Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa sii xoojiyay baaqa Golaha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ee ku aaddan howlgalka ka dhanka ah argagixisada Daacish ee ku dhuumaaleysanaysa buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari. Madaxweynaha ayaa bogaadiyey guulaha taariikhiga ah ee ay soo hooyeen ciidanka iyo shacabka Dowlad Goboleedka Puntland.

Madaxweynaha ayaa faray Xukuumadda in ay dardargeliso hirgelinta go’aanka taageerada geesiyaasha Soomaaliyeed ee u istaagay xoreynta deegaannada ay argagixisada Daacish kaga sugan yihiin buuraleyda gobolka Bari. Waxa uu xusay in dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed oo isku duuban ay ka adkaanayaan argagixisada isa soo baheysatay, islamarkaana ay ka xoreynayaan taako kasta oo ka mid ah dhulka Soomaaliyeed.

Ugu danbayn, Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa adkeeyay in Dowladda Federaalka ah ay ka go’an tahay la dagaallanka iyo ciribtirka argagixisada caalamiga, iyadoo la xoojinayo awoodda ciidanka, korna loo qaadayo daryeelka caafimaad ee halyeeyada ku dhaawacmay xoreynta deegaannada lagu baacsanayo argagixisada.

waxaa maanta Magaalada Riyadh ee Boqortooyada Saudi Arabia lagu soo gabagabeeyay shir muhiim ah oo u dhexeeyay Hey’adaha Maaliyadda Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Hey’adda Lacagta Adduunka ee IMF, shirkaas oo diiradda lagu saaray arrimaha horumarinta dhaqaalaha Soomaaliya iyo sidii loo maalgalin lahaa mashaariicda wax ku oolka ah oo ay ugu muhiimsan yihiin ilaha wax soosaarka dalka.

Wasiirka Maaliyadda Xukumadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Biixi Imaan Cige oo hoggaaminaya xubnaha kala duwan ee shirkaan ka qeyb galaya oo ka kooban Xafiisyada Madaxeynaha, Ra’iisul Wasaaraha, Wasaaradaha kala ah Wasaaradda Maaliyadda, Wasaaradda Qorsheynta, Wasaaradda Batroolka, Bangiga Dhexe, Hey’adda Warbixinada Maaliyadda, Hay’adda Istaatistikada Qaranka iyo Xafiiiska Xisaabiyaha Guud.

Wasiirka Maaliyadda Soomaaliya Mudane Biixi Imaan Cige oo xiritaanka shirka ka hadlayay ayaa tilmaamay sida ay Dowladda Soomaaliya muhiimad gaar ah u siinayso in la helo maalgalin ku saabsan ka faa’iideysiga kheyraadka Dalka, sidoo kale Wasiirka Maaliyadda ayaa xaqiijiyay qorshaha Dowladda ee ku aadan dib-u-habeynta Maaliyadda iyo casriyeynta hannaanka dakhli uruurtinta si sare loogu qaado dakhliga gudaha.

Guddoomiyaha Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Madoobe) oo uu wehliyo Guddoomiye Kuxigeenka Labaad ee Golaha Shacabka Mudane Cabdullaahi Cumar Abshirow ayaa shir guddoomiyay kulanka Guddiga Joogtada oo ka dhacay xarunta Guddoonka iyo Guddiyadda ee Villa Hargeysa.

Kulanka oo looga hadlayay furitaanka kalfadhiga 6-aad ee Golaha Shacabka ayaa xubnaha guddiga joogtada looga dhageystay guddi walba qorshayaashiisa kalfadhiga lixaad iyo shuruucda uu gacanta ku haayo.

Guddoomiyaha Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Madoobe) oo kulanka soo xiray ayaa sheegay in kalfadhiga lixaad oo dhowaan furmi doona Golaha Shacabka ay horyaalaan howlo muhiim ah iyo sidoo kale ka shaqeynta shuruuc kala duwan oo dowladnimada dalka muhiim u ah.

