Wasiirka Warfaafinta, Dhaqanka iyo Dalxiiska ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdi Xayir Maareeye ayaa xilka ka qaaday maareeyihii Golaha Murtida iyo wacyigalinta Qaranka Maxamed Abuukar Axmed Ma’da.
Wareegto kasoo baxay Xafiiska Wasiir Maareeye ayaa waxaa Maareeyaha Cusub ee Golaha Murtida iyo wacyigalinta Qaranka loogu magacaabay inuu noqdo Abwaan Cabdulqaadir Cabdi Yuusuf “Shubbe’.
kulankaan ayaa ahaa mid la-tashi ah waxaana Guddiga Kheyraadka Qaranka,Kaabayaasha Dhaqaalaha iyo Gaadiidka Golaha Aqalak Sare baarlamaanka Federaalka Soomaaliya ay la qaateen Dowlad Goboleedyada Xubnaha ka ah Dowlada Federaalka loogana tashanayay Hindise-sharciyeedka Batroolka.
Kulanka ayaa waxa uu soconayay mudo labada maalmood ah iyadoo qodobada Hindise-sharciyeedka Batroolka goobta laga aqriyay, lagana dooday.
Kulanka markuu soo gaba gaboobay ayaa warbaahinta la hadlay Xildhibaan Bile Cabdulle Cabdi oo ka mid ah xildhibaanada dowlad goboleedka Jubaland iyo Maxamed Xasan Geelle oo ka mid ah xildhibaanada Galmudug, waxa ay sheegeen in wax wanaagsan ay tahay wadatashiga una mahadcelinayaan guddiga Qeyraadka gollaha aqalka sare BFS.
Guddoomiyaha Guddiga Kheyraadka Qaranka ,Kaabayaasha Dhaqaalaha iyo Gaadiidka Golaha Aqalak Sare ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya Sen, Ilyas Cali Xasan oo kulanka soo xiray ayaa sheegay in sharcigaan Batroolka uu yahay sharci la doonayo in ay ku dhaqmaan dadka Soomaaliyeed muhiimna ay tahay la tashiga dowlad goboleedyada maadaama uu aqalka sare matalo.
Kulankan latashiga ay Guddiga Kheyraadka Qaranka ,Kaabayaasha Dhaqaalaha iyo Gaadiidka Golaha Aqalak Sare ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya ay la yeelanayeen dowlad goboleedyada dalka ayaa waxa uu soconayay mudo laba maalmood.
Wasiirka Amniga Gudaha ee Xukuumadda Soomaaliya Mudane Maxamed Abuukar Islow oo ka hadlayay munaasabadda xuska 76 guurada ka soo wareegtay aas aaska ciidanka booliska ayaa ciidanka ku booriyay inay labo jibaaraan u adeegidda shacabka.
Wasiirka Amniga ayaa sheegay in ciidanka boolisku ay ku guuleysteen ka hortagga falal badan oo ay argagixisada Al-Shabaab dooneysay inay ku dhibaataan shacabka, isagoo bogaadiyay sida ay ciidanka u gudanayaan gudashada waajibaadka loo igmaday.
“Waxaan bogaadinayaa xilkasnimada, daacadnimada iyo gudashada waajibaadka idinka saaran howsha la idin igmaday, ciidamada booliska ayaa ku guuleystay inay fashiliyaan qaraxyo ay maleegayeen argagixisada Al-Shabaab, Wasaaradda Amniga waxaa ka go’an horumarinta iyo kobcinta aqoonta ciidanka booliska, si ay u gutaan waajibaadka loo xilsaaray” ayuu yiri Wasiirka Amniga gudaha.
Mudane Maxamed Abuukar Islow ayaa sheegay in Wasaaraddu ay ku guuleysatay u kuurgelidda xaaladda dhabta ah ee uu ku suganyahay ciidanka booliska.
“Waxaa noo soo dhameystirmay wajiga labaad ee baaritaanka u kuurgalka marxaladaha booliska, waxaana noo soo baxday in ciidanku ay u baahanyihiin kobcin dhankasta ah, waxaa kaloo noo soo baxay inay lagama mar maarntahay casriyeynta booliska Soomaaliyeed si ay ula jaanqaadaan booliska adduunka, sida ka hortagga argagixisada, muqaadaraadka iyo tahriibka.” Ayuu yiri Wasiirka Amniga.
