Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa si xooggan u cambaareysay kana tacsiyeysay falkii argagixisadu ku beegsadeen muwaadiniin Soomaali iyo Turki ah oo ka shaqeynayay dhismaha waddada xiriirisa Muqdisho  iyo Afgooye.

Afhayeenka Xukuumadda Soomaaliya Mudane Maxamed Ibrahim Macallimuu ayaa sheegay in Xukuumadda ay ka go’antahay sii wadista dhismaha jidkan muhiimka ah, isagoo shacabka ugu baaqay in ay dhinac uga soo wada jeestaan la dagaallanka argagixisada nabadda iyo horumarka u diiddan.

Ra’iisul Wasaare ku-xigeenka dalka mudane Mahdi Maxamed Guuleed oo ka hadlayey gaba gabada madasha aragti wadaagga machadka Heritage oo Garoowe sanadkan lagu qabtay ayaa sheegay in dawladdu ay ahmiyad wayn siinayso sidii doorashada soo socota ay dalka uga dhici lahayd si nabadgelyo ah oo xasiloon.

Waxa uu sheegay in geedi socodka dawlad dhisidda Soomaaliya uu soo socday 20-kii sano ee ugu dambeeyey, soona maray marxalado kala duwan oo horu socod leh, haatana loo baahanyahay in laga wada shaqeeyo sidii dawladnimadu horu ugu soco lahayd.

Ra’iisul Wasaare ku-xigeenka Xukuumadda federaalka Soomaaliya Mudane Mahdi Maxamed Guuleed (Khadar) ayaa sheegay in dowladda ay u qabsoomeen waxyaabo badan oo ay ugu horeyso, arrimaha dhaqaalaha, Waxbarashada, caafimaadka iyo kuwa kale.

“Fawdo ayaanu ka nimid, meel dheer baanu ka nimid, fawdana doooni mayno, in doorashadaasi nabad inoogu dhacdo, si nabad ahna loogu dareero faa’iidey u tahay qof kasta oo Soomaaliyeed” ayuu yiri Ra’iisul Wasaare ku-xigeenka dalka.

Mudane Mahdi ayaa Madaxweynaha Puntland mudane Siciid Cabdullaahi Deni iyo Madaxweynaha Galmudug Axmed Cabdi Kaariye uga mahadceliyey dadaalka ay ku bixinayaan sidii la isugu soo dhawaan lahaa, hannanka doorashaduna uu u noqon lahaa mid lagu wada kalsoonyahay, iyadoo la xalinayo tabashooyinka dhinacyada doorashada danaynaya qaarkood ay qabaan.

Guddoomiyaha Golaha Aqalka Sare mudane Cabdi Xaashi Cabdullaahi oo ka hadlay Madasha Aragti Wadaaga ee Machadka Cilmi baarista Heritage ayaa ka sheekeeyay taariikhdii loo soo maray dowladnimada Soomaaliya.

“2006-dii dowladdii Soomaaliya waxa ay joogtay Baydhabo, Xamarna waxaa joogay maxkamadihii, waxaana ka soo dhaqaaqnay Baydhabo oo aan Xamar ku imaanaynay, Nabadda taalay dalkan cid qiyaasi karto ma jirto” ayuu yiri mudane Cabdi Xaashi.

“Shanta farood waxa ay isku heystaan hogaaminta gacanta, suulka waxa uu leeyahay sow ma aragtaan sida aan u kuusnahay iyo meesha uu Alle i dhigay, tan xigta ayaa hadashay, beni’aadamka marka uu dhaaranyo, aniga ayuu I fdiyaa, tan dhexda ayaa hadashay, oo tiri sow ma aragtaan meesha uu Alle i dhigay, tan xigta ayaa tiri aniga waxaa la igu aaminaa dahabka, tan u dambeysa ee far yareeyda ayaaa tiri quwad ma lihi, balse iska keey gooya hadaad quruxleedihiin, qurux iyo quwadda waxaan ku leenahay waa wada jirkeena” ayuu yiri Senator Cabdi Xaashi

Mudane Cabdi Xaashi ayaa tilmaamay in dalkeena uu dahanyahay balse si fiican aan looga faa’iideysan kheyraadka uu dalkeena leeyahay, isagoo intaa ku daray in dalalka shisheeye ay xog ogaal ka yihiin kheyraadka dhex ceegaaga Soomaaliya.

