Wajiga seddaxaad ee dhameestirka waddada xiriirisa magaalooyinka Gaalkacyo iyo Hobyo ayaa waxaa lagu bilaabay si isku tashi ah, waxaana lagu guuleestay 160KM  oo u dhaxeysa magaalooyinka Hobyo iyo Ceel Guula, kaasi oo lagu dhisay mashruuc.

Wajiga seddaxaad ee dhismaha waddadaan la qorsheynayo in lagu dhiso 105 km, oo u dhaxeeysa magaalooyinka Ceel Guula iyo Gaalkacyo sida uu sheegay Dr Cumar Salaad Cilmi oo ka mid ah madaxda guddiga waddada dhismaha ee (GOB)

Dhismaha waddadan ayaa waxaa gacan balaaran ka geystay Haweenka Soomaaliyeed markii la bilaabay ilaa iyo hadda, waxayna wax lagu farxo ku tlmaameen mira dhalka isku tashiga, iyagoo dhanka kalana codsaday in loo istaago sidii looga qeyb qaadan lahaa dhameystiraka inta yar ee dhiman dhismaha waddadaan.

Guddoomiye ku xigeenka gudiga GOB Axmed Urur ayaa sheegay in xiligii guusha ay dhowdahay, loona baahanyahay inaan laga caajisin ka qeyb qaadashada dhameystirka wajiga sedaxaad ee dhismaha waddadaan.

Ra’iisul wasaaraha Ethiopia Abiy Axmed ayaa khamiistan maanta ah sheegay in ciidanka dowladda la geeyay gobolka galbeedka dalka ee Benishangul-Gumuz, maalin ka dib markii kooxo hubeysan gobolka ku dileen in ka badan 100, degaanka waxaa ka dhacayay rabshado ku saleysan qowmiyadaha.

Arbacadii guddiga qaran ee xuquuqul insaanka Ethiopia ayaa sheegay in 100 lagu dilay weerar xilli aroor ah lagu qaaday tuulada Bekoji oo ka tirsan ismamulka Bulen ee aaga Metekel waana halka inta badan ka dhacaan rabshadaha u dhexeeya qowmiyadaha.

“Xasuuqa ka dhacay Benishangul-Gumuz waa mid aad looga naxo”, ayuu Twitter soo dhigay ra’iisul wasaaraha, isagoo intaas ku daray in si loo xaliyo dhibaatada  waxaa lagama maarmaan noqotay in aan ciidan u dirno degaanka.

Goobjoogiyaal ayaa wakaaladda wararka Reuters u sheegay in ay arkeen daraasiin dad ah oo la dilay kuwaas laayay maleeshiyo heyntooda la aqoonin.

Sidoo kale, dowladda Ethiopia ayaa xirtay shan kamid ah saraakiisha sare ee gobolka Benishangul kuwaas oo lagu eedeeyay in ay ku lug lahaayeen rabshadaha lagu laayay 100 qof.

Dalka labaad ee Afrika ugu dadka badan ayaa la hardamaya xakameynta dagaalada ku saleysan isirka tan iyo 2018 markii xafiiska yimid Dr. Abiy wuxuu isku dayay in uu dhaqaajiyo isbedelo dimoqraadiyadeed, mid dhaqaale si uu u mideeyo dowlad goboleedyada xafiiltanka ka dhexeeyo.

Affartii bishii hore, ciidanka xukuumadda federaalka ayaa howlgal ka bilaabay gobolka waqooyi Ethiopia ee Tigree, ka dib markii kooxda TPLF oo maamusha gobolka lagu eedeeyay in ay diideen siyaasadda dowladda dhexe.

Dagaalkaas oo lix todobaad socday waxaa ku dhintay kumanaan shacab ah iyadoo 950,000 oo qof ay ka barakaceen degaanadooda.

Tallaadadii ra’iisul wasaare Abiy iyo saraakiil sar sare ayaa booqday degaanka si ay isugu dayaan in xiisadda la qaboojiyo ka dib dhacdooyin is xig xigey oo degaanka ka dhacay sida kii u dambeeyay ee 14 November oo lagu dilay 34 ruux oo bus lagala dagay.

Waxaa dalka jarmalka ku geeriyooday fanaankii weynaa ee qaranka soomaaliya Cabdi Cali Bacalwaan sida uu xaqiijiyay wariyaha warbaahinta qaranka Maxamed Aweys Muudeey oo si dhow ula socday xaaladiisa.

Rabi ha u naxariistee Bacalwaan ayaa ku dhintay isbitaal ku yaala magaalada Mainz ee jarmalka halkaas oo xanuun loo seexiyay.