Wasiirka Amniga Gudaha ee Xukuumadda Soomaaliya Mudane Maxamed Abuukar Islow ayaa faray ciidanka booliska inay si cadaalad ah ugu adeegaan bulshada Soomaaliyeed
Wafdi uu hoggaaminayey Guddoomiyaha Guddiga gurmadka fatahaadaha Baladweyne ee Somaliland ayaa maanta deeq lacageed oo gaareysa 600,000 oo dollar (Lix boqol oo kun oo Dollar) soo gaarsiiyay Muqdisho, iyadoo garoonka diyaaradaha caalamiga ah ee Aadan Cadde ay ku soo dhaweeyeen Wasiirro, Xildhibaanno, ganacsato iyo Culimo Soomaaliyeed.
Wasiirka Warfaafinta, dhaqanka iyo Dalxiiska ee Xukuumadda Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdi Xayir (Maareeye) ayaa boggaadiyey in dadka walaalaha ee Soomaaliya iyo reer Somaliland ay is caawiyaan, taasina ay muujineyso sida dadkeennu ay ugu weyn tahay Soomaalinimada.
Jamaal Ceydiid Ibraahim guddoomiyaha guddiga gurmadka fataadaha Baladweyne ee Somaliland, ayaa sheegay in dhaqaalahan ay iska soo uruuriyeen shacabka iyo madaxda Somaliland si ay u garab istaagaan walaalahood ay fataahaduhu saameeyeen ee reer Baladweyne..
Xildhibaan Suleybaan Maxamuud Xaashi iyo Sheekh Bashiir Axmed Salaad oo ka socday Culimada Soomaaliyeed ayaa si weyn uga mahadceliyey dadaalka iyo dadnimada ay walaalaha Somaliland muujiyeen.
Dhinaca kale Wasiirka Arrimaha Dastuurka Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Saalax Axmed Jaamac ayaa tilmaamay in gurmadka dhaqaale ee reer Somaliland uu muujinayo sida weli labada shacab ay isu jecel yihiin, loona baahan yahay in madaxdu ay ka faa’iideysato midnimadaas.
Gurmadka dhaqaale ee gaaraya Lixda Boqol oo kun oo Dollar ee Somaliland ka yimid ayaa muujinaya walaaltinimada dheer iyo isku gargaaridda labada dhanba, waxaana lagu xusuustaa in abaarihii qeybo ka mid ah dalka ku dhuftay sannadkii 2011-kii in ay kaalin muuqata ka qaateen gurmadkii lagu badbaadinayey boqollaal kun Soomaaliyeed.
Safiirka Soomaaliya ee Dalka Zambia, Xaawo Xasan Maxamed ayaa kulan wada xaajood ah la yeelatey Madaxa Diplomaasiyiinta Ururka Jaamacada Carabta ahna Safiirka Sudan u fadhiya Zambia Danjire; Hussein Awad Ali iyo Safiirka South Africa u fadhiya Zambia Danjire GN Twala.
Kulanka Safiirrada ayaa waxaa looga hadlay iskaashaga Waddamada ay matalayaan iyo sidii xiriir iskaashi dhanka ganacsiga iyo wax wada qabsiga ah ay u yeelan lahaayeen.
Safiirka cusub ee Soomaaliya u joogta Zambia, Xaawa Xasan Maxamed ayaa sheegtey in ay ku dedaalayso arrimo la xiriira sidii ay Dalka Zambia gudahiisa shaqo abuur ugu sameyn lahayd Dhallinyarada Soomaaliyeed ee ku nool Dalkaasi
Ciidamada Xoogga Dalka Soomaaliyeedc oo howl-gallo lagu baacsanayo Maleeyshiyaadka nabad-diidka Al-shabab ka wada degaanno ka tirsan Shabeelladda dhexe ayaa lawareegay Tuulada Geelgub oo qiyaastii 10 km ujirta Degmada Cadale ee Gobolka Shabellada dhaxe.
