Waxaa soo gaaray caasimada dalka Suudaan ee khartuum Wasiirka wasaarada Batroolka iyo Macdanta Dowlada Federaalka Soomaaliya Injineer C/rashiid Axmed Maxamed iyo wafdi ballaaran oo uu hogaaminayo wasiirka.

Soo dhaweynta wasiirka oo ka dhacday garoonka diyaaradaha ee magaalada Khartuum, ayaa waxaa hormuud ka ahaa Caadil Cali Ibraahim oo ah wasiirka Batroolka ee Suudaan iyo Safiirka safaaradda Soomaaliya ee Suudaan Mudane Maxamed Sheekh. 

Soo dhoweynta Wafdiga Wasiirka Batroolka Soomaaliya oo ahayd mid diiran ayaa waxaa sidoo kale ka qeyb qaatay saraakiil kale oo ka tirsan Safaaradda Soomaaliya ee Khartuum, waxaana ka mid ahaa u qeybsanaha Ganacsiga ee Safaaradda Soomaaliya ee Suudaan, Yuusuf Jeego.

Wasiirka ayaa booqasho rasmi ah ku joogi doona dalka Suudaan Mudo laba cisho ah isagoo kulamo la yeelan doona Madaxda dowlada Suudaan.

Wasiiru Dowlaha Wasaaradda Maaliyadda ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamuud Xayir Ibraahim ayaa maanta tababar soconayay 10 maalmood u soo xiray shaqaalaha Xafiiska Xisaabiyaha Guud.

Wasiirka Maaliyadda ee Soomaaliya Mudane Cabdiraxmaan Ducaale Beyle ayaa bartiisa ku qoray “Waxaan ku faraxsanahay in Wasiiru dowlaha Wasaaradda Maaliyadda Mudane Maxamuud Xayir Ibraahim uu si rasmi ah u soo xiray tababar soconayay 10 maalmood oo ku saabsanaa farsamooyinka horumarsan ee lagu falanqeynayo macluumaadka maaliyadeed ee shaqaalaha Xafiiska Xisaabiyaha Guud.

Tababarkaan ayaa ah mid xoojinaya xirfadda shaqaalaha Wasaaradda Maaliyadda si loo hirgeliyo, dib-u-habeynna loogu sameeyo, si ay gacan uga geystaan gaaritaanka himilooyinka horumarinta bulshada iyo dhaqaalaha Soomaaliya.

Wasiir Beyle ayaa hadalkiisa ku soo koobay “Waxaan ugu mahadcelinayaa Mashruuca Taageerada Miisaaniyadda Midowga Yurub ee tababarkaan naga caawiyay”.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa saxiixay Sharciga Baatroolka dalka, kaddib markii Labada Aqal ee Baarlamaanka Jamhuuriyaddu ay soo dhammeystireen hannaankii sharci ee kaga aaddanaa dhaqan galkiisa.

Madaxweynaha ayaa tilmaamay muhiimadda uu Sharcigan u leeyahay shacabka iyo Dowladnimada Soomaaliyeed, maadaama uu sharcigan hagayo xuquuqda muwaadiniinteennu

ay u leeyihiin in looga faa’iideeyo khayraadka ceegaaga dhulkeenna, isaga oo xeyndaab u noqonaya, kana ilaalinaya takri-falka, damaca shisheeye iyo musuqmaasuqa.

Sidoo kale, meel-marinta Sharciga Baatroolka JFS waxa ay maalgashadeyaasha caalamiga ah u muujinaysaa sida ay uga go’an tahay Dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed ka miro-dhalinta hiigsiga ku aaddan xasilloonida dalka iyo in wadajir ah ay ugu tallaabsadaan Gu’ga barwaaqo-sooranka iyo horumarka.

Madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa Guddoonka Labada Aqal ee Baarlamanka Federaalka Soomaaliya, Golaha Xukuumadda, Xildhibaannada iyo dhammaan khubaradii Soomaaliyeed ee ka qayb qaadatay uga mahadceliyey dadaalka ay galiyeen sharcigan dhaxal reebka ah.

