Wasiirka Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska, Mudane Daa’uud Aweys Jaamac, ayaa maanta xafiiskiisa ku qaabilay Safiirka Midowga Yurub ee Soomaaliya, Karin Johansson.

Wasiirka iyo Safiirka Midowga Yurub ayaa ka wada hadlay iskaashiga iyo horumarinta dhinacyada dhaqanka iyo wacyigelinta bulshada.

Wasiir Daa’uud Aweys ayaa ku bogaadiyay Midowga Yurub taageerada iyo wadashaqeynta wanaagsan ee ay la leeyihiin Dowladda Federaalka Soomaaliya, gaar ahaan kaalinta Midowga Yurub ee ku aaddan horumarinta dhaqanka iyo dhiirrigelinta nabadda.

Daljire Karin ayaa dhankeeda xustay inay doonayaan inay sii laba-laabaan hawlaha ay ka wadaan Soomaaliya, iyadoo intaa ku dartay in dalka uu sameynayo horumar dhinacyo badan leh oo abuura rajo cusub.

Kulanka waxaa sidoo kale goob joog ka ahaa mas’uuliyiin ka kala socday Wasaaradda Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska iyo Midowga Yurub.

Ciidamada Xoogga Dalka Soomaaliyeed ee dhawaan gacanta ku dhigay deegaanka Bariire ee gobolka Shabeellaha Hoose ayaa soo bandhigay Hub, Saanad Ciidan oo kala duwan, Horjooge iyo Maleeshiyaad ka tirsan Khawaarijta oo lagu qabtay dagaalkii ka dhacay halkaasi.

Taliyaha Ciidanka Dhulka Xoogga Dalka Soomaaliyeed, Jeneraal Sahal Cabdullaahi Cumar, ayaa qabashada Bariire kadib kormeer shaqo ku tagay halkaasi oo Ciidanka Xoogga Dalka iyo saaxiibadooda Ciidamada Uganda ee UPDF ay ka xoreeyeen maleeshiyaadka Khawaarijta, kuna dhigeen casharro lama ilaawaan ah, intii uu socday kormeerka, Jeneraal Sahal ayaa tegay gododkii iyo xarumihii maleeshiyaadka Khawaarijta laga saaray, halkaas oo lagu arkayay meydad badan oo cadawga ah, hub farabadan iyo saanado kale oo ciidan oo ay ka carareen.

Taliyaha Guutada 17-aad ee Kumaandooska Xoogga Dalka, Gaashaanle Cali Cageey, ayaa taliyaha ugu warbixiyay xaaladda amniga iyo sida ay ciidanku u xaqiijiyeen xasilloonida deegaanka.

Taliyaha Ciidanka Dhulka Soomaliyeed Khalid Sheikh Cabdullahi Cumar ayaa bogaadiyay Ciidanka Xoogga Dalka

“Waxaan booqday maanta deegaanka Bariire ee gobolka Shabeellaha Hoose, oo shalay lagu nadiifiyay howlgalka qorsheysan ee guusha leh ee ‘Duufaanta Aamusan’. Guushan waxay timid kaddib markii geesiyada Xoogga Dalka Soomaaliyeed, oo garab ka helaya ciidamada UPDF ee qeybta ka ah AUSOM ay jebiyeen difaacyadii cadowga, lagana furtay hub badan, gacantana lagu dhigay maxaabiis, isla markaana loo geystay khasaare nafeed culus”.

Taliyaha ayaa Bartiisa Baraha Bulshada ku qoray, “Cadowgu waxa uu hore u jaray buundada deegaanka, taas oo muhiim u aheyd isku socodka bulshada, gaar ahaan Beeraleyda, si uu ugu go’doomiyo nolol maalmeedkooda. Maanta, shacabka Bariire waxay dib u heleen xorriyaddooda iyo neecowda dowladnimada, iyadoo ciidanka Qaranku ay xaqiijiyeen in amniga iyo kala dambeyntu dib ugu soo laabato deegaanka, islamarkaana ay ka socdaan howlaha nadiifinta cadowga”.

