Wasiirka Awqaafta iyo Arrimaha islaamka Xukuumada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Sheekh Mukhtaar Roobow Cali ayaa magaaalada Makka kula kulmey Madaxa Arrimaha Diinta (DIYANET) ee Dalka aan walaalaha nahay ee Turkiga Prof. Dr. Ali Erbash.

Wasiirka Awqaafta iyo Arrimaha Islaamka Sheekh Mukhtaar Roobow ayaa ugu horreyn ugu mahad celiyey mas’uuliyiinta Turkiga taageerada shuruud la’aanta ee dhinacyada Dhaqaalaha, Waxbarashada, Milliteriga iyo Difaaca ay u fidiyeen Shacabka Soomaaliyeed iyo Dowladooda tan iyo sanadkii 2011, xilligaasoo ay Soomaaliya ka jirtey abaar ba’an oo saameysey dadka iyo duunyada.

Kulankan oo ka dhacay Xafiiska Arrimaha Xajka Turkiga ee magaalada Makka ayaa sidoo kale lagu soo qaaday xoojinta xiriirka iyo wada shaqeynta ka dhaxeysa Wasaaradda Awqaafta iyo Arrimaha Islaamka Xukuumadda Federaalka Soomaaliya iyo Hay’adda DIYANET- ka ee Dalka Turkiga iyo sidii looga taageeri lahaa Wasaaradda Awqaafta iyo Arrimaha Islaamka dhisidda Hay’adda Awqaafta, Sanduuqa Diiwaanka Zakada iyo tababarada khubarada iyo shaqaalaha Wasaaradda ee ka qeyb qaaadanaya aasaaska iyo dhisidda hayadaha Awqaafta iyo sanduuqa Zakada Soomaaliya, kuwaas oo qeyb ka ah qorshaha Qaran ee Xukuumada Federaraalka Soomaaliya ay hiigsanayso shanta sano ee soo socota.

Kulankan waxaa qeyb ka ahaa Safiirka Turkiga u fadhiya magaalada Riyaad ee boqortooyada Sacuudiga.

Safaaradda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ee Shiinaha waxay si sharaf leh u martigelisay 20 diblumaasi oo da’yar ah oo dhameystay barnaamij tababar iyo booqasho waxbarasho ah oo ay ku tageen magaalooyin kala duwan oo dalka Shiinaha ah, kuwaas oo ujeedkoodu ahaa kor u qaadidda fahamka ku aaddan istaraatiijiyadaha horumarineed ee Shiinaha iyo xoojinta xirfadooda diblumaasiyadeed.

Intii uu safarkoodu socday, waxay fursad u heleen in ay si toos ah u arkaan wax ka mid ah hal-abuurka horumarka Shiinaha: laga bilaabo kaabeyaasha dhaqaalaha ee casriga ah, illaa nidaamyada casriga ah ee adeegyada bulshada iyo siyaasadaha lagu horumariyay wax-soosaarka iyo maareynta kheyraadka. Waxay sidoo kale la kulmeen mas’uuliyiin, booqdeen xarumo cilmi-baaris iyo teknoolojiyadeed, iyaga oo helay faham qoto dheer oo ku saabsan sida qorshe iyo isku-duubni loo beddelo yool horumarineed oo dhab ah.

Intii ay joogeen magaalada Beijing, diblumaasiyiintan ayaa kulan dhiirrigelin leh la yeeshay Danjiraha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ee Shiinaha, Dr. Hodan Osman. Kulankaas ayaa noqday fursad ay dhalinyaradu ku wadaagaan waayo-aragnimadooda, halka safiirkuna ay ku boorrisay in aqoonta iyo aragtiyaha ay kasbadeen ay dib ugu celiyaan dalkooda hooyo si ay door muuqda uga qaataan horumarka Soomaaliya.