Howgalladani oo ah kuwa lagu sugayo amaanka degannadaasi ayaa waxaa hoggaaminaya Taliye ku xigeenka Ciidamada xoogga Dalka Soomaaliyeed, Sarreeye guuto; Maxamed Cali Bariise.
Degaannada laga eryay nabad-diidka ayaa Al-Shabaab u ahaa goobo muhiim u ah oo ay kasoo maleegi jireen weearrada ay kusoo qaadaan degaanka Geel gub, waxaana haatan soconaya howl-gallo Miino baaris ah oo lagu xaqiijinayo ammaanka guud ee degaanka.
Dadka Shacabka ah ee ku dhaqan degaannada laga xoreeyay nabad-diidka ayaa aad usoo dhoweeyay tallaabooyinka ay Ciidanku ka qaadeen kooxda Al-Shabaab, kuwaas oo dhibaato ba’an ku hayay Dadka halkaasi ku nool.
Munaasabad isugu jirta Casho sharaf iyo sagootin isugu jirta ayaa xulka Qaranka Soomaaliya oo ka qeyb galayay Koobka Bariga iyo bartamaha Afrika Xalay loogu sameeyay Magaalada Kampala ee Dalka Yugaandha.
Munaasabadan ay soo abaabuleen qaar ka mid ah ganacsatada Soomaaliyeed ee Magaalada Kampala ayaa waxaa kasoo qeyb galay madaxda Ururka ciyaaraha Soomaalida ee Uganda, ganacsato iyo Guddoomiyaha xariirka Kubadda Cagta Soomaaliyeed, Cabdiqani Saciid Carab.
Qaar ka mid ah madaxda Jaaliyadda ayaa uga hambalyeeyay xulka Qaranka dedaalkii ay sameeyeen intii ay ciyaarayeen iyo sidii ay kor ugu qaadeen sumcadda Soomaaliya.
Cumar Cabdullaahi, oo ah ciyaaryahankii dhaliyay Goolkii ay Soomaaliya uga badisay xulka Burundi oo ka hadlay Casha sharafta ayaa si guud ugu mahad-celiyay Soomaalida ku nool Uganda sidii qiima badnayd ee ay u Garab istaageen markii ay baratanka kula jireen kooxihii kale.
Cabdiqani Saciid Carab, Guddoomiyaha xiriirka Kubadda Cagta ayaa sheegay in waajibkii lagu lahaa Jaaliyadda iyo taageeradii ay u muujiyeen xulkooda ay kasoo baxeen.
Guddoomiyaha ayaa sheegay in ciyaarahii Soomaaliya ay la wadaagtay kooxaha kale ay ka xiiso badnaayeen kuwa Dalalka kale ciyaarayeen oo Soomaaliya marka ay ciyaaraysay garoonka lasoo buuxinayay oo ticket aad u badan la iibsaday.
Waxana taasi ammaanay maamulka Koobka Bariga iyo bartamaba Afrika sida Jaaliyadda Soomaalida ay xulkooda u taageereen.
Maanta ayaa la filayaa in ay Ciyaartooyda xulka Qaranka Soomaaliyeed ku kala laabtaan Dalalkii ay ka kala yimaadeen.
Agaasimaha guud ee Madaxtooyada Qaranka, Dr; Nuur Diiriye Xirsi (Fuursade) ayaa daah-furay barnaamij ku saabsan fahamka Federaalka iyo ku wacyigalintiisa Bulshada qeybaheeda kala duwan.
Dood Cilmiyeedka ayaa waxaa ka qeyb galay khubaro ku xeel-dheer arrimaha Federaalka, qeybaha Bulshada Rayidka ah iyo Saraakiil ka socotay qaar ka mid ah hay’adaha Dowladda, iaydoo si xooggan looga dooday hannaanka federaalka ee Dalka, muhiimadda uu leeyahay iyo caqabadaha ku xeeran hirgalintiisa.
Wasiir Ku-xigeenka Wasaaradda Maaliyadda Prof Abdullahi Sheekh Cali (Qalloocow) iyo Dr; Xuseen Maxamed Siyaad oo ka mid ah golaha dhaqaalaha Qaranka Soomaaliyeed, kana mid ahaa khubarada casharrad bixineysay ayaa si faah-faahsan u sharaxay nidaamka federaalka iyo noocyadiisa, si faham badan ay uga helaan Bulshada Soomaaliyeed.