Isagoo ka hadlaayay kormeerkiisa, “Intii aan ku guda jiray kormeerka, waxaan dhiirrigelin iyo bogaadin u jeediyay geesiyada ciidanka & saaxiibadeen UPDF ee ku sugan jiidda hore, kuwaas oo u taagan difaaca Shacabka. Bariire maanta waa calaamad muujinaysa go’aanka iyo awoodda dowladda Soomaaliyeed ee ku aaddan sifaynta iyo nadiifinta dhulka Soomaaliyeed meel kasta oo cadowgu ku dhuumanayo. Howlgalka ‘Duufaanta Aamusan’ wuu soconayaa ilaa laga xaqiijiyo amniga, midnimada iyo karaamada Qaranka”.

Sawirka kor ka muuqda waa Taliyaha Ciidanka Dhulka ee Xoogga Dalka Soomaaliyeed Jeneraal Sahal Cabdullaahi Cumar iyo Taliyaha Guutada 17-aad ee Kumaandooska GorGor, Gaashaanle Cali Cageey oo kor u haaya Gumac ka mid ah hubka laga furtay dhowr maalin ka hor Argagaxisada Al-Shabaab dagaalkii cuslaa ee Bariire, midkaasoo in ka badan 120 maleeshiyaadkooda ah lagu dilay.

Gumaca ay taliyayasha gacanta ku haayaan waxaa uu u eg yahay nooca la dhahaa (Al Yaasiin ), wuxuuna ku rakibmaa qoriga RPG-7 ee Soomaalida u taqaan ‘SABANKA’, kaasoo garabka laga tuuro. Gumacaan loo bixiyay ‘Al Yaasiin’ waa garneyl ay farsamadiisu aad u sareyso.

Gumaca Al-Yaasiin ayaa awood u leh inuu duleeliyo Taangiyada iyo Gawaarida Gaashaaman, islamarkaana burburiyo, iyadoo dagaalka Gaza lagu arkay awoodiisa, waxaana la sheegaa in laba marxaladood uu qarxo, iyadoo gumaca Afka hore uu shaqada u fududeeyo midka labaad oo qaraxa xooggan wata.

Inkastoo Khubarada Soomaaliyeed ee Hubka aysan wax tafaasiil ah ka bixin Gumacaan, balse waxaa loo maleynayaa inuu yahay ‘ Al-Yaasiin’. “Dowlada federaalka Soomaaliya waa inay arrintaasi ku baraarugtaa oo qorshaha lagu darsadaa”, sida uu qabo Falanqeeye arrimaha Amniga ah.

Dhinaca kale Wasiirka gaashaandhiga xukuummadda Federaalka Soomaaliya oo dhawaan qabtay shir jaraa’id ayaa faah faahin ka bixiyey howlgal socday muddo toddobaad ah oo Ciidanka Xoogga Dalka oo kaashanaya Ciidamada Difaaca Uganda ee qeybta ka ah howlgalka Midowga Afrika ee Soomaaliya (AUSSOM) ay ka wadeen deegaanno ka tirsan gobolka Shabeellaha hoose, wuxuuna xaqiijiyey howlgalkan intii uu socday in lagu dilay in ka badan 120 ka tirsan Khawaarijta Al-shabaab sidoo kalena lagu dhaawacay tiro kale oo intaasi ka badan, kuwa noolna gacanta lagu dhigay.

Wasiirka Gaashaandhigga ayaa bogaadiyey ciidanka xoogga iyo taageerada Saaxiibada Caalamku la garab joogaan Dowladda Soomaaliya” ciidankeenna waad guulaysateen, waxaad kor u qaadeen niyadda shacabka Soomaaliyeed, waxaa weeye dagaalku wuu soconayaa ilaa dhamaan dhulka Soomaaliya laga nadiifinayo kooxaha Khawaarijta”ayuu yiri Wasiir Fiqi.

