Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee dowladda Mareykanka ayaa shaacisay in Cabdullaahi Cismaan Maxamed iyo Macallin Ayman ay yihiin hoggaamiyeyaasha sarsare ee Al-Shabaab oo fadhigoodu yahay Soomaaliya.

Cabdullaahi Cismaan Maxamed, oo ah sarkaal sare oo ka tirsan Kooxda Al-Shabaab oo sidoo kale loo yaqaan “Injineer Ismaaciil,” waa khabiirka sare ee kooxda argagixisada ee mas’uul ka ah guud ahaan maaraynta hawlgallada, qaraxyada iyo soo saarista ee Al-Shabaab. Sidoo kale wuxuu lataliye gaar ah u yahay waxa loogu yeero “amiirka” Al-Shabaab waana hoggaamiyaha garabka warbaahinta Al-Shabaab, al-Kataib.

Macallin Ayman waa hoggaamiyaha Jaysh Ayman, oo ah unug ka tirsan Al-Shabaab oo weeraro argagixiso iyo hawlgallo ka fuliya Kenya iyo Soomaaliya. Ayman wuxuu mas’uul ka ahaa diyaarinta weerarkii January 2020 ee ka dhacay Camp Simba agagaarka Manda Bay ee dalka Kenya, kaasoo ay ku dhinteen hal xubin oo ka tirsan ciidamada Mareykanka iyo laba qandaraasle Mareykan ah.

Al-Shabaab, oo Wasaaradda Arrimaha Dibadda Mareykanka u aqoonsatay inay tahay Urur Argagixiso bishii Maarso 2008, waa mid ka mid ah ururada ugu halista badan kooxaha al-Qa’ida. Waxay sii waddaa in ay khatar geliso nabadda, amniga, iyo xasilloonida Soomaaliya, iyo sidoo kale Kenya Ayey tiri waaxda arrimaha dibadda ee dowladda Mareykanka.

Waxa ay intaasi ku dartay, Dowladda Mareykanka in ay ka go’antahay in ay carqaladeyso hababka maaliyadeed ee sharci darrada ah ee Al-Shabaab, iyadoo la xaddidayo awooddeeda ay ku qaadi karto weerarro dheeraad ah oo ka dhan ah dadka rayidka ah, iyo in ay ku taageerto Dowladda Federaalka Soomaaliya carqaladeynta maalgelinta argagixisada iyo in ay si dhow ula shaqeyn doonto dowladaha si loo yareeyo awoodda iyo howlaha kooxaha argagixisada, loolana dagaallamo kooxaha iyo saameynta ay ku leeyihiin Bariga Afrika.

Kadib shaacinta magacyada argagixasadaani, waxaa la mamnuucay in wax macaamil ah lala yeesho Maxamed iyo Ayman waxayna ogeysiineysaa dadweynaha iyo beesha caalamka in Cabdullaahi Cismaan Maxamed iyo Macallin Ayman ay yihiin hoggaamiyeyaasha urur argagixiso.

Wasiirka Shaqada iyo Arrimaha Bulshada Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Duraan Axmed Faarax oo socdaal  ku jooga Puntland, ayaa booqday deegaannada uu saameynta ka geystay Ayaxa ee gobolka Nugaal.

Wasiirka ayaa sidoo kale tagey goobo ay ka socotay diiwaangelinta Qoysaska uu saameeyay Ayaxa, kuwaaso taageerro ka helaya Dawladda.

“Waxaan u nimid halkan si aan u oggaano sida ay ku socoto diiwaangelinta Qoysaska uu saameeyay Ayaxa ee beeralayda ah,kuwaaso qeyb ka ah Qoysas ay Dawladdu taageerro dhaqaale oo soo kabasho ah siin doonto” ayuu yiri Wasiir Duraan oo warbaahinta kula hadlay deegaanka Jibagale ee hoos taga degmada Garoowe.

Duraan Axmed Faarax, wasiirka Shaqada iyo Arrimaha Bulshada Soomaaliya ayaa xaqiijiyay inay Dawladda ka go’antahay sidii dhaqso looga jawaabi lahaa xaaladaha deg degga ah oo uu ka mid yahay Ayaxa saameeyay beeralay badan.

Qoysaska uu saameeyay Ayaxa ee ku nool in ka badan 40 degmo oo dalka oo dhan ah, ayaa lacag caddaan ah muddo lix bil ah ka heli doono mashruuca ka jawaabaya saameynta Ayaxa ee Baxnaano oo qeyb ka ah siyaasadda ilaalinta Bulshada ee Wasaaradda Shaqada iyo Arrimaha Bulshada Xukuumadda Federaalka Soomaaliya.

