Mudane biixi iiman cige ayaa ra’iisal wasaaruhu  u magacaabey  wasiirka maaliyada xukuumadda federaalka soomaaliya 8dii luulyo 2023 kadib hoggaamintiisii saameynta laheyd  ee wasaarada  shaqadda iyo arimaha  bulshadda .

Mudadii uu ahaa wasiirka  shaqada iyo  arimaha bulshada  waxa uu hormood ka haa hindiseyaal dhowr ah  oo ay kamid yihiin  dib-u-habeynta ha’ayadaha dowladda, diyaarinta sharciga cusub  shaqaalaha iyo siyaasado  lagu hormarinaayo xaaladaha shaqaalaha  iyo fursadaha shaqaaleysiinta  ee loo siman yahay

Ka wasiirk maaliyada ahaan, waxa uu  mudane biixi hogaamin donaa howlo muhiim ah oo ay ku jiraan hannaanka deyn-cafinta iyo  dib u habeynta nidaamka maaliyadda dalka  si loo hubiyo  wax ku oolnimada balanqaadka dowlada hirgalinta hufnaanta, isla xisaabtanka kobaca dhaqaalaha.

Howlgal lagu baacsanayo firxadka Khawaarijta ayaa laga sameeyay Gobalka Shabeellada Hoose,gaar ahaan deganada deexda ah ee Ceel-maracade, Gaacal-yaabar, Isgoyska Jiirley iyo Garasqaajo, waxaana lagu soo qabqabtay tiro dad ah oo lagu tuhmay inay la shaqeynayeen Khawaarijta, waxaana lagu burburiyay fariimo si qarsoodi ah ay halkaas uga sameysteen Khawaarijtu.

Guddoomiyaha Golaha Shacabka Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Madoobe) ayaa maanta Shir guddoomiyay kulanka 24-aad ee Guddiga Joogtada ah ee Golaha Shacabka BJFS oo looga hadlaayay dib u furida kulamada Golaha iyo soo bandhigista nuqulada iyo ajandeynta kulamada ka harsan kalfadhiga seddaxaad.

Kulanka oo ay goob joog ahaayeen guddoomiye ku-xigeenada Golaha iyo dhammaan xubnaha Guddiga Joogtada ayaa inta uu socday waxaa looga hadlay arrimaha la xisaabtanka hay’adaha kala duwan ee dowladda, dib u eegista dastuurka KMG ah iyo heshiiskii Madasha Wadatashiga Qaran oo ay xukuumadu usoo gudbisay Golaha. Waxaana laisku raacay in guddi gaar ah oo katirsan guddiga joogtada loo saaro, kaas oo kasoo tala bixiya go’aankii ama heshiiskii Golaha Wadatashiga Qaran ay gaareen isla-markaana warbixintooda ku soo celiyaan Guddiga Joogtada ee Golaha Shacabka BJFS.

Guddoomiyaha Hay’adda Maareynta Musiiboyinka Qaranka Soomaaliyed ee SoDMA Mudane Maxamuud Macalim Cabdulle ayaa maanta xarunta dhexe ee SoDMA ku qaabilay Wafdi heer sare ah oo ka socday dowladda Turkiga si gaar ah Hay’adda IHH ee oo ah Hay’ad Turki ah kana shaqeysa Caawinta arrimaha bini’aadamnimada.

Kulanka ayaa looga hadlay in Hay’adda IHH Hay’add SoDMA ka taageerto sidii gargaar loo gaarsiin lahaa deeganadii dhawaan la xoreeyey,in goobahas iyo deeganada kale ee dalka laga hirgaliyo mashaariicyo ay ugu horeyaan ceelal biyoodyo iyo goobo cafimaad,in ay ka taagerto dhanka Tababaradda iyo qalabeenta xarunta howlgalada gurmadka deg-deg ah ee NEOC iyo in xiriirka labada Hay’addood sare loo sii qaado.

Wafdigaan waxaa hogaaminayey Madaxa xiriirka Arrimaha gargaarka ee IHH Mudane Taner Altun,Hassan demir madaxa xafiiska IHH ee somaliya,waxaana kulankaan qeyb ka ahaa masuuliyiin katirsan Hay’adda SoDMA.

Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Gaashaandhigga XFS Xildhibaan Cabdifitaax Qaasim ayaa guddoomiyay kulan looga hadlayay xaaladda amniga dalka iyo qorshaha kala guurka ciidamada, waxaana kulanka ka qeyb galay la taliyaha Amniga Qaranka Xuseen Macallin iyo wadfi ka socda Midowga Africa

Golaha Wasiirrada X.F.S oo yeeshay maanta kulankoodii caadiga ahaa oo uu guddoominayey Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xamsa Cabdi Barre, ayaa lagu ansixiyey Xeer Nidaamiyaha Habraaca Hagaha libka Deg-Degga ah.

Golaha ayaa ka dhageystay warbixinno Wasaaradda Difaaca iyo Taliyaha howlgalka Wadajirka ee Wejiga Labaad oo lagu ciribtirayo Khawaariijta, taasoo la xiriirta diyaar garoowga wajiga labaad ee hawlgallada dalka looga xoreynaayo kooxaha Khawaarijta ah, waxa ayna tilmaameen in uu dhawaan bilaaban doono hawlgalkan oo loo bixiyey Libaaxa Madow.

Ra’iisul Wasaaraha Dalka, Mudane Xamsa Cabdi Barre, ayaa hoosta ka xariiqay sida ay Xukuumadda DanQaran uga go’an tahay dabargoynta Kooxaha Nabad-diidka ah ee dhibaatada ku haya shacabka Soomaaliyeed, kuwaas oo ku jira xaalad naf la caari ah, kaddib markii awooddoodii ciidan, dhaqaale iyo fikirba si weyn loogu wiiqay wajigii koowaad ee hawlgalkan.

Sidoo kale, Golaha ayaa warbixinno ku saabsan Deyn Cafinta iyo Canshuur dhaafka, Wax Soo Saarka Dalka (GDP) 2022 iyo Hannaanka Deeqaha Caalamiga ee (Somalia Aid) ka dhageystay Wasaaradaha Maaliyadda iyo Qorshaynta iyo Maalgashiga Caalamiga ah.

Guddigii qaban-qaabada Munaasabadaha Toddobaadka Xorriyadda, ayaa golaha la wadaagay sidii guusha ahayd ee ay ku soo dhammaadeen xuskii toddobaadka xorriyadda oo dalka oo dhan lagu qabtay munaasabado lagu wayneynayey, waxa uuna goluhu ku bogaadiyey guddiga sidii wanaagsanayd ee ay u agaasimeen xuskii maalmihii xorriyadda.

Wasiirka Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo dib u heshiisiinta XFS mudane, Axmed Macallim Fiqi ayaa maanta shir guddoomiyay Kulan Wadareedka Farsamo ee dhaqangelinta heshiiska Golaha Wadatashiga ee Hannaanka Doorashooyinka Qaran.

Kulankan ay goobjoog ka ahaayeen farsamoyaqaanno ka socday Wasaaradaha Arrimaha Gudaha iyo Dastuurka, xafiisyada madaxweynaha iyo ra’isul wasaaraha iyo howlwadeennada shaqada sii wada ee katirsan guddiyada doorashooyinka iyo xuduudaha ayaa xoogga lagu saaray sidii loo heli qorshe shaqo oo dhameystiran oo la xiriira doorashooyinka.

Ugu horreyn Wasiirka Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib u heshiisiinta mudane Axmed Macallim Fiqi ayaa howlwadeenna kala duwan ee matalayay xafiisyada kala duwan uga waramay ahmiyadda  in la helo qorshe dhameystiran iyo kaallimo kala cad oo la xiriira doorashada taas oo lagu shaqeynayo muddada soo socota.

“Waa in xafiisyadan kala duwan ay isla dejiyaan roadmap lagu shaqeeyo, oo cid walba ku qanci karto iyada oo la tixgelinayo heshiiska doorashada ee ay gaareen madashada wadatashiga qaran” ayaa ka mid ahaa hadaljeedinta Wasiirka Arrimaha Gudaha mudane Axmed Macallim Fiqi.

Inta uu kulankan socday waxaa soojeedinno kala duwan soo bandhigay xafiisyada iyada oo laga dooday shuruuc badan oo wax kabadal u baahan, waxaa la iska soo qaaday arrimaha sharciga,  wacyigelinta, la falgalka saamileyda iyo qeybaha kale ee jileyaasha siyaasadda iyo bulshada.