Tababrkan oo ay soo qabanqaabiyeen Ururka Ardayda Soomaaliyeed ee jaamacadda Kampala, socdayna muddo hal maalin ah laguna  barayay qaabka, ayaa ka dhacay Jaamacadda Kampala.Munaasabadda Xiritanka tababarka ayaa waxaa goob joog ka ahaa Xoghayaha labaad ee Safaaradda Soomaaliya ee Uganda mudane Guulled Xuseen Maxamed, Masuulliyiinta Jaamacadda KU, Madaxda ururka ardayda Soomaaliyeed ee jamacadda, Aqoonyahano iyo marti sharaf kale.

Ugu horeyn Guddoomiye ku-xigeenka Jaamacadda Kampala ayaa ardayda Soomaaliyeed ku amaanay doorka fiican aay ku leeyahiin Jamaacadda, waxuuna ardayda tababarka loo soo xiray kula dardaarmay inay sii wadaan dadaalkooda.

Dhanka kale Xoghayaha Labaad ee Safaaradda Guuleed Xuseen Maxamed oo ka hadlay munaasabadda ayaa ardayda u sheegay tababarka aay ka faa’ideysteen inay Wallaalahood Soomaaliyeed ugu faa’ideyaan, si berri loo helo jiil war qora.

Gabagabadii Madaxa Ardayda Soomaaliyeed ee Jaamacadda KU Cali Wardheere ayaa sheegay ujeedada aay tababarkan u qabteen uu yahay guud ahaan Ardayda Soomaaliyeed ee wax ka barata jacamadaha Uganda inay bartan qaabka wax loo qoro.

Ururka Midowga Afrika ayaa shaaciyey tirada rasmiga ah Dalalka Afrika ee uu gaaray caabuqa Coronavirus oo ka soo billowday Dalka Shiinaha.

War-saxaafadeed kasoo baxay Ururka Midowga Afrika ayaa lagu sheegay in kiisas la xariira cudurkaasi Covid-19 laga helay Waddamada Algeria, Nigeria, Egypt, Morocco, Senegal iyo Tunusia.

Midowga Afrika ayaa sidoo kale ku baaqay in la muujiyo feejignaan dheeri ah, si looga hortago in cudurka uu u sii gudbo Dalalka kale ee Qaaradda.

Coronavirus oo hadda si weyn ugu sii fidaya Dunida ayaa waxaa u dhintay Dad badan, kuwaas oo badi ku noolaa Waddanka Shiinaha oo uu caabuqaan ka soo billowday.

Hay’adda Tamarta Atomigga Caalamiga ah ee IAEA ayaa Dowladda Iiraan ku eedaysay inay hareer martay sharciyada Caalamiga ah ee la xiriira xakameynta Hubka Nucliyerka.

Barnaamijka Nukliyeerka ee Iiraan ayaa la sheegay inuu si weyn u sii kobcayo isla markaana ay jiraan goobo cusub oo ay xukuumadda Tehran si qarsoodi ah ugu farsamayso barnaamijkeeda ku saabsan bacriminta macdanta Yuraaniyamka ee laga farsameeyo  Nukliyeerka.

Hay’ada IAEA, ayaa Dowladda Iiraan ku dhaleeceysay sida ay ugu guuldarreysatay inay ka jawaabto su’aalaha la xiriira howlaha Nukliyeerka, waxanay sheegtay in ay Tehtan dooneyso inaan lala socon howleheeda ku aaddan Hubka halista ah iyo qaabka ay u shaqeeyaan

Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda Xukuumadda Federaalka ah ee Soomaaliya Cabdiraxmaan Ducaale Beyle oo ku sugan dalka Ivory Coast ayaa waxaa uu halkaasi kula kulmay Madaxweynaha Bangiga Horumarinta Afrika Akinwumi Adesina.

Kulan ay yeesheen labada mas’uul ayaa waxaa ay uga wada hadleen dib u habeynta horumarka dhaqaalaha Soomaaliya, muhiimadda ay leedahay xoojinta wadashaqeynta iyo horumarinta xiriirka ka dhaxeeya Soomaaliya iyo Bangiga Hormarinta Afrika kadib deynta cafinta.

”Waxaan ku faraxsanay in Madaxweynaha Bangiga Hormarinta Afrika Akinwumi adesina aan ka wada hadalnay dib u habeynta iyo horumarka dhaqaalaha Soomaaliya”, sidoo kale waxaan isla qirnay muhiimadda ay leedahay xoojnta wadashaqeynta iyo horumarinta xiriirka ka dhaxeeya Soomaaliya iyo Bangiga Horumarinta Afrika kadib deynta cafinta.