Safiirku waxay carrabka ku adkeysay muhiimadda ay leedahay in jiilka cusub ee diblumaasiyiinta Soomaaliyeed ay noqdaan codka isbeddelka, una adeegaan dalkooda iyagoo ka duulaya aragti iyo waayo-aragnimo caalami ah. Waxay sidoo kale bogaadisay doorka ay dowladda Shiinaha ka ciyaareyso dhisidda is-dhaafsiga bulshada iyo xoojinta awoodda dhallinyarada Soomaaliyeed.

Barnaamijkani waxa uu astaan u yahay iskaashi miro-dhal ah oo u dhaxeeya Soomaaliya iyo Shiinaha, isaga oo adkaynaya xiriirka laba geesoodka ah iyo ka go’naanta labada dal ee ku wajahan horumarinta mustaqbalka ay wadaagaan.

Wasiirka Wasaaradda Waxbarashada, Hiddaha iyo Tacliinta Sare, Mudane Faarax Sheekh Cabdulqaadir ayaa magaalada Paris uga qeybgalay Kulanka Golaha Sare ee Hay’adda Caalamiga ee Iskaashiga Waxbarashada (Global Partnership for Education – GPE) intii u dhaxaysay 2-5 Juun. Soomaaliya oo ka mid ah 90 ka dal ee iskaashiga la leh hay’addan, ayaa ku matasha Golaheeda Sare 13 dal oo Bariga iyo Bartamaha Afrika ah.

Kulankan ayaa lagu falanqeeyay arrimaha hortebinta u leh waxbarashada caalamka iyo sidii hawlaha GPE sare loogu qaadi lahaa. Waxaa lagu gorfeeyay qorshaha shanta sano ee soo socota 2026 – 2030, iyada oo xoogga la saaray arrimaha maaliyadda iyo kaalmooyinka caalamiga ah, xilli ay duruufo culus iyo isbeddello ku yimaadeen deeqaha caalamiga iyo meelaha ay mudnaanta siinayaan deeq-bixiyayaashu. Si loo hormariyo waxbarashada jiilalka cusub, waxaa la isla gartay in horumarinta macallimiinta uu tiir dhexaad u yahay maxsuulka waxbarasho ee ardayda iyo diyaarinta jiilka cusub.

Si looga dabbaasho xaaladaha dhaqaale ee sii adkaanayo, waxaa bahda waxbarashada loogu baaqay in lala yimmaaddo tabo iyo farsamooyin hal-abuur leh oo loogu qareemayo maalgelinta iyo deeq-ku-bixinta horumarinta waxbarashada.

Inkasta oo waxbarashada dalalka saboolka oo Soomaaliya ay ka mid tahay weli hooseeyso, haddana waxaa loo arkaa in dalkeenu uu ka jiro dadaal xoog leh oo ay iskakaashanayaan bulshada iyo dowladda, oo ay kabayaan deeqaha caalamiga ah.

Ciidamada Qaranka iyo kuwa deegaanka ee gobolka Hiiraan ayaa saakay weerar culus oo dhowr jiho ah ku qaaday Khawaarijtii ka firxatay dagaalladii maalmihii lasoo dhaafay ka dhacay aagga deegaanka Ceelhareeri oo hoos taga degmada Moqokori ee gobolka Hiiraan.

Duleedka deegaanada Garas-magan iyo Ceelhareeri ayaa lagu weeraray Khawaarijta, waxaana laga saaray goobihii lagu weeraray oo ay isku uruursanayeen.

Saraakiisha Xoogga iyo kuwa deegaanka ee howlgalladaas hoggaaminaya ayaa Warbaahinta Qaranka u sheegay inay khasaare culus gaarsiiyeen cadowga, kana saareen godadkii ay ku isku uruursanayeen, maadaama ay ku soo jabeen dagaalladii malamihii lasoo dhaafay ka dhacay deegaanka Ceelhareeri.