Marxuumka ayaa xaaladiisa caafimaad ay liidatay maalmihii u danbeeyay wuxuuna ku jiray Coma oo ah xaalad miir dabool ah .

Cabdi cali Bacalwaan ayaa ka mid ahaa tiirarkii kooxda qaranka ee hobalada waabari

Ku dhawaad 100 qof ayaa lagu dilay gobalka Benishangul-Gumuz ee dhaca galbeedka dalka itoobiya

Weerarka oo ay geysteen maleeshiyo hubeysan ayaa lagu laayay dad xoolo dhaqato iyo beeraleey u badan waabarigii arbacada .

Dowlada itoobiya ayaa qirtay dhacada balse waxay sheegtay in ay baareyso sida ay wax u dhaceen.

Waa weerarkii afaraad oo dad rayid ah lagu laayo oo ka dhaca Benishangul-Gumuz.

Dowlada ayaa horay u geysay ciidanka federaalka itoobiya gobalka  si ay arinta wax uga qabtaan.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdullaahi Farmaajo oo kulan la qaatay Guddiga la socodka Dastuurka ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Guddiga Madaxa Bannaan ee Dib u eegista Dastuurka iyo Wasaaradda Dastuurka ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa tilmaamay muhiimadda Dastuur dhammeystiran uu u leeyahay geeddi-socodka siyaasadeed iyo dimuqraadiyeynta dalka.

Madaxweynaha ayaa ku bogaadiyay Guddiyada Dastuurka shaqadii wanaagsaneed ee seddaxdii sano ee lasoo dhaafay ay ka soo qabteen qabya-tirka Dastuurka iyo heerka wanaagsan ee ay soo gaarsiiyeen, waxa uuna adkeeyay sida ay dowladda uga go’antahay hirgelinta Dastuur dhammeystiran.

Dhankooda, Guddiyada Dastuurka iyo Wasaaradda Dastuurka Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa soo bandhigay caqabadaha ku xeeran dhammeystirka Dastuurka iyo guulaha ay ka gaareen dadaalkoodii ku aaddanaa dhammeystirkiisa.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa ka guddoomay Hey’adaha qaabilsan Dastuurka nuqul dhammeystiran oo ku saabsan qodobbadii dib-u-eegista ay ku sameeyeen iyo habraacii lagu shaqayn lahaa.

Kulankan waxaa ka qeyb galay Guddoomiyaha Golaha Shacabka Mudane Maxamed Mursal Sheekh Cabdiraxmaan, Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Xuseen Rooble, Wasiirka Wasaaradda Dastuurka Mudane Saalax Axmed Jaamac, Guddoomiyaha Guddiga La Socodka Dastuurka ee Baarlamaanka Mudane Cabdi Xasan Cawaale Qaybdiid, Guddoomiyaha Guddiga Madaxa Bannaan ee Dib u eegista Dastuurka Mudane Maxamed Daahir Afrax iyo xubno ka tirsan labada Guddi.

Wasiiru-dawlaha Ganacsiga iyo Warshadaha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Cabdulqaadir Shariif Sheekhunaa Maye, ayaa maanta ka qeyb-galay shir-weynihii labaad ee haweenka ganacsatada Soomaaliyeed oo ka furmay magaalada Muqdisho.

Shirkan, ayaa loogga hadlay siddii loo dhiiri-gelin lahaa ganacsiga haweenka, wax-ka-qabashada caqabadaha jira iyo sidii loogu fududeyn lahaa ganacsiga, gaar ahaan maal-gelinta ay sameeyaan baananka wadanka iyo hay’adaha kale ee Maaliyadeed.

Wasiir Cabdulqaadir Shariif Sheekhunaa oo halkaas hadal ka jeediyey, ayaa boggaadiyey shirkan, waxaana uu hoosta ka xariiqay ahmiyadda uu leeyahay ganacsiga haweenka Soomaaliyeed oo uu sheegay in ay kaalin muuqato kaga jiraan dhismaha dalka, shaqo-abuurka iyo kobaca dhaqaalaha, sidoo kale ay haweenka Soomaaliyeed duruufo badan kala soo dabaasheen wadanka.

Wuxu xusay inay ka Wasaarad ahaan ay diyaar u yihiin inay si dhow u taageeraan ganacsiga haweenka Soomaaliyeed, isla-mar-ahaantaana ay gacanta ku hayaan mashaariicdii iyo siyaasadihii lagu dhiiri-gelinaayey horumarinta ganacsigooda, kuwaasi oo abuuraya jawi degan oo ay ku ganacsan karaan.