“ Mashruucan waxaan u daba galeyna si uu guul ugu dhammaan lahaa xilliga loogu talagalay,cidda ku habboona ay uga faa’iideysan lahayd, waa arrin suragalinaysa taageerro ballaaran inay helaan dadkeenna nugul iyo kuwa xaaladaha deg degga ay soo food-saaraan” ayuu ku daray.

Booqashadan waxaa wasiirka ku helisay wasiir ku xigeenka Wasaaradda Shaqada,Shaqaalaha,Dhallinyarada iyo Ciyaaraha Puntland, Hodan Siciid ,madaxa Barnaamijka Baxnaano, Fardowsa Axmed Cabdullaahi iyo mas’uuliyiin kale.

Maamulka gobolka Banaadir ayaa billaabay dayactir lagu sameynaayo xarunta gaadiidka iyo dhul bixinta dowladda hoose oo ay ka muuqdaan burbur xooggan oo ka soo gaaray dagaaladii sokeeye ee ka dhacay dalka.

Xaruntaan oo muhiim u ah adeegyada gaadiidka iyo dhul bixinta ayaa waxaa dayactirkeeda horkacaya agaasime ku xigeenka waaxda howlaha farsamada dowladda hoose mudane Bashiir Shuumbe Shuute.

Xarunta ayaa muddadii ay burbursaneed waxaa ka baxay geedo badan, iyadoo hadda ay billaabatay jarista geedahaas iyo dayactirka xarunta si loogu adeego bulshada caasimadda.

Wafdi uu hugaaminaayo wasiirka warfaafinta Galmudug  Axmed Shire Falagle oo ay qeyb-ka yihiin  guddoomiyaha gobolka mudug ,wasiiro iyo xildhibaano ka tirsan Galmudug ayaa safar ku maraya deegaannada fog ee bariga gobolka mudug.

Masuuliyiinta ayaa u kuurgalaya xaaladaha guud ee ka jira deegaannadaasi waxaana galinkii dambe ee maanta  booqdeen xarumaha bulshada loogu adeego gaar ahaan cisbitaalada ,goobaha waxbarashada iyo sidoo kale ceelasha iyagoo safarkaan shaqo ku maraya deegaanno badan oo hoostaga degmada Jariibaan oo ay maamusho Galmudug.

Dhinaca kale wafdiga ayaa booqday Ciidamo ka mid noqonaya boliiska Soomaliyeed oo Tababar uu uga  socdo deegaanka Afbarwaaqo.

Ciidamo ka tirsan qeybta 27-aad ee xoogga dalka Soomaaliyeed ayaa howl-gal ka sameeyay degaanno hoostaga degmada Warsheekh ee Gobolka Shabeellaha Dhexe, iyaga oo baadi goobayay dadkii ka dambeeyay dil Hooyo & lanba Carruur ah oo ay dhashay, loogu geystay duleedka degmadaasi.

Howl-galkaan ayaa waxaa horkacayay guddoomiyaha gobolka shabeellaha dhexe Axmed Meyre Makaraan, Taliyaha ciidamada ilaalada xeebaha ee maamulka Hir-Shabeelle Ismaaciil Xaadoole, Saraakiil ka tirsan qeybta 27-aad iyo Mas’uuliyiin ka tirsan maamulka degmada Warsheekh,

Ciidamada ayaa  waxaa ay gacanta ku dhigeen 5 Ruux oo lagu eedeeyay inay ka dambeeyeen dilkii foosha xumaa oo xilli habeen ah degaanka xaluule loogu geystay Hooyo umul aheyd iyo laba Carruur ah oo ay dhashay.

Guddoomiyaha Gobalka Shabeellaha Dhexe Axmed Mayre Makaraan ayaa balan ku qaaday in qof walbo oo falkaan ku lug lahaa sharciga lala tiigsan doono.

Degmada Warsheekh ee gobolka Shabeellaha dhexe ayaa bishaan gudaheeda waxaa ka dhacay dilal foolxun oo la xiriira aanooyin qabiil oo Sanadihii la soo dhaafay ka taagan degaannada hoostaga degmooyinka Warsheekh iyo Cadale, waxaana maamulka gobolka shabeellaha dhexe ay sheegeen in ay wax ka qaban doonaan.