Shirka Golaha Wasiirrada Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, ayaa lagu ansixiyey laba heshiis oo ay wada gaareen dowladaha Soomaaliya iyo Aserbajaan, kuwaas oo ku saabsan dhinacyada Waxbarashada, Tababarrada iyo Tamarta.

Heshiisyada is-afgarad ee ay wada gaareen Soomaaliya iyo Aserbajaan, ayaa wax weyn ka tari doonaa horumarinta dhinacyada Waxbarashada, Tamarta iyo tayeynta xirfadaha.

Golaha Wasiirrada Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, ayaa bogaadiyey Ciidamada geesiyaasha ah ee Dowlad goboleedka Puntland, kuwaas oo guulo waaweyn ka gaaray jab xooggana gaarsiiyey kooxda Khawaarijta Daacisha ee ku dhuumaaleysanaysa buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari.

Golaha ayaa go’aamiyey in hey’addaha dowladda ay mid walba qaadato doorkeeda waxtarka ah ee kaga aaddan garab istaagga ciidamada iyo shacabka Puntland ee dagaalka kula jira cadowga.

Guddoomiyaha hay’adda maareynta musiibooyinka Soomaaliyeed -SoDMA mudane Maxamuud Macalin Cabdulle, ayaa Xarunta dhexe ee Hay’adda SoDMA kula kulmay Pia Weurlander, Ku-simaha Madaxa xafiiska haweenka Qaramada Midoobay (UN Women), si loo xoojiyo xiriirka adag ee u dhexeeya labada hay’adood ee ka shaqeeya wax ka qabashada arrimaha muhiimka ah ee maareynta musiibooyinka ee Soomaaliya.

Kulanka ayaa diiradda lagu saaray kor u qaadista ka-qaybgalka haweenka ee dadaallada yaraynta khataraha musiibooyinka (DRR), hubinta in codadka haweenka lagu daro geeddi-socodyada go’aan-qaadashada iyo abuurista goobo ammaan ah oo loogu talagalay haweenka ku nool bulshooyinka ay musiibooyinku saameeyeen, iyadoo ay soo fool leeyihiin abaarihii ka dhashay La Niña, haweenku waa kuwa ugu nugul, taasoo ka dhigaysa mid aad muhiim u ah in la xoojiyo adkaysigooda iyo in la hubiyo inay helaan taageerada iyo agabyada lagama maarmaanka ah.

SoDMA iyo UN Women waxay sii wadi doonaan inay ka shaqeeyaan sidii loo dhisi lahaa Soomaali adkeysi badan leh oo loo dhan yahay.

Shirweynaha 7-aad ee Xeer Ilaaliyeyaasha Soomaaliyeed ayaa maanta galay maalintii labaad, iyadoo sanadkan diiradda la saarayo mawduuca muhiimka ah ee la dagaallanka maalgelinta iyo ilaha dhaqaalaha argagixisada. Shirkan waxaa ka qeyb galaya madax sare oo ka tirsan dowladda Soomaaliya, xeer ilaaliyeyaasha heer federal iyo heer dowlad goboleed, iyo wakiillo ka socda hay’adaha amniga.

Shirweynahan ayaa ah mid lagu soo bandhigayo cilmi baarisyo iyo xog ururin muhiim ah oo ku saabsan sida looga hortagi karo maalgelinta argagixisada iyo curyaaminta dhaqaalaha u gudba, iyadoo la isku dayayo in la baabi’iyo ilaha dhaqaale ee u fududeeya argagixisada in ay ka howlgalaan gudaha dalka iyo gobolka.

Waxa la qorsheeyay in shirkan laga wada hadlo tallaabooyinka lagu xoojin karo iskaashiga hay’adaha amniga, xeer ilaaliyeyaasha iyo dowladda si loo joojiyo dhaqaalaha ka soo galay ilaha sharci-darrada ah ee argagixisada. Inta uu socdo shirku, waxaa lagu soo bandhigi doonaa dadaallada laga sameeyay gudaha iyo dibadda ee lagu xakamaynayo maalgelinta kooxaha argagixisada.

