Waxbarashada iyo xilligii ka dambeeyay gobannimada Horumarinta Waxbarashada ayaa markiiba noqotay waxa ugu horreeyay ee la dardar galiyay markii xornimada la qaatay ee dhidibbada loo taagay Jamhuuriyadda Soomaaliya sannadii 1960-kii. Fikradda ah kaalinta Waxbarashadu ay ka gali karto horumarka shakhsiyeed iyo tan bulshaba-ba ayaa markiiba lagu muujiyay hees wadani ah oo uu allifay Abwaankii waynaa ee Soomaaliyeed AUN Cabdullaahi Qarshe, miraheedana ay ka mid ahaayeen “Aqoon la’aani waa iftiin la’aane”, hase ahaatee, isbadallada dhabta ah ayaa ahaa kuwa ishu aysan qaban oo aad nuxuus u ah, horumar koobanna waxaa lagu sameeyay aqoontii yareyd ee laga dhaxlay gumaysiga .
Xornimada ka dib waxaa jiray dugsiyo ay dawladdu maamusho oo ay ka mid ahaayeen (scoula media) oo ku yaallay muqdisho walina jira oo hada loo yaqaan Dugsiga Bartamaha Xamar, sidoo kale waxa jiray Machadka daraasaadka Islaamka, Machadka Macallimiinta iyo dugsiyo farsamo oo lagu baran jiray Ganacsiga, Warshadaha iyo Culuunta Badda.
Xilligaasi dugsiyada Sare ee Jamhuuriyadda ka jiray waxaa lagu qiyaasay ilaa 25 dugsi oo luuqadaha wax lagu bartana ahaayeen Ingiriis, Talyaani iyo Carabi, ma aysan jirin jaamacad dalka oo dhan, sidaasi darteed ayey ardayda Soomaaliyeed dibadda waxbarasho ugu baqooli jireen, tusaale ahaan Sanad dugsiyeedkii 1962/1963 ardayda Soomaaliyeed ee dalka dibaddiisa wax ku baranayey waxay gaarayeen 1.500 oo arday, intooda badanna waxay ku sugnaayeen dalalka Masar, Talyaaniga iyo Ruushka, taasoo markii dambe laga dhaxlay kala duwanaansho dhanka aqoonta iyo dhaqanka ah, waxayna ka dhex muuqatay xisbigii leegada ama SYL oo markaas talada hayey. Balse xilligii Dowladdii Kacaanka aheyd ayaa aadugu dadaashay horumarinta Waxbarashada iyo kordhinta Dugsiyada Dalka.
Haddaba waxaa Gobolada Dalka Soomaaliya ka bilowday Maalintii Sabtyida aheyd oo ay taariikhdu ku aadaneyd 22-kii bishan Juun Imtixaanaadka Shahaadiga ah ee Ardeyda Dugsiyada Sare, Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xamsa Cabdi Barre, ayaa furay Imtixaanka Dugsiyada Sare ee ee sanad dugsiyadeedka 2023-2024 oo sanadkan ay ka qeyb galayaan in ka badan 37,000 oo arday, wuxuuna ku bogaadiyey Wasaaradda Waxbarashada Hiddaha iyo Tacliinta Sare, sida ay u horumarisay habka loo qaadayo Imtixaanka oo laga dhisay mid casri ah, isaga oo xusay in Waxbarashadu ay tahay mid kamid ah waxyaabaha mudnaanta u leh Xukuumadda DanQaran.
“Maanta waa maalin weyn oo la xaqiijiyey mid kamid ah himillooyinka shacabka Soomaaliyeed, Waxbarashadu waa himillo weyn oo ay Xukuumaddu u aragto mudnaan la mid ah amniga. Maalmaha uu imtixaanku socdo dhammaanteen waa in aan Askar u noqonnaa Wasaaradda Waxbarashada oo aan kala shaqeyno sidii uu guul ugu soo dhammaan lahaa imtixaanku”, sidaasi waxaa yiri:- Mudane Xamsa Cabdi Barre, wuxuuna intaasi ku daray in sanadkan lagu qaadayo imtixaanka magaalooyin kala duwan oo aysan horey uga dhici jirin, taasi oo xaqiijinaysa guulaha la gaaray ee fursadda u ah Ardayda, isagoo kula dardaarmay guud ahaan bulshada Soomaaliyeed in gacan lagu siiyo Wasaaradda Waxbarashada iyo Ciidanka amniga sidii imtixaanku ugu soo dhammaan lahaa si guul ah.
