Ra’iisul wasaaraha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Xasan Cali Kheyre iyo Wafdi uu hoggaaminayo ayaa goordhow ka duulay garoonka diyaaradaha Aadan Cadde.

Wafdiga uu horkacayo Ra’iisul wasaaraha ayaa ku sii jeeda Magaalada Adis Ababa ee dalka Itoobiya, Halkaas oo ay kaga qeyb gali doonaan Shir Madaxeedka IGAD oo maanta furmaya.

Safarka Ra’iisul Wasaaraha uu ku tagayo Addis Ababa ayaa noqonaya kii u horeeyay ee uu ku tago, sidoo kale waa safarkii labaad oo uu dalka dibaddiisa uga ambabaxo.

Shirka IGAD ayaa diirada lagu saarayaa xaalada colaadeed iyo mida bani’aadanimo ee ka jirta Koofurta Sudan.

Xigasho : SONNA

Golaha Wasiiradda Maamul Goboleedka Hirshabeelle ayaa maanta Shirkoodii caadiga ah ku yeelanayo Magaaladda Balcad ee Gobolka Shabeelada Dhaxe waxaana shirgudoomin doono Madaxweynaha Maamul Goboleedka Hirshabeelle.

Kulankan ayaa diiradda lagu saari doonaa baahinta nidaamka dowliga ah ayadoo warbixino looga dhageysan doono qaarkamid ah Golaha Wasiiradda uu ka midyahay wasiirka Cadaaladda Mudane C/qaadir Cusmaan C/salaan oo ka warbixin doono waxyaabihii u qabsoomay mudadiii uu xilka haayey.

Sidoo kale waxaa kulan kasoo qeyb geli doono Gudoomiyaha Cusub ee dhawaan loo magacaabay Maamulka Degmadda Balcad asagaa warbixin guud ka bixin doono Xaaladda Magaaladda Balcad iyo waxa u qabsoomay mudada kooban ee uu joogay.

Waa markii ugu Horeeysay ee shirka Golaha Wasiiradda Maamul Goboleedka Hirshabeelle lagu qabanaayo Magaaladda Balcad ee Gobolka Shabeelaha Dhaxe.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ah ee Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdullaahi ayaa war qoraal ah oo ka soo baxay xafiiskiisa lagu sheegay in la bur buriyay, isla markaana weerar lagu qaaday saldhig tababar oo Argagixisada Al-Shabaab ku lahaayeen meel u dhow Degmada Saakow ee gobolka Jubbada Dhexe.

Qoraalka ka soo baxay Madaxtooyada Soomaaliya ayaa lagu sheegay in hawlgalkan ay fuliyeen ciidadanka sida gaarka ah u tababaran ee Soomaaliya  oo taageero ka helaya ciidamada kale ee caalamiga ah.

“Weerarkan oo ahaa mid guul ku dhammaaday ayaa lagu burburiyay xarun tababar oo muhiim u ahayd hawlaha amni darro ee ay kooxdan soo abaabusho. Tani waxay wiiqaysaa awoodda cadowga uu kusoo abaabulo weerarro cusub”ayuu yiri Madaxweynaha.

Sidoo kale Warkaan ayaa lagu sheegay in howlgalkaan uu guuleystay oo la burburiyay dhammaan Saldhigii ay argagixisada ku lahayd Degmada Saakow.

“Tan iyo markii aan la wareegay Xafiiskaan waxaan balan qaaday in Muhiimadda koowaad ay u tahay dowladayda Ammaanka,” ayuu yiri Madaxweynaha Jamhuuriyada Soomaaliya.

Habeenka 16-aad tartan cilmiyeedka Warbaahinta Qaranka ee uu maamulka gobolka Benaadir taabagelinayo, waxaa ku tartamay degmooyinka Gaalkacyo oo ka tirsan gobolka Mudug iyo Shangaani oo ka tirsan gobolka Benaadir.

Tartamayaasha labada degmo qeybta hore waxaa la weydiiyey degma kasta afar su’aal, iyadoo kaddib qeybta nasashada lagu soo bandhigay warbixinnadii taariikhda labada degmo ka hadlayey, qeybta labaad ee tartan cilmiyeedka markii uu dhammaadey guddiga ayaa shaaciyey in labada degmo ay bar-bar dhac noqdeen oo ay la yimaadeen min Lix dhibcood, sidaa darteedna loo baahan yahay su’aallo dheeri ah, guddiga ayaa ku daray su’aallahaas.

 Natiijada Gaalkacyo

Degmada Gaalkacyo ee gobolka Mudug waxaa la weydiiyey toddobo su’aal, waxa ay guud ahaan su’aallaha tantanka ka jawaabbeen saddex su’aal iyagoo helay  Lix dhibcood (6 dhibcood).