Shirweynahan ayaa sidoo kale ah fursad loogu talagalay in la xoojiyo wada-shaqeynta iyo isku xirnaanta ka dhexeysa hay’adaha kala duwan ee dalka si looga hortago dhaqaalaha xun ee ay ku taageeraan kooxaha argagixisada, waxaana la filayaa in ka qeyb galayaasha ay kasoo saaraan go’aanno muhiim ah oo ku aaddan sidii loo xoojin lahaa amniga iyo xakamaynta dhaqaalaha argagixisada.

Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga, Mudane Danjire Ahmed Moallim Fiqi, ayaa caawa casho sharaf ugu sameeyay Caasimadda Muqdisho wafdiga Azerbaijan ee booqashada ku jooga dalka oo uu hoggaaminayo Wasiir kuxigeenka Arrimaha Dibadda, Yalchin Rafiyev, tani oo caddayn u ah xiriirka diblomaasiyadeed ee kobaca samaynaya ee u dhexeeya labada dal.

Booqashada wafdiga Azerbaijan ayaa astaan u ah xiriirka horu-socodka leh ee u dhexeeya labada dal ee walaalaha ah oo ka marqaati ah ka go’naanshaha Soomaaliya iyo Azerbaijan taabagelinta iyo qoto-dheereynta iskaashi wadaag dhinac weliba leh.

Mudane Fiqi ayaa si gaar ah uga hadlay sida booqashadan ay u xaqiijineyso xiriir toosan iyo la-talin wadajir ah oo ku saabsan arrimaha muhiimka ah, isagoo ku dhiirrigeliyay labada dhinac inay ka wada shaqeeyaan mashaariicda horumarka iyo iskaashiga dhaqaalaha iyo amniga.

Wasiir ku xigeenka Arrimaha Dibadda ee Azerbaijan, Mudane Yalchin Rafiyev, ayaa sidoo kale sheegay in booqashadan ay ku timaaddo dardar-gelinta xiriirka labada dal iyo baahida loo qabo in laga wada shaqeeyo sidii loo horumarin lahaa iskaashiga dhammaan dhinacyada muhiimka ah.

Booqashadan ayaa ah tillaabo cusub oo lagu xoojinayo xidhiidhka Soomaaliya iyo Azerbaijan, iyadoo loo marayo wada-shaqeyn dhab ah oo danaha labada dhinac ka turjumeysa.

Wasiirka Shaqada iyo Arrimaha Bulshada ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Yusuf Maxamed Aadan, ayaa maanta si rasmi ah u daahfuray shirka 4-aad ee Kooxda Farsamada ee Socdaalka Shaqaalaha (Technical Working Group on Labour Migration), kaas oo ka dhacay magaalada Muqdisho.

Shirkan oo ay ka qayb galeen hay’adaha dowliga ah iyo daneeyeyaasha la shaqeeya wasaaradda, ayaa diiradda lagu saaray dib u eegista horumarka laga sameeyay arrimaha socdaalka shaqaalaha, ka gudbidda caqabadaha jira, iyo dejinta istiraatiijiyado lagu dhisayo siyaasado waara oo kor u qaada xuquuqda iyo fursadaha shaqaalaha Soomaaliyeed ee gudaha iyo dibadda.

Wasiirka ayaa tilmaamay muhiimada ay leedahay in la sameeyo nidaam hufan oo lagu maareeyo socdaalka shaqaalaha, si loo xaqiijiyo in shaqaalaha Soomaaliyeed ay helaan xuquuq dhowran iyo fursado shaqo oo caddaalad ku dhisan.

“Socdaalka shaqaalaha waa fursad muhiim ah oo loo baahan yahay in si habsami leh loo hago, si loo xoojiyo kobaca dhaqaalaha, loo ilaaliyo xuquuqda shaqaalaha, loona abuuro jawi shaqo oo waara. Waa lagama maarmaan in la xoojiyo wadashaqeynta hay’adaha dowliga ah iyo daneeyeyaasha si loo gaaro hadafyada la hiigsanayo,” ayuu yiri Wasiir Yusuf Maxamed Aadan.