Agaasimaha guud ee Madaxtooyada Dr; Nuur Diiriye Xirsi (Fuursade), ayaa dul istaagay ahmiyadda uu leeyahay fahamka Bulashada ee nidaamka Federaalka, maadaama uu aas-aas u yahay xasilloonida siyaasadeed iyo midda amni ee Dalka, wuxxuuna tilmaamay in Dowladdu ay dedaal xooggan ku bixineyso hirgalintiisa.
Madaxda iyo ka qeyb-galeyaasha kale ee kulanka ayaa isla gartay in laga faa’iidaysto talooyinka khubarada Soomaaliyeed ee ku xeel-dheer arrimaha Federaalka iyo in xog uruurin qotodheer laga sii sameeyo aragtiyaha kala duwan ee ay Bulashada ka haysato nidaamka Federaalka, si loo gaaro hannaan wacyigalineed oo ka turjumaya dhammaan aragtiyaha Shacabka Soomaaliyeed.
Ra’iisul Wasaaraha XFS, mudane Xasan Cali Khayre, ayaa Maanta Dalka dib ugu soo laabtay, kadib socdaalkiisii uu ku tagay Dalalka Qatar iyo Swizerland.
Ra’iisul Wasaaraha oo socdaalkiisa ka billaabay Qatar ayaa 14-15 Deseembar Dooxa uga qayb galay Madasha Dooxa, waxuuna ka jeediyay khudab uu uga hadlay horumarka Soomaaliya ka jira iyo doorka ganacsatada ee dib-u-dhiska Dalka.
Mudane; Xasan Cali Khayre, ayaa intii uu Dooxa joogay waxuu kulamo la qaatay dhiggiisa Qatar iyo xoghayaha maaliyadda Mareykanka.
Ra’iisul Wasaaraha oo Desembar 16, 2019, lagu soo dhoweeyay Geneva, ayaa Deseembar 17-18, 2019 waxuu ka qayb galay madasha Qaxootiga Adduunka oo markii ugu horresay Sanadkaan la qabtay, waxuuna ka jeedyay khudbad uu uga hadlay xaaladda Qaxootiga Adduunka iyo sida ay muhiim u tahay in la isaga kaashado horumarinta nolosha Qaxootiga.
Ra’iisul Wasaaraha ayaa intii uu joogay Geneva waxuu kulamo la qaatay Madaxweynaha Dalka Turkiga, Recep Tayyip Erdoğan, Wasiirka arrimaha dibadda Sweden iyo Agaasimaha cusub ee qeybta maamulka Bangiga Adduunka,Axel van Trotsenburg.
Ciidanka xoogga Dalka Soomaaliyeed ayaa 15 hor-jooge oo ka tirsanaa nabad-diidka Al-Shabaab ku dilay how-lgal qorsheysan oo ay ka fuliyeen degaannada Baarsanguuni iyo Kaban oo hoostaga Degmada Jamaame ee Gobalka Jubbada hoose, halka Siddeed kalen ay ku dhaawaceen.
Gaashaanle Sare Maxamed Badal Xasan oo ah Taliyaha Guutada 11 Qeybta 43 ee Xoogga Dalka Soomaaliyeed oo howl-galka hoggaamiyay ayaa sheegay howlgalka uu yimid markii Taliska markii ay heleen xog ku saabsan guluf colaadeed oo ay halkaasi ku abaabulayeen Al-Shabaab, taas oo sababtay in ay ka hortageen qorshihii Al-Shabaab ay soo maleegayeen, islamarkaana ay ku raadjoogaan firxadkooda.
Ciidamada Xoogga Dalka oo Gacan iyo taageero dhab ah ka helaya Shacabka Soomaaliyeed ayaa muddooyinkii u dambeeyay xoojiyay how-lgallada kadhanka ah Al-Shabaab, iyagoo kala wareegay Gacan ku haynta deegaano badan oo ay hore nabad-ddidka u maamulayeen.