Natiijada Shangaani

Degmada Shangaani ee gobolka Benaadir, waxaa iyaguna la weydiiyey toddoba su’aal waxa ay si sax ah  uga jawaabbeen su’aallaha guud ee tartanka afar su’aal, waxa ay heleen Siddeed dhibcood (8 dhibcood), degmada Shangaani ayaana u gudubtay wareegga saddexaad ee tartan cilmiyeedka Warbaahinta Qaranka ee bisha Ramadaan

Habeen dambe waxaa tartami doona degmooyinka Dhahar oo ka tirsan gobolka Sanaag iyo degmada X/weyne oo ka tirsan gobolka Benaadir.

Tababar wacyi galin ah oo la xiriirta Fahamka Xuquuqda Carruurta, diyaarinta warbixinta  heshiiska Caalamiga ee Axdiga Carruurta ayaa loo qabtay qaar  ka mid ah Xildhibaanada Golaha  Shacabka, Saraakiisha hay’adaha Dowladda iyo  Bulshada Rayidka.

Siminaarka oo ay soo agaasintay Wasaaradda Haweenka iyo Xuquuqul Insaanka ee Xukuumadda Soomaaliya ayaa socday muddo hal cisho ah, waxaana diiradda lagu saaray inta uu socday wacyigelinta fahamka xuquuqda carruurta.

Agaasimaha Guud ee Wasaaradda Haweenka iyo Xuquuqda Insaanka ee Xukuumadda Soomaaliya Mudane Deeq  Suleyman Yuusuf  oo si rasmi ah u furay siminaarka ayaa sheegay in u jeedka tababarka uu yahay in si fiican qeybaha bulshada looga fahamsiiyo xaquuqda carruurta, isagoo intaa ku daray inay joogteyn doonaan tabbabarada nuucaani oo kale ah.

Madaxa barnaamijyada xaquuqda carruurta ee Wasaaradda Haweenka Maxamed Cabdi Cali oo siminaarka bixinayay ayaa si wacan u sharxay hanaanka ku aadan fahamka xaquuqda carruuurta iyo diyaarinta warbixinta heshiiska caalamiga ah ee xaquuqda carruurta, iyadoo ka qeyb galayaasha ay ka dhiibteen aaraah kala duwan.

Agaasimaha Waaxda Horumarinta Qoyska iyo Xaquuqda carruurta Marwo Faadumo Maxamed Macalin oo soo xirtay siminaarka ayaa sheegtay in tabbarada nuucaani oo kale ah ay  yihiin kuwa lagu baraarujinayo qeybaha bulshada, si ay door uga qaataan ilaalinta xaquuqda carruurta.

Xildhibaan Dahabo Suusow oo ka mid ah Xildhibaanada Golaha shacabka ayaa ka hadashay muhiimadda ay leedahay in la ilaaliyo xaquuqda carruurta, waxaana ay hoosta ka xariiqday in ka Xildhibaan ahaan ay door ka qaadan doonaan sidii bulshada loogu wacyi gelin lahaa ilaalinta xaquuqda carruurta.

Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka Xukuumada JFS Mudane Mahdi Mohamed Guled (Khadar) ayaa maanta guddoomiyey Shir heer sare ah.

Wafdi heer sare ah oo ka kala socda Qaramada Midoobey, Midowga Africa, Ururka Caalamka Islaamka (OIC), xubno ka kala socday wadamada Sacuudiga, Kuwait, Qatar ayaa soo gaaray Muqdisho iyagoo u kuurgalaya xaalada Geeska Afrika ee Abaaraha.

Dhanka Dawlada Federaalka waxaa kulankan muhiimka ah uga qeybgalay Ra’iisul Wasaare ku xigeenka, Wasiirka Qorsheynta, Wasiirka Warfaafinta, Wasiiru Dawlaha Arrimaha Dibedda, Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Gargaarka & Maareynta Masiibooyinka, La taliyeyaal ka kala socday xafiisyada Ra’iisul Wasaaraha iyo Madaxtooyada.

Ra’iisul Wasaare ku xigeenka oo hadal kooban u jeediyey wafdigan caalamiga ah ee soo gaaray dalka ayaa ugu horeyn uga mahadceliyey booqashadooda iyo sida beesha caalamku ugu soo gurmaday Soomaaliya, hase yeeshee wuxuu hoosta ka xariiqay in weli loo baahanyahay gurmad deg-deg ah iyo in mashaariic horumarineed laga fuliyo dalka si loo baajiyo abaaraha soo noqnoqday, isla markaasna shacabka loogu abuuro shaqooyin ay howlahooda ku maareystaan.