Shirka ayaa intii uu socdoy lagu falanqeeyay xalka dhibaatooyinka haysta shaqaalaha socdaalka ah, iyada oo la dejin doono talooyin lagu hormarinayo nidaamka socdaalka shaqaalaha ee Soomaaliya, si waafaqsan xeerarka caalamiga ah iyo dadaallada dowladdu ay ugu jirto horumarinta fursadaha shaqo.

Wasiirka Wasaaradda Hawlaha Guud, Dib u Dhiska iyo Guriyeynta Xukuumaadda Federaalka Soomaaliya, Dr. Cilmi Maxamuud Nuur, iyo Wasiir ku xigeenka Maxamed Cali Maxamuud, ayaa maanta xarunta Wasaaradda Hawlaha Guud ku qaabilay madaxa hay’adda TIKA ee Soomaaliya, Zefar Esk.

Kulanka labada dhinac ayaa ahaa isbarasho iyo ka wada hadal sidii ay iskaga kaashan lahaayeen dhinacyada dhismaha kaabayaal dhaqaalaha dalka, kor u qaadista aqoonta Injineerada Soomaaliyeed, iyo sidii loo horumarin lahaa shaybaarka hubinta tayada dhismaha ee Wasaaradda. Waxa lagu soo bandhigay qorshayaal cusub oo ku saabsan horumarinta kaabayaal dhaqaale iyo in la dhiirrigeliyo tababarka iyo xirfadaha farsamo ee loo baahan yahay si loo xoojiyo tayada dhismaha dalka.

Labada dhinac ayaa sidoo kale ka wada hadlay qorsheyaal mustaqbalka ah oo ku saabsan iskaashiga labada dhinac si loo hirgeliyo mashaariic waaweyn oo wax ku ool ah, kuwaas oo kaalin muhiim ah ka qaadan doona horumarinta dalka Soomaaliya. Wasaaradda Hawlaha Guud ayaa muujisay diyaar garowgeeda ku aaddan sidii ay ugu sii dardargelin lahayd howlaha dhismaha iyo kaabayaasha dhaqaalaha ee dalka, iyadoo ay TIKA kaalin muuqata ka qaadaneyso taageerada iyo horumarinta arrimahan.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo kulan soo dhaweyn ah ugu fidiyey Madaxtooyada Qaranka Hal-abuure Asad Xaajiyow, ayaa ku dhiirri geliyey go’aanka geesinimada leh ee uu ku wajahay dhibaatada ay u geysteen argagixisada.

Madaxweynaha ayaa sheegay in Asad Xaajiyow uu tusaale u yahay muwaadiniinta Soomaaliyeed ee adkaysiga iyo geesinimada kaga gudbay dhibaatada iyo waxyeellada ay argagixisada u geysteen dadka Soomaaliyeed.

“Asad kuma niyad jabin weerarkii naxariis darrada ahaa ee argagixisada Al-Shabaab ay dhowr iyo toban sano ka hor isku dayeen in ay ku dilaan, kaas oo keenay in uu naafo noqdo. Inkastoo uu la kulmay dhaawac halis ah oo naafo ka dhigay haddana maanta waxa uu dalkiisa ku soo laabtay isagoo xambaarsan himilo iyo hiigsi ku aaddan horomurka dalkiisa iyo dadkiisa”.

Munaasabadda kaddib, Agaasimaha Guud ee Madaxtooyada Qaranka Mudane Cabdixakiim Maxamed Yuusuf ayaa guddoonsiiyey Asad Xaajiyow Billadda Adkaysiga Soomaaliyeed, taas oo ah abaalmarin la siinayo muwaadiniinta muujiyey geesinimo, dulqaad, iyo adeeg bulsho oo qiimo leh.