”Waxaan aad ugu mahadcelinayaa madaxweynaha, Ra’iisul wasaaraha iyo shacabka Soomaaliyeed ee nagu garab istaagay xaqiijinta guulaha aan ka gaarnay is badalka Maaliyadda waxaan si gaar ah u bogaadinayaa Shaqaalaha Wasaaradda Maaliyadda iyo Wasaraadaha kale ee dalka oo dhamaantood si loo gaaro guushan u huray wax kasta oo ay awoodeen” sidaa waxaa yiri wasiir beyle.

Qaar ka mid ah Waxgaradka Magaalada Xudur ee Gobolka Bakool ayaa ka hadlay noocyada duur joogta Gobolka Bakool laga heli jirey, sida qaar kood u dabar go’een iyo ahmiyaha ay leedahay in la ilaaliyo Duur joogta.

Duur-joogta dabar go’aday waxa ka mid ah Goronyada, Maroodiga, Geriga, Baciidka iyo Goodirka, waxyaabaha  sababa in ay deegaanka ka suulaan ayaa lagu sheegay abaaro is daba joog ah oo soo noq noqday iyo bilaa macni daro loo laayo, maadaama cid sigaar ah u xanaanysa aysan jirin muddadii 30-ka sano a ee la soo dhaafay.

In kastoo ay jiraan kuwo fara ku tiris ah oo wali haraadi ku ah ayaa kuwa u adkeystay ugaarsiga iyo dhibaatada kale ee soo wajahday oo weli deegaanada laga helo waxa ka mid ah Deerada, Sagaarada, Diinka, Bakeylaha, Haramacadka, Dawacda, Dabagaalaha, Dhurwaayga, Daanyeerta iyo kuwo kale.

Maxamed Xasan Aadan oo ku magac dheer (Macalin Shig shigow) waxa uu ka mid yahay Waxgaradka Magaalada Xudur, waxaana wax ka weydiinay abaarihii iyo dagaaladii sokeeyey ee dalka soo marey sida ay u saameeyeen duur joogtii deegaanadaan caanka ku aheyd.

Macallin Shig shigow ayaa intaasi ku darey in bulshada ay ka tashadaan sidii loo badbaadin lahaa Xaywaanada duur joogta ah oo cid kale looga sugin in ay u doodo xuquuqda xaywaanada, wuxuna sheegey in uu aaminsan yahay in haddii ugaarsiga ka ganacsiga iyo barakicinta laga daayo ay dib deegaanka ugu soo laabanayaan.

Dhinaca kale Cabdi Aamiin Isaak oo isna ka mid ah waxgaradka Degmada Xudur ayaa qaba in maleeshiyada argagaxisada alshabaab ay sabab u yihiin dabar go’a Xaywaanada duur joogta ah maadaama ay qaarna cunaan qaarna ay kabarakiciyeen dhulkii howdka ahaa oo ay ku noolaayeen, iyagoo ka carara meelaha ay colaaddu iyo abaartu ka jirto.

Sida la ogyahay Alshaab waxay hoy ka dhigteen oo hadda ku dhuumaaleysanayaan dhuulkii lama degaanka ahaa oo xayawaanada duur joogta ah ku dhaqmi jireen.

Cabdi Amiin isak ayaa sheegey in Xayawaanada la barakiciyey ay gudaha u galeen dowladaha deriska nala ah sida Itoobiya iyo Kenya, wuxuuna bulshada ugu baaqey in ay ka waan toobaan ugaarsiga iyo xaalufiinta duur joogta.

Bayaan kasoo baxay qaramada midoobay ayaa lagu sheegay in ay ka xun tahay xaaladda ka aloosan xuduudka Turkiga iyo Giriiga, iyadoo tusaale usoo qaadatay dhacdooyinkii dhowaan ka dhacay goobaha ay dadka qaxootiga ah ay joogaan, waxayna ku tilmaamtay kuwo kasoo horjeeda xuquuqda aadanaha.

Hay’adda qaxootiga ee qaramada midoobay ee UNHCR  ayaa sidoo kale sheegtay inay ka walaacsan tahay waxyaaladiii u danbeeyey ee lagu sameeyey dadka qaxootiga ah ee  doonayay in ay u  gudbaan  dalalka Yurub.

Qaramada midoobay waxay ugu baaqday masuuliyiinta dawladda Giriiga inaysan isticmaalin rabshado xad dhaaf ah oo ka dhan ah muhaajiriinta, sidoo kale waxay ugu baaqday dadka  muhaajiriinta ah inay ixtiraamaan amniga xuduudaha u dhexeeya labada waddan .

Dhanka kale, af hayeenka sanduuqa qaramada midoobay u qaabilsan caruurta ee UNICEF  Marixi Mercado ayaa waxay sharraxday in dadka tahriibayaasha ah ee ku sugan xadka Turkiga iyo Giriiga ay %40 ay yihiin haween iyo carruur loona baahan yahay in aan dhibaato loo gaysan.