Sharciga Batroolka ee uu meelmariyey Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa ku saleysan sharciyaddii Batroolka iyo macdanta dalka, dastuurka iyo Heshiiska Lahaanshaha, Maamulka iyo Wadaagga Kheyraadka Dabiiciga ee lagu saxiixay Baydhabo.

DHAMMAAD

Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka Federaalka ah ee Soomaaliya ayaa maanta lagu wadaa inuu meel mariyo sharciga Doorashooyinka Qaranka oo maalmihii la soo dhaafay uu Aqalku ka doodayay, kadib markii uu u saaray Guddi Sharcigan ka soo baaraan-daga.

Doodda uu maalmihii la soo dhaafay Aqalka Sare ku eegayay sharcigan ayaa ahayd mid leh kala duwanaansho dhinaca aragtida ah iyadoo qaar ka mid ah Xildhibaannada ay tallooyin ka soo jeediyeen qaar kamid ah qodobo kujira sharcigan iyagoo soo jeediyay in lagu bedelo qodobo kale.

Senatarada Haweenka ah ee ka tirsan Aqalka Sare ayaa maalmo ka hor buuq ka keenay qodobka 23-aad ee faqada 4-aad ee sharciga, taasoo ka hadleysay qoondada Haweenka.

Senatarada Haweenka ah ee Aqalka Sare ayaa ku doodaya in %30 kuraasta loo xiro Dumar kaligoodna ku tartamaan, taasoo loo arko in aysan Dastuuri ahayn hadii sidaas loo dhigana laga yaabo in ay furto buuq cusub oo keeenaya in qodobadii lagu diiiday Sharcigii ay soo diyaarisay Xukuumada ee ka hor imaanayay Qodobka 89-aad ee Dastuurka.

Inkastoo sharcigan wax ka bedel lagu sameeyay qodobadii horay u soo diyaarisay Xukuumadda, inta badan laga saaray qodobadii ka hor imaanayay dastuurka ayaa la filayaa in doodda Senatarada kaddib in cod loo qaado.

Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya ayaa 28-kii bishii December ee sanadkii 2019-kii ansixiyay sharcigan, waxaana marka uu Aqalka sare meel mariyo la filayaa in Madaxweynaha loo gudbiyo si kama dambeys uu u meel mariyo, si ay u dhaqan gasho.

Dowladaha Soomaaliya iyo Rwanda ayaa kala saxiixday heshiis la isu furayo hawada labada dal si loo sahlo ganacsiga labada dal.

Wasiirka Gaadiidka iyo Duulista Hawada Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdullaahi Oomaar ayaa Soomaaliya u saxiixay heshiiska  halka dowladda Rwanda uu u saxiixay Wasiirka Kaabayaasha Claver Gatete.

Wasiirka Gaadiidka iyo Duulista Hawada Maxamed Cabdulaahi Salad ayaa aad u soo dhoweeyay horumarka uu gaaray dalka, isagoo ku tilmaamay in heshiiskan uu xoojin doono ganacsiga labada dal.

“Waxaan maanta la soo saxiixannay dowladda Rwanda heshiis labageesood ah oo xagga duulimaadka rayidka. Heshiiskan waxuu isu furayaa duulimaadyada tooska ah ee labada dal, taas oo ganacsiga labada waddan kor u qaadi doonto. Aniga iyo Wasiir Claver Gatete waxaa ina wehliya Maareeyaha Hay’adda Duulista Rayidka Soomaaliyeed Axmed Macalin iyo dhiggiisa Mr. Silas Udahem” ayuu yiri Wasiirka Gaadiidka iyo Duulista Hawada Soomaaliya.

Dhanka kale Wasiirka Kaabayaasha dalka Rwanda Gatete ayaa sheegay in heshiiskan uu yahay kii boqolaad oo ay dalal caalamka ka tirsan la saxiixatay dowlada Rwanda, uuna rajeynayo in albaabo ganacsi oo cusub u furo labada dal.

Dowladda Soomaaliya ayaa gaareyso  horumar dhinaca xiriirka dalalka caalamka ee dhinaca Isgaarsiinta Hawada, iyadoo diyaarado laga leeyahay wadamada Kenya, Jabuti, Turkey, Qadar, Uganda iyo Ethiopia ay duulimaadyo ku yimaadaan garoonka caalamiga ah ee Aadan Cadde magaalada Muqdisho.

