ka siiyey booqashadii uu ku tagey furimaha dagaalka ee gobolka Shabeellaha Hoose maalintii ciidda, isaga oo golaha faray in la joogteeyo taakuleynta iyo garab-istaagga ciidanka Qaranka.

Wasaaradda Batroolka iyo Macdanta, ayaa golaha la wadaagtay halka ay marayaan howlaha shidaal baarista ee socda iyo caqabadaha jira, iyada oo Wasaaraddu caddeysay in ka hor dhammaadka sanadkan la soo gabagabeyn doono shaqada baarista ee loo yaqaan (3D Seismic Survey), si loo cayimo goobaha shidaalku ceegaago, looguna gudbo heerka xiga ee qodaalka ceelasha shidaalka.

Shirka Golaha ayaa lagu ansixiyey soo jeedinta Wasaaradda Qorshaynta iyo Dhiiragelinta Maalgashiga ee ku aaddan Agaasime ku-xigeenka Hey’adda Istaatistikada Qaranka, Mudane Cabdiraxmaan Cumar Daahir oo loo cusbooneysiiyay muddo xilleedka.

Ducaalle Axmed ayaa sheegay in markii uu ku biiray Khawaarijta ay si xun ula dhaqmeen waalidkiis, isla markaana ka dhigeen mid aan qiimeyno u laheyn. Sida uu sheegay, waxa ay waalidkiisa ka eryeen guriga, taasoo muujinaysa dhibaatada ay u geeysteen Khawaarijta.

Ducaalle oo ka hadlay sameeynta kooxda ee dhalinyarada, wuxuu sidoo kale iftiimiyay sida khawaarijta ay dhalinyarada u soo jiidato, iyadoo u soo bandhigaysa fursado aan run ahayn oo ku saabsan awood, lacag, iyo magac. Wiilkan ayaa ka digaya in dhalinyarada kale ay ku dhici karaan khatartaas.

Waraysigan wuxuu sidoo kale u muujinayaa bulshada in laga hortagi karo fikirka xag-jirka ah, iyo in dadka ay dib ugu laabtaan bulshada iyagoo helaya taageero iyo fursado ka fiican kuwa kooxda

Waxaa muhiim ah in dadku ogaadaan in kooxaha Khawaarijta ay adeegsadaan dhaqamo iyo fikirro xad-gudub ah oo diidan qiyamka aasaasiga ah ee bulshada iyo ilaalinta xuquuqda bini’aadamka. Haddii ay jiraan dad horay ugu biiray kooxahaas, taageero iyo wacyigelin ayaa lagama maarmaan ah si ay uga baxaan jidkaas khaldan.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa kulan muhiim ah la yeeshay Madaxweynaha Jamhuuriyadda Jabuuti Mudane Ismaaciil Cumar Geelle, iyagoo ka wada hadlay xoojinta xiriirka walaaltinimo iyo iskaashiga istiraatiijiga ah ee ka dhexeeya labada dal.

Labada Madaxweyne ayaa si qoto dheer uga wada hadlay sidii loo sii amba-qaadi lahaa iskaashiga dhow ee dhinacyada amniga, dhaqaalaha, ganacsiga iyo siyaasadda, iyadoo labada Madaxweyne ay bogaadiyeen walaalnimada iyo iskaashiga Labada dal, kaas oo ku salaysan danaha guud ee shacabka Soomaaliyeed iyo kuwa reer Jabuuti.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa uga mahadceliyey dowladda iyo shacabka Jamhuuriyadda Jabuuti doorka firfircoon ee ay ka qaadanayaan nabadeynta, horumarinta iyo taageerada joogtada ah ee Soomaaliya, waxa uuna si gaar ah uga mahadceliyey doorkooda dagaalka ka dhanka ah Khawaarijta.

Dhankiisa, Madaxweyne Ismaaciil Cumar Geelle ayaa xusay in Jabuuti ay marwalba garabtaagan tahay walaalahooda Soomaaliyeed, isla markaana ay sii xoojin doonaan taageerada ay siiyaan Soomaaliya, gaar ahaan dhanka la dagaallanka argagixisada, dib-u-dhiska hay’adaha dowladda iyo tayeynta hay’adaha ammaanka.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa gaaray magaalada Jabuuti ee caasimadda dalka aan walaalaha nahay ee Jamhuuriyadda Jabuuti, halkaasi oo uu kula kulmi doono dhiggiisa Mudane Madaxwayne Ismaaciil Cumar Geelle.