Wasiirka Gaashaandhigga Xukuumadda Faderaalka Soomaaliya, Mudane Axmed Macalin (Fiqi), oo la hadlayay warbaahinta qaranka ayaa sheegay in Khawaarijta ay haatan yihiin kuwo firxad ah, kuna jira xaalad jahwareer iyo khuus ah, kadib weerarro culus oo ay ciidamada dowladda iyo kuwa deegaanka ku qaadeen degaana ay ku sugnayeen khawaarijta.

“Xilligaan la joogo Khawaarijta waa kuwo firxad ah oo doonaya inay ka baxsadaan goobta dagaalka”ayuu wasiir Fiqi

Wasiirka Gaashaandhigga ayaa sidoo kale bogaadiyay guulaha ay soo hoyeen ciidanka xoogga iyo kuwa degaanka howlgalkii ugu dambeeyay ee ka dhacay gobolka Hiiraan oo lagu dilay Horjoogayaal iyo Maleeshiyaad katirsanaa khawaarijta.

Wasiir Fiqi ayaa tilmaamay in uu socdo abaabulka in ay dib ula wareegaan deegaannada ay ku sugan yihiin khawaarijta ayna si qorsheeysan oo wadajir ah uga shaqeynayaan Wasaaradda Gaashaandhiga iyo Taliska Ciidanka Xoogga dalka.

Dowladda Federaalka Soomaaliya, oo kaashaneysa shacabka Soomaaliyeed iyo saaxiibada caalamka, waxaa ka go’an in gebi ahaanba la ciribtiro Khawaarijta, kuwaas oo mar walba halis ku ah qarannimada iyo diinta Islaamka ee suubban.

Guddoomiyaha Hay’adda Maareeynta Musiibooyinka Qaranka Maxamuud Macallin Cabdulle iyo wafti uu hoggaaminayo ayaa Xarunta Qaramada Midoobay ee Geneva – Switzerland, kaga qeyb-galay kal-fadhigii 8-aad ee shir-weynaha madasha caalamiga ah ee Yareynta Khataraha Musiibooyinka, (Global Platform for Disaster Risk Reduction – GPDRR 2025) kaas oo afartii sanaba mar la qabto.

Shirka oo socday intii u dhaxaysay 2 June ilaa 6 June, 2025, waxaa kasoo qeyb-galay in ka badan 2,700 oo qof oo isugu jiray madax sare iyo wafuud matalayay 133 dal, waxaana si gaar ah diiradda loo saaray ka mira-dhalinta doorka muhiimka ah ee yaraynta khataraha, ka hortagga saameynta musiibooyinka iyo in bulshada loo diyaariyo wacyi ahaan wax ka qabashada iyo yareynta waxyeellada khataraha.

Shirkaan oo ay soo qaban-qaabisay Hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan Yareynta Khatarta Musiibooyinka (UNDRR) ayaa laga jeediyay khudbado taabanaya hoggaaminta, isku xirka iyo horumarinta dadaallada caalamiga ah ee lagu yareynayo khataraha musiibooyinka iyo sida uu dal kasta horumar la taaban karo uga sameeyay dhinacyada la xariira maareeynta khataraha iyo xoojinta u adkeysiga aafooyinka.

Guddoomiyaha Hay’adda SoDMA, Mudane Maxamuud Macallin Cabdulle, ayaa madasha ka jeediyay khudbad muhiim ah, isaga oo ka warbixiyay dadaallada iyo horumarka Dowladda Federaalka Soomaaliya ay ka sameysay dhanka maareynta khataraha musiibooyinka, wuxuu si gaar ah u xusay kobaca iyo dhismaha nidaamyada lagu badbaadinayo nolosha iyo hantida muwaadiniinta Soomaaliyeed.

Shirka qeybtiisa muhiimka ah ayaa lagu gaaray go’aanno wax ku ool ah oo la doonayo in madaxda dalalka madasha ka soo qeeyb-galay ay ayidaan sidii lugu gaari lahaa yoolalka u asteeysan istaraatiijiyadda caalamiga ah ee Sendai Framework taas oo fareysa waddamada in marka la gaaro 2030-ka uu dal kasta si buuxda u dhiso awoodaha lugu yareeynayo khataraha musiibooyinka.