Guddoomiyaha Golaha Aqalka Sare Mudane Cabdi Xaashi Cabdullaahi “Madaxda Soomaalida intee in leg ayay carruurtooda dalka Soomaaliya joogtaa, Soomaalida waxa ay tiraahdaa, saddex dhibaato lagaga mabaxo,  saddexdaas labo ka mid ah hadaan soo qaato, mid waxa weeye Tol aan towfiiq lahayn, haddii aan heshiis la ahayn, dee wax jiraa ma jiraan iyo tan kale oo ah madax aan turis lahayn, Ujeeddada aan ka leeyahay waxa weeye, waxaan filayaa Madaxda carruurtooda ka maqantahay ee aan joogin, inaynan u tureynin kuwa kale, ee danta kursigooda la ajligii inay wax ay doonan u sameynayaan”.

Hey’adda Qaxootiga u qaabilsan Qaramada Midoobay ee UNHCR waxay sheegtay in sanadkii naga idlaaday ee 2020 oo ay dad badan qaxooti noqdeen sababo la xiriira colaado iyo barakicin xoog leh .

Waxaa UNHCR ay ku qiyaastay dadka qaxootiga noqday ilaa 80 malyuun oo qof .

UNCHR waxay sheegtay in ay jiraan wadamo si deeqsinimo leh u qaabilay qaxootiga, kuwaas oo ay uga mahadcelinyeyso.

Wadaman ayey sheegtay in dadka qaxootiga ay dareemaan nabad galyo iyo wel wel la’aan

Wadamada lagu amaanay doorka ay ka qaateen qaabilaada qaxootiga ayaa waxaa ay kala yihiin

?? Turkey

?? Columbia

?? Pakistan

?? Uganda

?? Germany

Dalka Turkiga oo qaabilay qaxootiga uga badan kuwaas oo ka yimi dalka ay jaarka yihiin ee Suuriya ayaa waxaa uu magangalyo siiyay 3.6 malyuun oo qof .

Dalka Colombia waxaa uu magan galyo siiyay 1.8 malyuun oo qof.

Pakistan waxay qaabishay 1.4 malyuun oo qof

Dalka ku yaala bariga Afrika ee Uganda ayaa qaabilay 1.4 malyuun, waana dalka kaliya ee ku yaala Afrika ee soo galay liiska wadamada deeqsiga ku ah magan galyada qaxootiga.

Dalka Jarmalka ee Qaraadda Yurub ayaa qaabilay 1.1 malyuun oo qaxooti ah.

Madaxweynaha Dowladda Goboleedka Puntland Mudane Siciid Cabdullaahi  Deni,ayaa xalay Casho sharaf u sameeyay Madaxda Dowladda Federaalka, Madaxweynayaasha Galmudug iyo Jubbaland, Musharixiinta Madaxweynaha Soomaaliya iyo marti sharaf kale oo Garowe kaga qeyb galay doodaha aragti-wadaaga ee Machadka Heritage.

Kulanka oo ka dhacay xarunta Madaxtooyada ayaa waxaa ka qeybgalay Madaxweyne Ku-xigeenka Dowladda goboleedka Puntland Mudane Axmed Cilmi Cismaan, Guddoonka Baarlamaanka Puntland, Goleyaasha Dowladda iyo Saraakiil Madaxtooyo.

Madaxweynaha Puntland Mudane Sicidi Cabdullaahi Deni ayaa sheegay  in doodaha aragti-wadaaga ee Machadka Heritage uu kusoo aaday marxalad loo baahnaa in madaxda Soomaaliyeed ay isu yimaadaan oo fursad ay kuwada hadlaan oo wax ku rogrogaan ay helaan.