Labada Madaxweyne ayaa kulankooda kaga wada-hadli doona xoojinta xiriirka soojireenka ah iyo iskaashiga istaraatiijiga ee ka dhexeeya labada dal, gaar ahaan dhinacyada amniga, dhaqaalaha, siyaasadda iyo adkaynta xasilloonida gobolka.

Beelaha ku nool bariga gobolka Galgaduud ayaa mar kale muujiyay taageero xooggan ee ku aaddan dagaalka ka dhanka ah Khawaarijta, iyadoo beel ka mid ah beelaha deegaannadaas ay deeq xoolo iyo raashin ah ku wareejiyeen gudiga abaabulka dagaalka. Deeqdan, oo ka kooban xoolo nool iyo raashin, ayaa lagu taageerayaa ciidamada iyo dadka ka qeyb qaadanaya dagaalka ka dhanka ah Khawaarijta, kuwaas oo u baahan taageero joogto ah si ay u fulin karaan howlgalada nabadgelyada iyo amniga ee ka socda deegaannadaasi.

Sida uu sheegay guddoomiyaha gudiga abaabulka dagaalka, deeqdan waxa ay qeyb ka tahay taageerada bulshada ee ka imaanaysa beelaha gobolka, si loo xoojiyo dagaalka lagula jiro kooxaha Khawaarijta iyo in dadka deegaanka lagu dhiirrigeliyo inay ka qeyb qaataan dadaallada xasilloonida iyo nabad-gelyada. Sidoo kale, deeqda raashinka iyo xoolaha ayaa loogu talagalay inay ka caawiso dadka iyo qoysaska ku nool meelaha ay dhibaatada ka jirto, gaar ahaan kuwa ku jira xaalado adag iyo barakacayaasha.

Xubno ka tirsan maamulka iyo odayaasha dhaqanka ee beesha ayaa sidoo kale si xooggan u sheegay inay diyaar u yihiin inay gacan ka geystaan sidii loo xoojin lahaa dagaalka ka dhanka ah Khawaarijta, waxayna ka codsadeen dowladda iyo hay’adaha caalamiga ah in ay ka qeyb qaataan gargaarka iyo taageerada loo baahan yahay si loo dhiso mustaqbal nabadeed oo ka wanaagsan. Deeqdan ayaa sidoo kale muujineysa in dadka degaannadaasi ay ka go’an tahay ka hortagga kooxaha argagixisada ee ku soo duulaya bulshada, isla markaana ay diyaar u yihiin in ay difaacaan dhulkooda iyo dadka Soomaaliyeed.

Dadaallada beelaha bariga Galgaduud dagan ee xoojinta dagaalka ka dhanka ah Khawaarijta ayaa muujinaya midnimo iyo taageero dhanka bulshada ee dhinacyada amniga iyo horumarka ee dalka. Beelaha deegaanka ayaa sidoo kale diyaar u ah inay gacan ka geystaan sidii loo xoojin lahaa nabadda iyo xasilloonida deegaankooda.

Wasiirka Cadaaladda iyo Arrimaha Dastuurka Xukuumaadda Federaalka Soomaaliya, Xasan Macallin ayaa sheegay in xukuumadda hadda jirta ay si dhab ula dagaallantay khawaarijta, taas oo soo dadejisay guulaha la gaaray.

Wuxuu sheegay in ay dowladdu cadowga koobaad ka dhigatay nabad-diidka ciidamaduna ay godadka ugu daateen, taasi oo sababtay in ay Kalsooni buuxda helaan shacabka Soomaaliyeed.

“Xukuumaddu waxay cadowga 1aad ka dhigatay khawaarijta, waxaaan ugu galnay godadkoodi, taasi waxaa ka dhalatay in ay kalsooni buuxda helaan shacabka Soomaaliyeed”.

Wasiirka Cadaaladda ayaa xusay in dowladdu ay khawaarijta ku qaadday dagaal saddex geesood ah oo isugu jira midka tooska ah, kan maaliyadda iyo kan fekerka, taas oo sababtay in ay godadka ku jiri waayaan iaygoo naf-lacaari ah, sidaas awgeedna xukuumaddani ay tahay tii ugu horreysay ee la dagaallanta khawaarijta.

Wasiirka Isgaarsiinta iyo Tiknolajiyadda ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Maxamed Soomaali, oo ku saabsan “Xukuumaddu waxay dhawaan toos ugu shaqeynaysaa Xarunta Xisbiga oo laqalabaynaayo,” waxaa lagu tilmaami karaa arrin muhiim ah oo ka tarjumaysa qorshayaasha horumarineed ee dowladda ee ku aaddan teknoolajiyadda iyo isgaarsiinta dalka.