Ra’iisul Wasaare ku xigeenka ayaa sheegay in Dawladu ay mudnaan gaar ah siisey arrimaha Garagaarka oo Wasaarada Gargaarka iyo Maareynta Masiibooyinka la sameeyey oo dadaal weyn ku bixisey xiriirka iyo iskudubaridka arrimaha gargaarka. Sidoo kale RW ku xigeenka ayaa sheegay in Guddiga Qaranka ee Abaaraha uu dadaal fara badan ku bixiyey in shacabku is gargaaro isla markaasna ku guuleystay in lacag ka badan 6 milyan oo dollar ay shacabka Soomaaliyeed iska soo ururiyeen.

Mudane Mahdi Maxamed Guled (Khadar) ayaa wafidga heerka caalami ah ee soo gaaray Muqdisho ugu baaqay inay booqdaan xerooyinka barakacayaasha ah isla markaasna u rajeeyey inay waqtigooda ay joogaan Soomaaliya ay si wanaagsan uga xog wareystaan Wasaaradaha Gargaarka iyo Qorsheynta si mashaariicda horumarineed ay u noqdaan kuwo waafaqsan Qorshaha Horumarinta Qaranka.

Wafdiga heerka sare ee ka kala scoday QM, Midowga Afrika, Ururka Caalamka Islaamka, wadamada Sacuudiga, Kuwait, Qatar iyo hay’adaha gargaarka ayaa ku ammaanay Dowlada Federaalka dadaalka ay ku bixisey sidii abaaraha loo yareyn lahaa oo suurtogalisey in laga hortagay in abaarahu noqdaan macluul.

—-DHAMMAAD—-

Dolwadda Iran ayaa sheegtay in ay dalka Qatar u dirtay shan diyaradood oo sida cuno iyo Khudaar kala duwan, xilli dalka Qatar uu la daalaadhacayso cuni yari soo food saartay kadib go’doomintii wadamada Khaliijka ay ku soo rogeen.

Afhayeen u hadlay shirkada diyaaradaha ee Iran Air, ninka lagu magacaabo Shahrokh Noushabadi, ayaa wakaalada wararka ee dalka France ee AFP  u sheegay in Axaddan maanta ah ay Qatar u direen diyaarado sida cuno iyo Khudaar noocyo badan leh.

“Ilaa iyo hadda waxaan dirtay shan diyaaradood oo sida cuno iyo Khudaar kuwaas oo gaaraya  90 tan , iyadoo sidoo kale la direyo mid kale,” ayuu yiri Noushabadi.

Afhayeenka ayaa sidoo kale, sheegay in daabulidda raashiinka ay geenayaan dalka Qatar.

Dowladda Qatar, ayaa 40% cunada laga isticmaalo dalkeeda waxaa ay ka heli jirtay boqortooyada Sacuudiga oo xadkeeda xirtay.

Wakaalada wararka ee AFP oo soo xiganaysa wakaaladda ee Tasnim ayaa soo warisay in sadex Markab oo wada 350 tan oo raashiin ah ay aadi doonaan dalka Qatar.

Dowaldda Iran ayaa sidoo kale, Qatar  u furtay hawadeeda si ay diayaaradaha Qatar u istcimaalaan maadaama dalalka jaarka lahaa ay dhan kasta ka xirteen xuduudahooda; sida badda, dhulka iyo cirka.

Dhowaan, ayaa dowladaha Khaliijka; sida Sacuudiga, Imaaraadka, Masar iyo kuwo kale waxaa ay xiriirka u jareen dalka Qatar ayagoo ku eedeeyay in ay taageerto kooxaha argagaxisada, hase ahaatee Qatar gaashaanka ayay u daruurtay eedeyntaas.

Dadka ka faalooda siyasadda bariga dhexe, ayaa aaminsan in xiriirka ay Qatar la yeelatay dalka Iran oo kamid ahaa waxyaabihii keeney khilaaftan, iyadoo raashiinka Iran ay Qatar geysay uusan aheyn mid qaboojinaya xiisada taagan.

Qatar ayaa dhankeeda sheegtay in aysan ka aar goosan doonin dalalka xiriirka u jaray isla markaana muwaadiniinteeda u qabtay 14 cisho gudahood isga baxaan wadamadooda.

Ku dhowaad 11,000 oo ruux ayaa ku nool wadanka Qatar kuwaas oo ka soo kala jeeda dalalka Sacuudiga, Baxreyn iyo Imaaraadka

Taliyaha ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed Gen: Axmed Maxamed Jimcaale Cifiid oo lahadlay warbaahinta ayaa ku amray dadka Soomaaliyeed ee degan xarumaha ciidanka xoogga ee ku yaala Muqdisho iney baneeyaan si dib u dhis loogu sameeyo.

Taliyaha ayaa sheegay in talisku uu u baahan yahay xarumahaasi oo dad Soomaaliyeed mudo dheer ay degenaayeen.

Waxa uu tilmaamay in wixii bishaan ka dambeeya ay bilaabi doonaan in dadka aan ka bixin xarumahaasi ay ka saaraan, iyaga oo kaashanaya maamulada degmooyinka gobolka Banaadir.