Ciidanka xoogga ayaa gacanta ku dhigay dhamaan goobihii Khawaarijtu ku dhuumanaysay waxayna Ciidanku hadda wadaan hawlgalo lagu ururinayo Maydadkii iyo hubkii ay ka carareen khawaarijta.

Weriye ka tirsan Warhaabinta Dowladda Zakariye Qaasim Bagax, oo ku sugan Bariire, ayaa la kulmay labo ka mid ah khawaarijta oo lagu qabtay howlgalka guuleystay ee Bariire.

Maxbuuska koowaad, oo ah mid ka mid ah horjoogayaasha arxanka daran ee Khawaarijta, ayaa silsilad ku xiray geed weyn salkiisa, iyagoo ku talagalay in uu dagaallamo ilaa uu ka dhinto, hase yeeshee, ciidanka Qaranka ayaa nolosha ku qabtay.

Bariire waxaa loogu tegay wax yaab leh, dhagarqabahaan waxaa Geedka loogu xiray inuu aad u dagaalamo oo uusan cararin, markii rasaastu ka dhamaatay, isaguna uu dhima waayey ayaa nolosha lagu qabtay, waxaanana sida ka muuqata sawirka. Bal eeg arxan darrada Khawaarijta, Wiilkaan yarka ah ee aan 15 sano gaarin ayay silsilad iyo qunful kula xireen geed si uu ugu dagaalamo ilaa uu ka dhinto

“kan labaad ayaa la qabtay isagoo dhaawac ah, waxaana hadalladiisa laga fahmay inuu yahay horjooge dhagar badan, wuxuuna sheegay in maleeshiyaadkii uu watay, oo dagaalka lagu laayay, uu gurmad ahaan uga keenay degmada Jilib ee gobolka Jubbada Dhexe”sida uu sheegay.

Deegaanka Bariire waa magaalo-beereed istiraatiiji ah oo 73 kiiloomitir (45 mayl) koonfur-galbeed kaga beegan caasimadda Muqdisho, waxay kaloo ku fiican tahay dhaqashada Xoolaha, gaar ahaan Lo’da.

Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya oo ay weheliso Xoghayaha Arrimaha Dibadda ee Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Afrika, Salma Bakhita Mansuur, ayaa shir guddoomiyay furitaanka dhismaha cusub ee Safaaradda Soomaaliya ee dalka Algeria.

Xafladda oo ay ka qeyb galeen xubna sare oo katirsan bahda diblomaasiyadda ayaa waxa hadal ka jeediyay Xoghayaha Arrimaha Dibadda ee Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Afrika,Salma Bakhita Mansu taa oo ka hadashay xiriirka tariikhiga ah ee labada dal iyo taageerada wadajirka ah ee ay muujiyeen sannadihii la soo dhaafay. Waxa ay xaqiijisay sida ay Aljeeriya uga go’an tahay in ay sii wado kala shaqaynta Soomaaliya si loo xoojiyo iskaashiga dhinac walba ah, gaar ahaan marka la eego xubinnimada labada dal ee Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay, kaas oo bixiya fursado waaweyn oo wadatashi iyo isku-dubbarid lagu difaacayo arrimaha Afrika iyo horumarinta danaha qaaradda.

Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, mudane Cabdisalaam Cabdi Cali, ayaa uga mahad celiyey dowladda Aljeeriya taageerada ay mar walba la garab taagan tahay shacabka Soomaaliyeed iyo midnimadooda, isagoo xusay in xiriirka labada dal uu yahay mid taariikhi ah oo sal adag leh.

Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Wasiir Cabdisalaam Cabdi Cali , ayaa maanta kulan muhiim ah la qaatay Wasiirka Arrimaha Dibadda ee dalka Aljeeriya, Mudane Axmed Ataf, kaas oo ka dhacay magaalada Aljeres, caasimadda dalkaas.