Ra’iisul wasaare ku xigeenka dalka Mudane Mahdi Maxamed Guuleed (Khadar) ayaa sheegay in dowladda Soomaaliya ay ka go’antahay sidii haweenka Soomaaliyeed ay u heli lahaayeen metelaad siyaasadeed,  isagoo cod dheer ku sheegay in qoondada haweenku tahay geed ka go’an.

Ra’iisul wasaare ku xigeenka ayaa hadalkan ka sheegay Kulan Madaxda ka socoto dowladda federaalka,kuwa maamul goboleedyada iyo musharaxiintu ay la yeesheen haween ka kala socday dowladaha xubnaha ka ah federaalka iyo gobolka Banaadir oo ku saabsanaa Doorka haweenku ay ku yeelanayaan siyaasadda, kaas oo ka dhacay magaalada Garowe.

Ra’iisul wasaare ku xigeenka Xukuumadda federaalka Soomaaliya mudane Mahdi Maxamed Guuleed oo Garowe uga qeyb gelaya shirka sanadlaha machadka Heritage ayaa kulamo kala duwan la yeeshay madaxda ka qeyb geleysa madasha iyo qeybaha bulshada.

Kusimaha Madaxweynaha dowlad goboleedka Jubbaland ahna Madaxweyne ku xigeenka koowaad ee Jubbaland mudane, Maxamuud Sayid Aadan ayaa ka tacsiyeeyay geerida allaha u naxariistee xildhibaan Khaliif Haashim Nuur Geeddi oo ka tirsanaa golaha wakiillada dowlad goboleedka Jubbaland.

Allaha u naxariistee (AUN) Marxuumka ayaa ku geeriyooday qarax argagixisada Alshabaab ay ugu xireen gaarigiisa sida ay sheegeen mas’uuliyiinta Jubbaland.

Madaxweynaha ayaa guud ahaan shacabka Jubbaland, golaha wakiilada Jubbaland iyo ehelada uga tacsiyeeyey geerida Xildhibaanka,isagoo laamaha ammaanka faray in dabagal ay ku sameeyaan argagixisadii ka dambeysay falkaas si sharciga loo hor geeyo.

Iskuulada ku yaala Ismaaulka Oromada dalka Itoobiya ayaa manhajkooda Waxbarashada ku kordhiyay barashada Af-Soomaaliga .

Madaxda Waxbarashada Gobalka ayaa sheegay in arrintan ay qeyb ka tahay dadaallo lagu doonayo in dhallinta mustaqbalka Itoobiya ay noqdaan kuwo luuqado badan ku hadlo.

Iskuulada Gobalka Oromia ee dalka Itoobiya ayaa waxaa horay loogu baran jiray luuqadaha Amxaariga iyo Ingiriiska

Ardayda ayaa xulan doona luuqadda u noqoneysa midda ugu weyn oo ay baranayaan.

Guddoomiyaha Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Mursal Sheekh Cabdiraxmaan ayaa magaaladda Garoowe ee xarunta Dowlad Goboleedka Puntland uga qeyb galay kulan qado sharaf oo halkaasi loogu sameeyay madaxda ka qeyb galeysa madasha aragti wadaaga ee uu soo qaban qaabiyay Machadka Daraasaadka siyaasadda ee Heritage.

Kulanka waxaa kaloo qeyb ka ahaa Guddoomiyaha Golaha Aqalka Sare Mudane Cabdi Xaashi Cabdullaahi, Ra’iisul Wasaare ku-xigeenka Xukuumadda Federaalka Soomaaliya mudane Mahdi Maxamed Guuleed (khaddar) iyo Madaxweynayaashii hore ee Dalka, Madaxda Maamul Goboleedyada qaarkood iyo marti sharaf kale.

Kulanka qadada ayaa madaxdu waxa ay ka wareysteen xaaladda dalka.