Meelaha uu tilmaamay Ra’iisul-wasaaraha ayaa kala ah Degmooyinka Laascaanood oo ka tirsan Gobolka Sool iyo Ceeldheer oo ka tirsan Gobolka Galguduud oo ay si hamsami ah uga socdaan howsha imtixaanaad Shahaadiga ah, taasoo laaga joogo muddo 33 sano ah kadib, iyadoo Masuuliyiinta qaadeysa Imtixaanaadka iyo waraaqaha Imtixaankaba lagu qaaday Diyaarado.
Haddaba Degmada Ceeldheer ayaa 33 Sanno ka dib ka mid noqotay goobaha lagu gelayo Imtixaanka Shahaadiga ah. Degmada Ceeldheer ee gobolka Galgaduud ayaa maanta markii ugu horeysay looga fariistay Imtixaanka shahaadiga ah ee dowladda Federaalka Soomaaliya, tan iyo markii laga xorreeyey Khawaarijta arxanka daran.
33 sano ka hor ayaa Ceeldheer ugu dambeysay in ardayda wax ku barata ay helaan fursadaan oo kale, dowladda federaalka Soomaaliya oo Khawaarijta ka xoreysay kana difaacday ayaa si lamid ah magaalooyinka kale ee dalka waxay Ceeldheer gaarsiisay adeegga waxbarasho ee xaqa ay u leeyihiin dhalinyarada ka aflaxday goobaha waxbarashada ee degmada Ceeldheer.
Waxaa Baraha Bulshada ku baaay muqaal qurux badan, kaasi oo ku saabsanaa Ardeydii ka qeybgalay Imtixaanka oo ay daabulkayaan Gawaarida Ciidanka booliska Soomaaliyeed sababo la xariira Roob aad u biyo dhigay qaar ka mid ah Waddooyinka magaalada Muqdisho, Roobkaasi xooggan oo ka da’ay magaalada Muqdisho, kaasi oo saameyn ku yeeshay Ardayda sanadkaan galeysa Imtixaanka Shahaadiga ah ayaa ciidanka Booliska Soomaaliyeed, waxayna caawinaad u fidiyeen Ardayda si’ay u gaaraan goobaha Imtixaanka ay ku galayaan iyaga oo adeegsanayo Gaadiidka ciidanka.
“Marwaliba waxaan hiil u nahay bulshada maanta waxaan daabulid u samaynay dhalinyarada ku jirta imtixaanka Dugsiga Sare”sidaa waxaa yiri Taliyaha Qeybta Guud ee Boliiska Gobolka Banaadir G/Sare Mahdi Cumar Muumin
Maalintii Seddexaad ayuu Muqdisho iyo gobolada dalka ka soconayaa Imtixaanka Shahaadiga ah ee Dugsiga Sare, waxaana u rajeynaynaa inuu si nabdoon ugu dhammaado, ayna ku najaxaan Imixaanaadka ay juhdi badan u soo galeen.
Waxaa Alle mahadiis ah in Imtixaanka Qaran ee Fasalka 12aad uu ka socdo 13 Gobolka oo ka mid ah 18 Gobolka ee Jamhuuriyadda Federalka Soomaaliya, waxayna Kala yihiin sida hoos ku xusan.
Gobolada uu ka socdo Imtixaanka Qaran.
1.Jubada hoose
2.Jubada Dhexe
3.Gedo
4.Bay
5.Bokool
6.Hiiraan
7.Shabeelaha dhexe
8.Shabeelaha hoose
9.Banaadir
Galgaduud
11.Mudug
Sool (Laascaanood)
13.Togdheer (Buuhoodle)
Guul baan u rajayneynaa Ardayda Soomaaliyeed.