Hadalkaasi wuxuu ka dhigan yahay in dowladda Soomaaliya ay qorsheyneyso in ay xoogga saarto casriyeynta iyo laqabaynta xarumaha shaqo ee xukuumadda, si ay u noqoto mid ka faa’iideysata tiknoolajiyada casriga ah. Qorshahan wuxuu sidoo kale muujinayaa in dowladda Soomaaliya ay rabto in la horumariyo isdhexgalka xogta iyo maaraynta shaqooyinka dowladda, iyadoo la adeegsanayo teknoolajiyada iyo nidaamyo casri ah oo wax ku ool ah.

In la qalabeeyo Xarunta Xisbiga iyo in la hirgeliyo hawlaha shaqo ee tooska ah waxay noqon kartaa talaabo muhiim u ah horumarinta maamulka iyo sidii loo abuuri lahaa nidaam wanaagsan oo xafiisyada dowladda ay si hufan uga shaqeyn karaan.

Si aad u heshid faahfaahin dheeraad ah oo ku saabsan qorshahan iyo waxa uu ka dhigan yahay, waxaa laga yaabaa in warbaahinta ama ilo xogeedyo rasmiga ah ay si faahfaahsan ugu soo bandhigaan. Wargaysyada dowladda iyo warbaahinta gudaha ayaa laga yaabaa inay bixiyaan warbixinno rasmi ah oo ku saabsan qorshahan iyo laqabeynta xarunta xukuumadda.

Dowladda Federaalka Soomaaliya, oo kaashanaysa Taliska AFRICOM ee Ciidamada Mareykanka, ayaa si wadajir ah u fuliyay howlgal duqeyn ah oo ka dhan ah ISIS.

Duqeyntan oo dhacday maanta, waxaa lagu beegsaday maleeshiyaad iyo horjoogayaal ka tirsan khawaarijta Daacish, kuwaas oo isku aruursanayay koonfur-bari magaalada Boosaaso ee Puntland. Howlgalka ayaa lagu taageerayay dadaallada Ciidanka Daraawiishta Dowlad Goboleedka Puntland ee lagu ciribtirayo khawaarijta.

Qiimeynta horudhaca ah ee howlgalkan waxay muujinaysaa in xubno badan oo ka tirsan ISIS la dilay, iyadoo aanay jirin wax rayid ah oo waxyeello soo gaartay.

Dowladda Federaalka Soomaaliya oo kaashanaysa saaxiibada caalamka sida Taliska AFRICOM ee Mareykanka, waxay sii wadi doontaa dagaalka lagu ciribtirayo kooxaha argagixisada ah sida ISIS iyo Al-Shabaab, kuwaas oo khatar ku ah nabadgelyada Soomaaliya iyo caalamka.

Maareeyaha Hay’adda Duulista Rayidka Soomaaliyeed Axmed Macalin Xasan ayaa faah faahin ka bixiyey sababtii keentay shil diyaaradeed oo maanta ka dhacay garoonka Aadan Cadde.

Diyaaraddan oo ay lahayd QM ayaa saakay barqanimadii ka kacday garoonka muqdisho, iyadoo kusii jeedda magaalada bayshabo balse uu u bixi waayay shaagga hore sidaa daraaddeedna ay kusoo laabatay madaarka Aadan Cadde oo ay markii hore ka duushay, sida uu sheegay maareeyuhu.

Diyaaraddan oo ay saarnaayeen 22 qof oo dhammaantood ka tirsan shaqaalaha hay’adaha qaramada midoobay ayaa si nabad ah kusoo gaca dhigatay garoonka diyaaradaha muqdisho kadib dedaallo badan oo ay sameeyeen hay’adda duulista hawada iyo waaxaha kale ee ka howlgala madaarka muqdisho.

“Diyaarad markii ay cilladi ku timaaddo waxaa jira hab-raac loo maro, badda ayaan kor geynay si dabka loo yareeyo, shidaalkaan ka dhamaynay, intaan shidaalka ka dhamaynaynay waxaan boobsiinnay dhammaan diyaaradihii bixi lahaa iyo kuwii soo degi lahaa, Alle mahaddiis si nabad ah ayay ku degtay 22 qof oo UN ayaa saarnaa, cid wax ku noqotay ma jirto, deb demiska iyo Ambalasyaduna heegan ayay noo ahaayeen, wax mushkilad ahna ma dhicin”.

Dhabbaha ay ka haadaan diyaaradaha oo uu mashquul ku yimid awgeed ayaa la hakiyay duullimaadyada garoonka illaa 5-ta galabnimo ee maanta, sida uu sheegay maareeyaha hay’adda duulista rayidka Soomaaliyeed Axmed Macalin Xasan.