Guddiga Hirgelinta Doorashooyinka Heer Federaal (GHDHF) isagoo tix gelinaya heshiiskii 17kii Sebteembar 2020 ee ay wada gaareen Golaha Wadatashiga Qaran oo ka koobnaa Madaxda Dowlad Goboleedyada iyo Dowladda Federaalka. Heshiiskaas oo dhigayey hannaanka iyo xilliga ay doorashadu ka dhacayso dalka.

Guddigu isagoo ka duulaya hawlaha iyo waajibaaka loo igmaday iyo marxaladdan xaasaasiga ah ee uu dalku ku jiro iyo waxa ka dhalan kara dib u dhac kale oo ku yimaadda wakhtiga doorashada, loona baahan yahay in la xaqiijiyo sidii ay dalka uga dhici lahayd doorasho hufan oo xilligeeda ku qabsoonta.

Guddigu isagoo tix raacaya qodobada heshiiska 17 Sebteembar 2020, wajibaadkiisa shaqo ee uu Golaha Wadatashiga Qaran siiyayna gudanaya si ay dalku uga dhacdo doorasho xor iyo xalaal ah, wuxuu maanta oo ay tariikhdu tahay 23ka Diseembar 2020 shaacinayaa taariikhda rasmiga ah ee doorashooyinka Aqalka Sare iyo Golaha Shacabka ay dhacayaan.

Sida ku cad hab raaca doorashada iyo heshiiska Golaha Wadatashiga Qaran, waxaa lasoo hormarinayaa doorashada xildhibaanada Golaha Aqalka Sare oo ay qabanayaan Baarlamaannada Dowlad Goboleedyadu.

Sidaas darteed, diiwaangelinta tartamayaasha Doorashada Aqalka Sare waxay bilaabanaysaa 26ka Diseembar 2020, halka laga sugayo Madaxweynayaasha Dowlad Goboleedyada in liiska murashixiinta ay soo saaraan 29ka Diseembar 2020, waxaana doorashada kuraasta Golaha Aqalka Sare lagu soo dhammeystirayaa inta u dhaxaysa 31ka Diseembar 2020 ilaa 6da Jannaayo 2021.

Guddiyada Doorashooyinka Heer Federaal iyo Heer Dowlad Goboleed waxay sidoo kale 7da Jannaayo 2021 gudagalayaan diiwaangelinta, xaqiijinta iyo tababarista xubnaha odayaasha dhaqanka iyo bulshada rayidka ah ee ka qeybgalaya xulista ergooyinka doorashada kuwaas oo lagu faahfaahiyay shuruudahooda habraacyada doorashada.

Guddigu wuxuu rajaynayaa in dhammaan daneeyayaasha arrimaha doorashooyinka ay si hufnaan leh uga wada qayb qaataan tartanka doorashada, beelaha Soomaaliyeedna waa in ay kaalintooda ka qaataan hawlaha doorashada, xulista ergooyinka iyo ka qeybgalka tartanka kuraasta Labada Aqal, iyada oo laga fogaanayo dhammaan wixii khilaafaad keeni kara.

Ugu dambeyn, korjoogayaasha gudaha iyo dibadda waa in ay qaataan doorkooda ku aadan la socoshoda sida doorashooyinka u dhacayaan, si loo xaqiijiyo hufnaanta hannaanka doorashada dalka.

Shirkan oo u jeedkiisu ahaa katashiga iyo ka doodidda qodobada ku darista ama ka badalka u baahan si loo ansixiyo sharciga Qaranka ee baarista iyo ilaalinta Hilibka oo muhiim u ah bulshada Soomaaliyeed ayaa waxaa soo qaban qaabisay Wasaaradda Xanaanada Xoolaha Soomaaliya oo kaashaneysa FAO, waxaana ka qeyb galay mas’uuliyiinta Wasaaradda, xubno ka socday maamul goboleedyada, qubaro iyo dhaqaatiir ku xeel dheer Caafimaadka xoolaha iyo sharciyada Hilibka.

Shirka oo ay ka hadleen xubno ka socday maamul goboleedyada ayaa waxaa soo xiray Wasiirka Xanaanada Xoolaha, Dhirta iyo Daaqa Soomaaliya Mudane Xuseen Maxamuud Sheekh Xuseen wuxuuna tilmaamay ahmiyadda uu leeyahay sharciga Qaranka ee baarista iyo ilaalinta Hilibka.

Sharcigan Qaranka ee baarista iyo ilaalinta Hilibka oo ay soo diyaarisay Wasaaradda Xanaanada Xoolaha Soomaaliya ayaa dhawaan loo gudbin doonaa Golaha Wasiirada si ay u meel mariyaan, waxaana kadib la horgeyn doonaa  Xildhibaanada, iyadoo ugu dambeyna uu saxiixi doono Madaxweynaha Jamhuuriyadda Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdullahi Farmaajo.