Kulankan ayaa diiradda lagu saaray xoojinta xiriirka labada dal ee Soomaaliya iyo Aljeeriya, gaar ahaan dhinacyada difaaca, amniga, waxbarashada, farsamada gacanta, iyo xoolaha. Labada Wasiir ayaa isla gartay in la dhiso guddi heer Wasiir ah oo labada dal ka dhaxeeya, si loo adkeeyo iskaashiga labada dowladood, loona horumariyo xiriirka labada dhinac.

Intii uu socday kulanka, waxaa sidoo kale laga hadlay arrimaha gobolka, oo ay kamid yihiin xaaladaha ka taagan Suudaan, marinka Gaza, Geeska Afrika iyo gobolka Saaxil. Labada dhinac ayaa muujiyey muhiimadda ay leedahay wadashaqeyn dhab ah si loo helo xasilooni waarta oo ka hana qaadda guud ahaan gobolka.

Wasiir Cabdisalaam ayaa uga mahad celiyey dowladda Aljeeriya taageerada ay mar walba la garab taagan tahay shacabka Soomaaliyeed iyo midnimadooda, isagoo xusay in xiriirka labada dal uu yahay mid taariikhi ah oo sal adag leh.

Dhankiisa, Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Aljeeriya, Mudane Axmed Ataf, ayaa isna uga mahad celiyey dhiggiisa Soomaaliyeed booqashada iyo dadaallada uu ku bixinayo xoojinta xiriirka labada dal. Wuxuu sidoo kale ballan qaaday in dowladda Aljeeriya ay sii wadi doonto taageerada ay siiso Soomaaliya.

Wasiirka Gaashaandhigga XFS, Mudane Axmed Macallin Fiqi, ayaa maanta xafiiskiisa ku qaabilay Marwo Qurat-ul-Ain Sadozai, Agaasimaha Taageerada Hawlgalka ee Xafiiska Taageerada Qaramada Midoobay ee Soomaaliya (UNSOS).

Kulanka ayaa looga wada hadlay sidii loo xoojin lahaa iskaashiga istiraatiijiga ah ee ka dhexeeya Wasaaradda Gaashaandhigga iyo UNSOS. Waxay si gaar ah uga wada hadleen taageerada howlaha amniga, qalabaynta Ciidanka Xoogga Dalka, iyo sidii loo horumarin lahaa awoodda hay’adaha amniga ee dalka.

Wasiir Fiqi ayaa uga mahadceliyay UNSOS kaalinta muhiimka ah ee ay ka qaadato dhismaha awoodda ciidamada iyo guulaha laga gaarayo dagaalka ka dhanka ah kooxaha Khawaarijta.

Agaasimaha Guud ee Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadda Mudane Mustafe Sheekh Cali Duhulow ayaa kulan muhiim ah la yeeshay Safiirka Dowladda Maraykanka ee Soomaaliya, Mudane Richard Hiley, iyo Madaxa Arrimaha Siyaasadda iyo Dhaqaalaha, Matthew Younger.

Kulanka ayaa looga hadlay iskaashiga ku saabsan Maaraynta Amniga Xuduuddaha, Aqoonsiga baasaboorka Soomaaliyeed, Hirgelinta nidaamka cusub ee PISCES oo ay Maraykanku taageeraan, iyo Hirgelinta nidaamyada isku-xirka adeeg bixinta baasaboorka ee HSJ iyo NIRA iyo barnaamijyada lagu xoojinayo kobcinta awoodda iyo xirfadda shaqaalaha Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadda.

Taliska Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed wuxuu shaacinayaa in saaka abaare 7:00 subaxnimo howlgal qorsheysan laga fuliyay deegaanka Warta Eey Duure, oo 30 km waqooyi kaga beegan magaalada Xudur, lagu dilay horjooge ka tirsan kooxda Khawaarijta Al-Shabaab.