Tabarbarkaan oo socday mudo 6 maalmood ah ayaa loo soo xiray saraakiisha Ururada guutada 5aad qeybta 27 aad  ciidanka xooga dalka kuna sugan magalada Baledweyn.

Muhiimadda tababarankan ayaan waxa uu ahaa mid saraakiisha lagu barayay qaabka ugu wanaagsan oo ay ula dhaqmi lahaayeen bulshada xiliyada ay joogaan furumaha dagaalka iyo xiliyada dagaalka ay ku jiraan.

Cashrada lagu baranayay ayaa waxaa bixiniyey macalimiin ku xeel dheer arimaha ciidanka, kuwaasi oo si weyn uga hadlay hannaanka saraakiishu ay u wajahayaan la macaamilka shacabka.

Abaanduulaha qeybta 27aad ee ciidanka xoogga dalka Jeneral Ssalax Yacquub oo soo xiray tababarka ayaa saraakiisha kula dardaarmay in ay si fiican u gutaan waajibaadka saran, ayna ku dhaqmaan waxyaabihii labaray.

Ciidanka xoogga dalka oo howlgallo ka sameynayay deegaanno ka tiran gobolka Bakool ayaa gacanta ku soo dhigay carruur muddo sideed bilood ah (8) ay maleeshiyaadka Al-Shabaab ku heysteen deegaan lagu magacaabo Doodaali oo ka tirsan Gobolka Baay, halkaas oo Al-Shabaab ku tababarayaan carruur waaladiintooda si xoog ah ay uga soo wataan, kuwaasi oo inta badan laga qafaashey dhulka miyiga ah ee gobolka Bakool.

Carruurtaan oo tiradoodu tahay 9  iyo labo darawal oo u kaxaynaysay mooto seddex lugooleey oo ay saarnaayeen ayaa lasoo qabtay xilli ay marayeen inta u dhaxeysa deegaannada Abal iyo Labaatan-jirow ee ka tirsan Gobollada Baay iyo Bakool.

Carruurta ayaa la isugu keenay saldhigga booliska degmada Xudur, halkaasi oo su’aalo dheeraad ah lagu weydiinayo.

Xasan Salaad Ibraahim waa 12 sano jir sideed bilood ka hor Al-Shabaab ay ka kaxaysay deegaanka Dudumaale oo qiyaastii 30km dhanka bari ka xiga magaalada Xudur ee gobolka Bakool, waxaana uu xusay inay si qasab ah ku askareeyeen maleeshiyaadka Al-Shabaab oo ay ka qafaasheen deegaankii uu ku noolaa.

Guddoomiyaha Amniga ee Degmada Xudur Ibraahim Isaak Ibraahim (Shaati) ayaa sheegay in carruurtan si qasab ah lagu askareeyey, ujeedkuna ahaa in loo adeegsado gumaadka shacabka Soomaaliyeed, waxaana uu xusay in ciidamada xoogga ay ku guuleystaan inay soo qabtaan carruurtan la askareeyay.

Wafdi uu hoggaaminayo Guddoomiyaha Golaha Shacabka ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Mursal Sheekh Cabdiraxmaan oo shalay gaaray magaaladda Amman ee Caasimadda Dalka Jordan uga qeyb galaya shirka 30-aad ee Midowga Baarlamaanada Carabta.

Shirka Midowga Baarlamaanada Carabta ayaa looga hadlayaa heshiiska qarniga ee uu dhawaan ansaxiyay Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump.

Wafdiga oo shalay gaaray dalka Jordan waxaa garoonka diyaaradaha kusoo dhoweeyay mas’uuliyiin ka tirsan Dowladda Jordan oo uu ka mid yahay  Guddoomiye kuxigeenka 1-aad Baarlamaanka ee Dalka Jordan Ibrahim Al-Qur’an.

Guddoomiyaha Golaha Shacabka iyo wafdiga uu hogaaminayo ayaa la filayaa inay kulamo la qaataan Madaxda dalkaasi oo ay kaga hadlayaan xoojhinta xiriirka labada dal.