Ciidamada kala ah Xoogga dalka iyo Sirdoonka qaranka NISA ee ku sugan gobolka Shabeellaha hoose ayaa hawlgal Amni xaqiijin ah ka sameeyey deegaanada ku hareeraysan Jannaale,iyagoo isku fidiyey deegaanno balaaran.

Guddoomiyaha deegaanka Jannaale ee gobolka Shabeellaha Hoose Cabdiraxmaan Al-Cadaala oo kula hadlay shacabka deegaanka Mushaani ayaa yiri “Cadowga Khawaarijta waxa ay dhaheen Saalada Ciida waxaan ku tukanaynaa Janaale balse deegaanadii ay joogeen ayaa maanta Saalada Ciida ku oognay.”

Ciidanka xoogga iyo kuwa difaaca deegaanka ee Macawisleyda ayaa maalmihii u dambeeyey hawlgalo xooggan ka waday gobolada Shabeellaha Dhexe,Hiiraan iyo Shabeellaha hoose halkaas oo khawaarijta loogu geystay jab xooggan.

Khawaarijta ayaa jabkii ugu cuslaa la gaarsiiyey shalay ka dib markii hawlgal si gaar ah loo qorsheeyey looga dilay in ka badan 40 horjooge iyo maleeshiyaad ka tirsan Khawaarijta howlgalkan ayaa waxa si gaar ah u qorsheeyay Ciidanka Hay’adda Sirdoonka iyo Nabadsugidda Qaranka (NISA), Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed, iyo saaxiibada caalamka, kaas oo ka dhacay deegaanka Ceelhareeri ee gobolka Hiiraan.

Xarunta Gargaarka iyo Howlaha Bani’aadantinimada ee Boqor Salmaan oo kaashanaysa hay’adda Xikmo Charity ayaa maanta markale degmada Dayniile ee gobolka Banaadir deeq hilibka Udxiyada ah ugu qeybisay 1,600 oo qof oo danyar ah, kuwaas oo horey uga soo barakacay deegaanadoodii ay abaaraha iyo colaadaha saameeyeen.

Hilibkan waxaa ka faa’iideystay dad danyar ah, naafo iyo barakacayaal. Munaasabadda qeybiska waxaa goobjoog ka ahaa madax sare oo ka tirsan hay’adaha Boqor Salmaan iyo Xikmo Charity.

Qaar kamid ah qoysaskii ka faa’iideystay deeqdan ayaa u mahadceliyay hay’adda Boqor Salmaan, iyagoo xusay baahida ay ka daboolayso.

Hassan Cabdi Jimcaale oo kamid ah madaxda hay’adda Xikmo Charity ayaa faahfaahin ka bixiyay tirada ka faa’iideysatay gobolka Banaadir.

Sidoo kale, mid kamid ah masuuliyiinta degmada Dayniile ayaa u mahadceliyay hay’adda Boqor Salmaan, isagoo bogaadiyay taageerada joogtada ah ee ay siiso shacabka.

Hay’adda Boqor Salmaan ayaa horey gargaarkan oo kale uga fulisay inta badan gobollada dalka.

1- Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo shacabka ugu hambalyeeyay munaasabadda Ciidul Adxa, isla markaana jeediyay khudbad uu uga hadlayo xaaladda siyaasadeed ee dalka.

2- Madaxweyhe Xasan Sheekh Maxamuud oo shacabka magaalada Muqdisho kala qeyb galey tukashada Salaadda Ciidul Adxa.

3- Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa si rasmi ah casuumaad ugu fidiyey madax ay ka mid yihiin: madaxweynayaal hore, ra’iisul wasaareyaal hore, ku-xigeennadooda, guddoomiyeyaasha iyo ku-xigeennada hore ee baarlamaanka, iyo madaxda dowlad-goboleedyadii hore inay ka soo qeyb galaan kulan sare oo wadatashi ah oo magaalada Muqdisho ka dhici doona.

4- Madaxweynae Xasan Sheekh Maxamuud ayaa kulan wadatashi ah la qaatay hoggaanka ururrada siyaasadeed ee is diiwaan-geliyey.

5- Madaxwayne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa Madaxtooyada Qaranka warqadaha aqoonsiga kaga guddoomay Safiirka Cusub ee Boqortooyada Britain u fadhin doona Soomaaliya Danjire Charles King.

6- Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa khadka taleefanka kula hadlay Madaxweynaha Jamhuuriyadda Turkiga Mudane Recep Tayyip Erdoğan,iyagoo ka wada hadlay iskaashiga dhinacyada amniga, horumarinta dhaqaalaha iyo maalgashiga ee ka dhexeeya labada dal.

7- Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre, ayaa ummadda Islaamka, gaar ahaan shacabka Soomaaliyeed meel kasta oo ay joogaan ugu hambalyeeyay munaasabadda barakaysan ee Ciidul-Adxaa

8- Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre ayaa booqday magaalada taariikhiga ah ee Carta ee dalka Djibouti oo ahayd halkii lagu soo dhisay Jamhuuriyadda saddexaad ee Soomaaliya, sanadkii 2000.

9- Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre ayaa magaalada Djibouti kulan kula yeeshay Madaxweynaha Jamhuuriyadda ee Djibouti Mudane Ismaaciil Cumar Geelle, iyagoo ka wadahadley xiriirka labada dal, arrimaha amniga, siyaasadda, dhaqaalaha iyo xaaladda gobolka.

10- Golaha Wasiirrada oo ansixiyey magaacabista Taliyaha cusub ee Agaasimaha Hey’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka Mudane Mahad Maxamed Salaad.

11- Golaha wasiiradda oo yeeshay kulan diiradda lagu saaray qiimeynta amniga dalka iyo diyaar-garowga munaasabadaha ciidda, toddobaadka xorriyadda iyo imtixaanka shahaaddiga ah ee heer qaran.

12- Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka Mudane Saalax Axmed Jaamac ayaa soo xiray shirweynaha Qaran ee Maareynta Hubka, Rasaasta iyo Ka Hortagga Qaraxyada Macmalka ah oo muddo labo maalmood ah ka socday magaalada Muqdisho.

13- Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenka Mudane Saalax Axmed Jaamac ayaa Muqdisho ka furay Shirweynaha Qaran ee Isbeddelka Cimillada oo Wasaaradda Deegaanka iyo Isbedalka Cimilada soo qaban-qaabisay.

14- Wasiirka Gaashaandhigga Axmed Macallin Fiqi ayaa la kulmay Taliyaha Ciidanka Difaaca Talyaaniga, General Luciano Portolano oo booqasho ku yimid dalka.

15- Dowladda Soomaaliya ayaa markii ugu horraysay ku guuleysatay xubinnimada Golaha Fulinta ee UN-Habitat, taasoo qaabilsan Qorsheynta Magaalooyinka & Maareynta Dhulka iyo Wax kaqabadka Cimilada.

16- Wasiirka Waxbarashada, Hiddaha iyo Tacliinta Sare Faarax Sheekh Cabdulqaadir ayaa dhagax dhigay dugsi waxbarasho oo gaar u ah gabdhaha Soomaaliyeed oo laga dhisayo magaalada Muqdisho.

17- Wasiirka Arrimaha Guddaha, Federaalka Iyo Dib-u-Heshiisiinta Cali Yuusuf Cali Xoosh ayaa guddoomiyay kulanka guddiga qabanqaabada xuska maalmaha xorriyadda iyo midnimada ee sannad guurada 65-aad ee 26-da Juun iyo 1-da July .