Horjoogahan oo lagu magacaabo Cabdullaahi Abuukar Cali ayaa ka mid ahaa horjoogayaasha sare ee Khawaarijta, isagoo xilal kala duwan ka soo qabtay gobolka Bakool. Waqtigan, wuxuu Khawaarijta ugu magacaawnaa madaxa maaliyadda kooxda ee gobolka, sidoo kalena wuxuu ahaa horjoogihii u qaabilsanaa askareynta carruurta yaryar ee si qasab ah loogu daro maleeshiyaadka.

Taliska CXDS wuxuu caddeynayaa in howlgalka uu ahaa mid qorsheysan oo bartilmaameed gaar ah lagu qaaday, isla markaana lagu burburiyey shabakad Khawaarij ah oo ka howlgeli jirtay deegaankaas.

Kaalinta Dad-dhigista ee dhisidda Kaabayaasha iyo Nidaamvada Dhijitaalkaah ee Aqoonsiga Sharci ee Qaaradda Afrika

Afrika waxay maanta xusaysaa Maalinta Sideedaad ee Dad-dhigista iyo Tirakoobka Xaaladaha Madaniga ah (CRVS), oo ku beegan 10-ka Agoosto 2025. Xuskan oo sanadkii siddeedaad si xiriir ah loo qabanayo ayaa ah calaamad cad oo muujinaysa sida ay dawladaha Afrika uga go’an tahay inay soo afjaraan maqnaanshiyaha ay malaayiin muwaadiniin Afrikaan ah uga magan yihiin diiwaannada rasmiga ah, taas oo ka hor istaagta helitaanka xuquuqda, adeegyada aasaasiga ah, iyo ka qaybgalkahorumarka qaranka.

Maalinta Dad-dhigista iyo Tirakoobka Xaaladaha Madaniga ah (CRVS) ee Afrika waxaa lagu aasaasay go’aankii ka soo baxay Kal-fadhigii 32-aad ee Golaha Fulinta Midowga Afrika sanadkii 2018. Ujeeddada maalintan waa in kor loo qaado wacyiga ku saabsan muhiimadda nidaam CRVS oo shaqaynaya, isla markaana loo helo taageero buuxa oo lagu xoojinayo dadaallada qaran iyo kuwa goboleed. Sidoo kale, xuskan waa madal lagu mideeyo hay’adaha dowliga ah, bulshada rayidka, ururrada caalamiga ah, iyo daneeyayaasha kale si loo hubiyo in kheyraadka CRVS si hufan loo isticmaalo.

Sanadkan, halkudhegga mowduuca waa “Dad-dhigis ah Aasaaska Kaabayaasha iyo Nidaamyada Dhijitaalka ee Aqoonsiga Sharci ee Afrika”. Mowduucan wuxuu muujinayaa kaalinta muhiimka ah ee Dad-dhigistu ee dhismaha mustaqbal dhijitaal ah oo lagu kalsoonaan karo, loo wada dhan yahay, ammaan ah, isla markaana xaqiijinaya in qof walba lagu daro nidaamka rasmiga ah ee dowladeed.

Wasaaradda Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib-u-heshiisiinta XFS waxay ugu bishaareyneysaa in Dalkeennu uu maanta ka hirgelay adeegga dhijitaalka dad-dhigista mideysan, kaas oo ay adeegsadaan degmooyinka dalka marka ay diwaangelinayaan dhalashada, Guurka, Furiinka iyo Dhimashada, diiwaankasta waxaa uu kujiri doonaa diiwaanka qaranka, waxaana uu xal u noqonayaa caqabadaha soo noqnogday iyo culeyska kajira helidda cadeymaha dhalashada, guurka, furiinka iyo dhimashada.

Hirgelinta wajiga hore ee adeegga waxaa uu ka dhaqangalay 19 degmo oo ku kala yaala Dowlad_Goboleedyada Jubbaland, Koonfurgalbeed, Hirshabeelle, Galmudug iyo Waqooyi Bari waxaa ayna kala yihiin: Caabudwaaq, Cadaado, Dhuusamareeb, Gaalkacyo, Balcad, Warsheekh, Buuloburde, Baladweyne, Jowhar, Afmadow, Buuloxaawo, dhoobley, Garbahaarey, Kismaayo, Baraawe, Diinsoor, Waajid, Xudur, Laascaanood.