Kulan dood cilmiyeed looga hadlay sidii loo heli lahaa jawi iyo xaalad ay Ganacsiyada bilowga ah (start-ups), kuwa yaryar iyo kuwa dhexe (SMEs) ku dhex shaqeeyaan ayna ka soo qeyb-galeen khubaro ganacsi, ganacsiyada bilowga ah (Start-ups), ganacsiyada yaryar iyo kuwa dhexe (SMEs), bankiyada, shirkadaha Ganacsi ee waaweyn, dhallinyarada, bahda waxbarashada, xubno sarsare oo ka tirsan dawladda federaalka Soomaaliya oo uu hoggaaminayo wasiirka Wasaaradda ganacsiga iyo warshadaha Soomaaliya iyo dhammaan ururada Bulshada rayidka ah ayaa maanta lagu qabtay magaalada Muqdisho.

Kulanka waxaa soo agaasimay machadka hal-abuurka, tiknoolojiyada iyo Ganacsiga (IITE) ee Jaamacadda SIMAD.

Kulanka oo ay khudbado ka jeediyeen madaxda bankiyada dalka, wasiirka Ganacsiga iyo madaxweynaha Jaamacadda SIMAD sidoo kalena lahaa dood ay ka qeyb-qaateen qaar ka tirsan ganacsatada magaalada Muqdisho ayaa lagu iftiimiyey qodobo farabadan;

Dood cilmiyeedka kulankaan qeybta ka ahaa ayaa lagu dhex tilmaamay qodobo muhiim ah oo kala sheegeen ka qeyb-galayaasha kulanka.

Waxaa sidoo kale kulanka khudbado muhiim ah ka jeediyey madaxa iyo wasiiro ka kala socda shirkadda, ganacsiyada iyo dawladda Soomaaliya.

Wasiirka ganacsiga iyo wershadaha xukumadda federaalka Soomaaliya Khaliif Cabdi Cumar ayaa sheegay wasaaraddu ay dhiirigalineyso ganacsiyadda bilaawga iyo kuwa dhexe waxaana uu sidoo kale sheegay in loo baahanyahay in dalka hormarkiisa laga shaqeeyo.

War qoraal ah oo ka soo baxay xafiiska arimaha dibadda,barwaaqo sooranka iyo horumarinta dalka UK ayaa lagu sheegay in dowlada Britain ay ku baaqeyso in la qaboojiyo xiisada iyo colaada ka aloosan itoobiya.

Wasiirka arimaha afrika James Duddridge oo qoraalka soo saaray ayaa sheegay in UK ay si dhow ula shaqeyneyso hay’adaha sama galka si uu gargaarka u gaaro dadka dagaalku saameeyay.

Xoghayaha arimaha dibadda UK Dominic Raab ayaa 10 bishaan taleefan Kula hadlay ra’isulwasaaraha itoobiya Abiy Ahmed isagoo xoojiyay muhiimada ay lee dahay in dadka rayidka ay helaan badbaado islamarkaana gargaarka uu gaaro.

Safiirka Britain ee Adis Ababa ayaa isna wada dadaal lagu muujinayo baahida loo qabo in colaada la joojiyo taana ay dhamaan dhinacyada qeyb ka noqdaan.

5 qof ayaa dhimatay 8 kalana waa ay ku dhaawacmeen kaddib markii qof naftii halige ah uu isku qarxiyay Maqaayad laga cunteeyo oo ku dhaw dugsiga tababarka ciidamada Booliska Soomaaliyeed ee Jeneraal Kaahiye.

Kornayl Sadiiq Aadan Cali Afhayeenka Ciidanka Booliska Soomaaliyeed oo la hadlay Warbaahitna ayaa sheegay in falka ka dhacay goobta maqaayadda uu ka dambeeyay qof naftii halige ah oo isku soo rakibay waxyaabaha qarxa,

“Naftii haligaha waxa uu galaaftay nolosha shan qof oo rayid ah iyo isaga oo lix ku ah, waxaana ku dhaawacantay ilaa iyo 8 qof, ciidanka booliska ayaa gar gaar caafimaad u fidiyay dadka shacabka ah ee waxyeelada ka soo gaartay” ayuu yiri Afhayeenka ciidanka Booliska.

Afhayeenka ayaa Ummadda Soomaaliiyeed uga tacsiyadeeyay dadkii shacabka ahaa ee ku nafwaayay qaraxii maanta ka dhacay Muqdisho, waxaana uu Alle uga baryay kuwa ku dhaawacmay in uu u boogdhayo.

Qofka ismidaamiyay ayaa xirnaa jaakadda walxaga qarxa.