18- Wasiirka Shaqada iyo Arrimaha Bulshada Mudane Yuusuf Maxamed Aadan ayaa magaaalada Geneva ee dalka Switzerland , halkaas oo uu kula kulmay Wasiirka Shaqada ee Turkiga Prof. Dr Vedat Işıkhan.

19- Wasiirka Shaqada iyo Arrimaha Bulshada Mudane Yusuf Mohamed Aadan ayaa magaalada Geneva uga qeybgalay Shirweynaha 113-aad ee Shaqaalaha Caalamiga ah oo looga hadlay mabaadii’da aasaasiga ah iyo xuquuqda shaqaalaha

20- Guddoomiyaha Aqalka Sare ee Baarlamanka Federaalka Soomaaliya Mudane Cabdi Xaashi Cabdullaahi ayaa magaalada Moscow kulan kula yeeshay Guddoomiyaha Golaha Federaalka ee Baarlamaanka Federaalka Ruushka, Marwo Valentina Matvienkog.

21- Wasiiru Dowlaha Amniga Gudaha Maxamed Cali Xagaa ayaa kulan gaar ah la yeeshay masuuliyiin ka socotay hay’adaha amniga dowladda iyo wakiillo ka socday Hay’adda Xafiiska Hawlgalka Qaramada Midoobay ee Soomaaliya (UNTMIS).

22- Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Taliska Ciidamada Mareykanka ee Afrika (AFRICOM) ayaa si’ wadajir ah u fuliyay laba duqeymo oo cirka ah oo lagu beegsaday kooxda Khawaarijta ee Daacish.

23- Wasaaradda Caafimaadka iyo Daryeelka Bulshada ayaa ku wareejisay seddax gaari oo cusub oo nooca gargaarka degdega ah, maamulka caafimaadka ee Gobolka Hiiraan.

24- Wasiirka Maaliyadda Biixi Iimaan Cige ayaa ku guuleeystay abaal marinta Wasiirka Maaliyadda ee Afrika 2025-KA oo ay bixiso African Leadership Magazine, kaddib, codeyn dhanka online-ka ka dhacday.

25- Wasiirka Ganacsiga iyo Warshadaha Mohamoud Adan Geesood ayaa magaaladda Arusha ee dalka Tanzania ugu qeyb-galay shirka meertada 46-aad ee Golaha Ganacsiga, Warshadaha, Maaliyadda, iyo Maalgashiga ee Ururka Bariga Afrika.

26- Wasiiru Dowlah Beeraha iyo Waraabka Mudane Asad Cabdirisaaq Maxamed ayaa ka qeyb-galay shirka ( IFAD Innovation Day 2025) uu soo qabanqaabiyeey Sanduuqa Caalamiga ah ee Horumarinta Beeraha ee IFAD oo ka dhacay Talyaaniga.

27- Danjire Cabdixakiin Maxamed Axmed (Dhoobo Daareed) ayaa warqadaha aqoonsiga danjirannimo u gudbiyay Madaxweynaha Jamhuuriyadda Yemen.

28- Wasiirka Qoyska iyo Hormarinta Xuquuqul Insaanka Marwo Khadiija Maxamed Al-Makhzoumi ayaa u furtay Imtixaan qoraal ah xubnaha u tartamaya Guddiga Madaxa Bannaan ee Xuquuqul Insaanka Qaranka.

29- Taliyaha Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed Sarreeye Gaas Odawaa Yuusuf Raage, ayaa magaalada Muqdisho kulan kula qaatay Taliyaha Ciidanka Talyaaniga, General Luciano Portolano, oo booqasho rasmi ah ku yimid dalka.

30- Ciidanka Booliska Soomaaliyeed oo gacanta ku dhigay eedeysane Maxamed Xasan Aadan, oo ku kacay falal marin habaabin bulsho iyo sumcad xumeyn uu u geystay Ciidamada Qaranka.