Wasaaraddu waxay hadda gacanta ku haysaa sidii nidaamka iyo Adeegga Dhijitaalka ee Dad-dhigista Midaysan loogu xiri lahaa adeegyada Dawladda sida: Caafimaadka, Waxbarashada, Aqoonsiga Qaranka iyo Baasaboorka iyo Socdaalka. Sidoo kale, Wasaaraddu waxay qorshaynaysaa adeegga Dhijitaalka ee Dad-dhigista Midaysan lagu fidiyo lana gaarsiiyo heer gobol iyo heer degmo si loo gaaro dadka ku nool meelaha fogfog.

Ugu dambeyn, Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya waxay ku xoojinaysaa baaqa Afrika ee ku aaddan in Dad-dhigista iyo Tirakoobka Xaaladaha Madaniga la hormariyo si loo xaqiijiyo in dhammaan muwaadiniinta Qaaradda Afrika u noqdaan kuwa tirsan oo ku jira diiwaanka rasmiga ee Dawladda.

Wasiirka Amniga Gudaha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya General Cabdullaahi Sheekh Ismaaciil (Fartaag), ayaa xafiiskiisa ku qaabilay wafdi ka socda dalka Ciraaq oo uu hoggaaminayo La-taliyaha Wasiirka Arrimaha Gudaha Sarreeye Guud Ziyad Daha Cali iyo Agaasimaha Waaxda Iskaashiga Caaalmiga ah ee Wasaaradda Arrimaha Gudaha Ciraaq Sarreeye Gaas Calaa Canshuur Manaati oo maanta dalka ku yimid booqasho rasmi.

Kulanka ayaa diiradda lagu saaray xoojinta xiriirka walaaltinimo ee Soomaaliya iyo Ciraaq, iyadoo si gaar ah looga hadlay iskaashiga dhinacyada amniga, la-dagaallanka argagixisada, tababarrada ciidamada iyo isdhaafsiga khibradaha.

General Fartaag oo uga mahadceliyey safarka ay ku yimaadeen dalka, ayaa xusay in booqashadani ay tahay tallaabo lagu xoojinayo wada-shaqeynta iyo iskaashiga labada dal, gaar ahaan dhinaca amniga.

Booqashadani waxa ay daba socotaa safarkii uu Wasiirka Amniga Gudaha Soomaaliya uu ku tagay dalka Ciraaq iyo hishiiskii iskaashiga Amni ee Labada wasaarood ay Kala saxiixdeen, kuna qotomay Xoojinta iskaashiga dhinaca Amniga, isdhaafsiga khibradaha iyo ka faa’iideysiga khibrada Ciraaq ee dhinaca la dagaalanka argagixisada.

Weriye Zakariye Qaasim Bagax oo ku sugan Bariire ayaa la kulmay labo ka mid ah maxaabiista dagaalka ee Khawaarijta looga qabtay howlgalkii guuleystay ee Bariire, midka koowaad, horjoogayaasha arxanka daran ee Khawaarijta ayaa silsilad kula xiray Geed weyn, iyagoo ku talagalay in uu dagaalamo ilaa inta uu ka dhinto, balse geesiyaasha Qaranka ayaa nolosha ku qabtay.

Kan labaad waxaa la qabtay isagoo dhaawac ah, waxaana hadalladiisa laga fahmay inuu yahay horjooge dhagar badan, wuxuu sheegay in maleeshiyaadkii uu watay oo dagaalka lagu laayey uu gurmad ahaan uga keenay degmada Jilib ee gobolka Jubbada Dhexe.

Wareysiyo xasaasi ah oo xog badan ay ku soo bandhigayaan xubnahaan maxaabiista ah ayaad saacadaha soo socda ka daawa doontaan Warbaahinta Qaranka Soomaaliyeed.